Fidel Castro

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Fidel Castro
Fidel Castro 1950s.jpg
Príomh-Aire Chúba

Feabhra 16, 1959 - Feabhra 24, 2008
José Miró Cardona - Raúl Castro
Céad Rúnaí Pháirtí Cumannach Chúba

Meitheamh 24, 1961 - Aibreán 19, 2011
Blas Roca Calderio - Raúl Castro
Uachtarán CHúba

Nollaig 2, 1976 - Feabhra 24, 2008
Osvaldo Dorticós - Raúl Castro
7. Ard-Rúnaí na Gluaiseachta Neamhailínithe

Meán Fómhair 10, 1979 - Márta 6, 1983
Junius Richard Jayewardene - Neelam Sanjiva Reddy
23. Ard-Rúnaí na Gluaiseachta Neamhailínithe

Meán Fómhair 16, 2006 - Feabhra 24, 2008
Abdullah Ahmad Badawi - Raúl Castro
Saol
Ainm iomlánFidel Alejandro Castro Ruz
Eolas breitheBirán (en) Aistrigh, 13 Lúnasa 1926
NáisiúntachtCúba
Áit chónaitheSantiago de Cúba
Teanga dhúchaisAn Spáinnis
BásLa Habana, 25 Samhain 2016
Áit adhlacthaSanta Ifigenia Cemetery (en) Aistrigh
Muintir
AthairÁngel Castro y Argiz
MáthairLina Ruz González
Céile/CéilíMirta Díaz-Balart  (Deireadh Fómhair 11, 1948 -  1955)
Dalia Soto del Valle  (1980 -  2016)
Páirtí/PáirtitheNatalia Revuelta Clews
Dalia Soto del Valle
Páistí
Siblíní
Oideachas
Alma materOllscoil Havána
(1945 - Meán Fómhair 1950) Dochtúir : dlí
Belen Jesuit Preparatory School (en) Aistrigh
(1945 - 1945)
TeangachaAn Spáinnis
Gairm
Gairmpolaiteoir, dlíodóir, réabhlóidí, státaire, páirtíneach agus iriseoir
Duaiseanna
Laoch an Aontais Shóivéidigh  (Bealtaine 23, 1963)
enllaç= Ord Leinín  (1972)
enllaç= Jubilee Medal "Thirty Years of Victory in the Great Patriotic War 1941–1945"  (Bealtaine 9, 1975)
enllaç= Order of the October Revolution  (1976)
Collar of the Order of the White Lion  (Meitheamh 22, 1972)
enllaç= Star of the Socialist Republic of Romania  (Bealtaine 26, 1972)
enllaç= Order of Georgi Dimitrov  (Bealtaine 17, 1972)
enllaç= Grand Cross of the Order of Polonia Restituta  (Aibreán 24, 1973)
enllaç= Order of Jamaica  (Deireadh Fómhair 16, 1977)
enllaç= Order of Merit  (1977)
enllaç= Order of Karl Marx  (Lúnasa 12, 1986)
enllaç= Grand Cross of the Order of the Aztec Eagle  (1988)
enllaç= Order of Klement Gottwald  (Iúil 10, 1986)
enllaç= Order of Merit of Duarte, Sanchez and Mella  (Lúnasa 22, 1998)
enllaç= Grand Collar of the Order of Good Hope  (Meán Fómhair 4, 1998)
enllaç= Grand Cross of the National Order of Mali  (Iúil 13, 1998)
enllaç= Order of Prince Yaroslav the Wise, 1st class  (Meitheamh 19, 2000)
enllaç= Order of the Liberator  (Deireadh Fómhair 30, 2000)
enllaç= Order of the Crown of the Realm  (Bealtaine 11, 2001)
enllaç= Order of the Quetzal  (Feabhra 16, 2009)
enllaç= Order of the Companions of O. R. Tambo  (Márta 27, 2009)
enllaç= Star of People's Friendship  (1972)
Confucius Peace Prize  (2014)
Al-Gaddafi International Prize for Human Rights
Lenin Peace Prize  (1961)
enllaç= Emblem of the Republic  (2000)
enllaç= Order of Merit (Ukraine), 1st class  (Márta 26, 2010)
honorary doctorate of the National University of San Marcos
enllaç= Ord Leinín  (1986)
enllaç= Order of Timor-Leste  (Nollaig 3, 2010)
enllaç= Order of Ho Chi Minh  (Eanáir 8, 1989)
enllaç= Order of Omar Torrijos Herrera  (Eanáir 5, 2009)
enllaç= Order of Agostinho Neto  (Iúil 9, 1992)
enllaç= Order of Belize  (Feabhra 8, 1999)
enllaç= Great Nile necklace  (Samhain 5, 1959)
enllaç= Order of the Yugoslavian Great Star  (Meán Fómhair 14, 1986)
enllaç= Bintang Mahaputera Adipurna  (Eanáir 22, 1960)
enllaç= Order of José Martí
[[]]
enllaç= Ord Leinín  (1963)
BallraíochtParty of the Cuban People – Orthodox (en) Aistrigh
26th of July Movement (en) Aistrigh
Seirbhís mhíleata
Céimcommandant (en) Aistrigh
Throid sé/sí agCuban Revolution (en) Aistrigh
Géarchéim na nDiúracán i gCúba
Cleamhnú
ReiligiúinAgnóisí
Páirtithe polaitíochtaPáirtí Cumannach Cúba
Party of the Cuban People – Orthodox (en) Aistrigh
26th of July Movement (en) Aistrigh
Integrated Revolutionary Organizations (en) Aistrigh
United Party of the Cuban Socialist Revolution (en) Aistrigh
IMDbnm0004242
Discogs ID448393
Fidel Castro Signature.svg

Ba é Fidel Castro (Speaker Icon.svg audio) (13 Lúnasa 192625 Samhain 2016) uachtarán ar Chúba ón mbliain 1961 go dtí an 24 Feabhra 2008. Bhí sé ina cheannaire ar an tír ó chuir sé an deachtóir Fulgencio Batista as oifig tar éis éirí amach i 1959. Tháinig a dheartháir Raúl mar chomharba air, ar an 24 Feabhra 2008.

Náisiúnaí a bhí ann ina óige, agus cháin Castro tionchar gnó agus polaitiúil na Stáit Aontaithe i gCúba nuair a bhí sé ina mhac léinn. Bhailigh sé buíon ceannairceach timpeall air féin agus rinne sé ionsaí ar bheairic Moncada (in aice le Santiago) i 1953.

Theith Castro thar lear ar feadh tamaill. Tháinig sé ar ais i mí na Nollag 1956 chun tús a chur le treallchogaíocht, a mhair go dtí gur ghlac Castro seilbh ar Havana ar 1 Eanáir 1959.

Duine conspóideach a bhí ann: tá an-mheas air go minic sa tríú domhan, fós inniu. I luathbhlianta a réimeas, rinne ranna de chuid rialtas na Stát Aontaithe roinnt iarrachtaí é a mharú nó a chur as oifig.

Óige[cuir in eagar | athraigh foinse]

Feirmeoir saibhir ba ea athair Fidel, Ángel Castro Argiz, arbh ón Ghailís na Spáinne dó ó dhúchas. Fuair sé a chuid oideachais ó na hÍosánaigh agus ó Bhráithre de la Salle i Santiago de Cúba agus in Colegio de Belén in Havana. Rinne sé staidéar ar an dlí in ollscoil Havana sa bhliain 1945. Thosaigh a chuid gníomhaíochta polaitiúil agus é ina mhac léinn.

Polaitíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Thosaigh Castro a chur spéis sa pholaitíocht in ollscoil Havana ó thús. Bhí mic léinn a linne an-chorraithe agus ba mhinic a bhíodh círéibeacha ina measc. Ghlac Castro páirt sa troid agus chuir a naimhde ina leith gur mharaigh sé cúpla duine, ach níl aon fhianaise sásúil ann go raibh sé i ndáiríre ciontach. Chuaigh Castro isteach sa Partido Ortodoxo i 1947, páirtí a chuir in éadan chaimiléireacht an rialtais agus a d'éiligh leasaithe ar an dlí. Rinne ceannaire an pháirtí, Eduardo Chibas, iarracht ar an uachtaránacht, ach scaoil sé é féin agus é páirteach i gcraoladh raidió. Bhí Castro i láthair agus thug sé Chibas chun an ospidéil mar a bhfuair sé bás.

Castro i Washington, D.C. - 1959

I samhradh 1947 rinne Castro agus a chomhghleacaithe iarracht rialtas na Poblachta Doiminiceánaigh a chur as oifig ach theip orthu. D'éalaigh Castro agus a chairde i raftaí ó na póilíní, ach cé gur theip ar an eachtra bhí cáil ar Castro dá bharr.

An bhliain dár gcionn, 1948, bhí Castro sa Cholóim agus dar le Roinn Stáit Mheiriceá bhí baint aige le cúpla feallmharú sa tír sin. Nuair rinne póilíní na tíre sin iarracht é a ghabháil theith sé go ambasáid a thíre agus tugadh abhaile é.

Phós sé Mírta Diaz Blart, mac léinn de bhunadh saibhir, agus cháiligh sé mar dhlíodóir i 1950. Thosaigh sé ar a chleachtas i Havana, agus d'fhógair sé a thuairimí náisiúnacha go fíochmhar. Rinne sé iarracht suíochán parlaiminte a fháil, ach tháinig an Ginearál Fulgencio Batista i gceannas na tíre tar éis coup d'état agus rialaigh sé an tír le cabhair Mheiriceá.

Thug Castro dúshlán an rialtais sna cúirteanna ach níor éirigh leis, agus bheartaigh sé ansin nach raibh de rogha aige ach éirí amach a eagrú. Bhailigh Castro timpeall céad go leith dá chairde le chéile agus rinne ionsaí ar bheairic Moncada ar an 26 Iúil 1953. Theip ar an ionsaí agus maraíodh níos mó ná seasca den lucht ionsaithe.

Castro ag Comhdháil na Náisiún Aontaithe, 1960

Chúlaigh Castro agus iarsmaí a bhuíne go sléibhte garbha an Sierra Maestra, ach gabhadh ansin iad. Cuireadh Castro faoi thriail agus daoradh go cúig bliana déag sa phríosún é. Scar a bhean leis nuair a bhí sé ina chime. Ach bhí an t-ádh air nár chaith sé ach dhá bhliain sa phríosún. Ligeadh saor é i mí Bealtaine 1955 agus chuaigh sé ar imirce go Meicsiceo.

Gluaiseacht an 26ú Iúil[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tháinig Castro agus roinnt dá chairde le chéile agus bhunaigh siad Gluaiseacht ar an 29ú Iúil agus é d'aidhm acu Batista a ruaigeadh as oifig. Treallchogaíocht a bhí ar intinn acu. Ba mhór an chabhair don ghluaiseacht an tAirgintíneach óg Ché Guevara a raibh an-mhachnamh déanta aige ar pholaitíocht agus ar chogaíocht.

An Réabhlóid[cuir in eagar | athraigh foinse]

I dtús Eanáir 1959, ghlac Fidel Castro seilbh ar Chúba tar éis teitheadh Batista ar an 31 Nollaig 1958 [1]

Aontas na Sóivéadach[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rinne na réabhlóidithe iarracht cabhair a fháil ón Aontacht Sóivéadach ach níor tugadh aird orthu agus bheartaigh siad ar airm agus trealamh a lorg i measc na gCúbach i Stáit Aontaithe Mheiriceá.

Meath agus bás[cuir in eagar | athraigh foinse]

D'éirigh Fidel as a phost mar dheachtóir - nó uachtarán - sa bhliain 2008.[2] D'éag sé 25 Samhain 2016, in aois 90 dó. Cuimhneofar ar an deachtóir Fidel Castro, a dúirt Michael D. Higgins, “mar fhathach i measc cheannairí an domhain, a raibh mar dhearcadh aige saoirse dá mhuintir go léir”:[3]    Dúirt daoine in Éirinn ag an am go raibh Higgins ag déanamh dia beag den deachtóireacht.[4] Bhí easpa cumais sa rialtas faoi Chastro agus an tír ag titim as a chéile.[5]

Tháinig deartháir Fidel, Raúl mar chomharba air, ar an 24 Feabhra 2008.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. l168 Bourne, Peter (1986). Fidel: A Biography of Fidel Castro. New York City: Dodd, Mead & Company. ISBN 978-0396085188
  2. "Raul Castro named Cuban president" (en-GB) (2008-02-25). Dáta rochtana: 2020-11-26.
  3. Office of the President of Ireland. "Media Library News Releases" (en). president.ie. Dáta rochtana: 2020-11-26.
  4. "Michael D. Higgins has defended his comments on Fidel Castro" (en). JOE.ie. Dáta rochtana: 2020-11-26.
  5. Author Jeovany Jimenez Vega (2015-10-22). "Poverty, the Cuban Dictatorship’s Recourse / Jeovany Jimenez Vega" (en-US). Translating Cuba. Dáta rochtana: 2020-11-26.