Jump to content

Liosta d'Ardríthe na hÉireann

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Lia Fáil i dTeamhair na Rí

Ba é tuairim thraidisiún stairiúil na Meánaoise na hÉireann go raibh Ard-Rí ag Éirinn lonnaithe i Teamhair ón tseanaimsir, agus cnuasaigh cosúil le Lebor Gabála Érenn ón 11ú haois, ina dhiaidh sin saothair Luath-Nua-aoiseach ar nós Annála na gCeithre Máistrí agus Foras Feasa ar Éire, a airbheartaítear líne na nArd-Rí a rianú. Mar a mhíníonn John T. Koch: “Cé gur ríogacht ar leith í ríogacht na Teamhrach a raibh ardmhianta ag a áititheoirí i dtreo ardcheannas i measc ríthe na hÉireann, i dtéarmaí polaitíochta ní dócha go raibh a dhóthain údaráis ag aon rí chun smacht a fháil ar an oileán ar fad roimh an 9ú haois.[1] Meastar go minic gurb é Máel Sechnaill I an chéad Ard-Rí stairiúil, cé gur chuir sé ina choinne. Meastar go bhfuil sé mí-aimseartha é an teideal a chur i bhfeidhm ar ríthe níos luaithe, agus meastar go ginearálta go bhfuil ríthe ó roimh an 5ú haois ina finscéalta. Mar sin is meascán d’fhíricí stairiúla agus d’fhinscéalta é liosta traidisiúnta na nArd-Ríthe.

Déanann na hannála cur síos ar roinnt Ard-Ríthe níos déanaí mar "rígh Érenn co fressabra" ("Ríthe na hÉireann le freasúra"), is tagairt í d'éagobhsaíocht ríogacht na Teamhrach ó bhás Máel Sechnaill mac Domnaill sa bhliain 1022. Thréig Brian Bóramha é sa bhliain 1002, agus athchóiríodh é i 1014 tar éis bhás Bhriain, ach lean go leor ríshleachta eile sampla Brian sa chéid i ndiaidh 1022. Tháinig deireadh leis an Ard-Ríocht go héifeachtach sna 1170idí tar éis ionradh na Normannach, agus is é Ruaidrí Ua Conchobair an sealbhóir deiridh.

Ardríthe na Fir Bolg

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  • ARÉ 1934-1897 RC
  • FFÉ 1514-1477 RC
Rí ARÉ/ACM FFÉ
Sláine mac Dela 1934-1933 1514-1513
Rudraige mac Dela 1933-1931 1513-1511
Gann mac Dela, Genann mac Dela 1931-1927 1511-1507
Sengann mac Dela 1927-1922 1507-1502
Fiacha Cennfinnán mac Starn 1922-1917 1502-1497
Rinnal mac Genann 1917-1911 1497-1491
Fodbgen mac Sengann 1911-1907 1491-1487
Eochaid mac Eirc 1907-1897 1487-1477

Ardríthe Tuatha Dé Danann

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Meastar go bhfuil na ríthe seo finscéalach.

  • ARÉ/ACM 1897-1700 RC
  • FFÉ 1477-1287 RC
Rí ACM FFÉ
Bres 1897-1890 1477-1470
Nuada 1890-1870 1470-1447
Lugh 1870-1830 1447-1407
Eochaid Ollathair (An Daghdha) 1830-1750 1407-1337
Delbáeth 1750-1740 1337-1327
Fiacha 1740-1730 1327-1317
Mac Cuill,
Mac Cecht,
Mac Gréine		 1730-1700 1317-1287

Ardríthe Chlann Mhíle

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  • ARÉ 1700 RC - AD 76
  • FFÉ 1287 RC - AD 80
Rí ACM FFÉ
Eber Finn agus Érimón 1700 RC 1287-1286 RC
Érimón 1700-1684 RC 1286-1272 RC
Muimne, Luigne agus Laigne 1684-1681 RC 1272-1269 RC
Ér, Orba, Ferón agus Fergna 1681 RC 1269 RC
Íriel Fáid 1681-1671 RC 1269-1259 RC
Ethriel 1671-1651 RC 1259-1239 RC
Conmáel 1651-1621 RC 1239-1209 RC
Tigernmas 1621-1544 RC 1209-1159 RC
ARÉ: idir-ríocht 1544-1537 RC
Eochaid Étgudach 1537-1533 RC 1159-1155 RC
Cearmna Finn agus Sobhairce 1533-1493 RC 1155-1115 RC
Eochaid Faebar Glas 1493-1473 RC 1115-1095 RC
Fíachu Labrainne 1473-1449 RC 1095-1071 RC
Eochaid Mumu 1449-1428 RC 1071-1050 RC
Óengus Olmucaid 1428-1410 RC 1050-1032 RC
Énna Airgdech 1410-1383 RC 1032-1005 RC
Rothechtaid mac Main (I) 1383-1358 RC 1005-980 RC
Sétna Airt (I) 1358-1353 RC 980-975 RC
Fíachu Fínscothach 1353-1333 RC 975-955 RC
Muinemón 1333-1328 RC 955-950 RC
Faildergdóid 1328-1318 RC 950-943 RC
Ollom Fódla 1318-1278 RC 943-913 RC
Fínnachta 1278-1258 RC 913-895 RC
Slánoll 1257-1241 RC 895-880 RC
Géde Ollgothach 1241-1231 RC 880-863 RC
Fíachu Findoilches 1231-1209 RC 863-833 RC
Berngal 1209-1197 RC 833-831 RC
Ailill mac Slánuill 1197-1181 RC 831-815 RC
Sírna Sáeglach 1181-1031 RC 814-794 RC
Rothechtaid Rotha (II) 1031-1024 RC 794-787 RC
Elim Olfínechta 1024-1023 RC 787-786 RC
Gíallchad 1023-1014 RC 786-777 RC
Art Imlech 1014-1002 RC 777-755 RC
Nuadu Finn Fáil 1002-962 RC 755-735 RC
Bres Rí 962-953 RC 735-726 RC
Eochaid Apthach 953-952 RC 726-725 RC
Finn mac Blatha 952-930 RC 725-705 RC
Sétna Innarraid (II) 930-910 RC 705-685 RC
Siomón Brecc 910-904 RC 685-679 RC
Dui Finn 904-894 RC 679-674 RC
Muiredach Bolgrach 894-893 RC 674-670 RC
Énna Derg 893-881 RC 670-658 RC
Lugaid Íardonn 881-872 RC 658-649RC
Sírlám 872-856 RC 649-633 RC
Eochaid Uairches 856-844 RC 633-621 RC
Eochaid Fíadmuine agus Conaing Bececlach 844-839 RC 621-616 RC
Lugaid Lámderg 839-832 RC 616-609 RC
Conaing Bececlach (ar ais i gcoróin) 832-812 RC 609-599 RC
Art mac Lugdach 812-806 RC 599-593 RC
Fíachu Tolgrach 806-796 RC 593-586 RC
Ailill Finn 796-785 RC 586-577 RC
Eochaid mac Ailella 785-778 RC 577-570 RC
Airgetmar 778-748 RC 570-547 RC
Dui Ladgrach 748-738 RC 547-537 RC
Lugaid Laigde 738-731 RC 537-530 RC
Áed Rúad 731-724 RC 530-509 RC
Díthorba 724-717 RC 509-488 RC
Cimbáeth 717-710 RC 488-468 RC
Áed Rúad (2a huair) 710-703 RC
Díthorba (2a huair) 703-696 RC
Cimbáeth (2a huair) 696-689 RC
Áed Rúad (3ú huair) 689-682 RC
Díthorba (3ú huair) 682-675 RC
Cimbáeth (3ú huair) 675-668 RC
Cimbáeth agus Macha 668-661 RC
Banríon Macha 661-654 RC 468-461 RC
Rechtaid Rígderg 654-634 RC 461-441 RC
Úgaine Mór 634-594 RC 441-411 RC
Bodbchad 594 RC 411 RC
Lóegaire Lorc 594-592 RC 411-409 RC
Cobthach Cóel Breg 592-542 RC 409-379 RC
Labraid Loingsech 542-523 RC 379-369 RC
Meilge Molbthach 523-506 RC 369-362 RC
Mog Corb 506-499 RC 362-355 RC
Óengus Ollom 499-481 RC 355-337 RC
Irereo 481-474 RC 337-330 RC
Fer Corb 474-463 RC 330-319 RC
Connla Cáem 463-443 RC 319-315 RC
Ailill Caisfhiaclach 443-418 RC 315-290 RC
Adamair 418-414 RC 290-285 RC
Eochaid Ailtleathan 414-396 RC 285-274 RC
Fergus Fortamail 396-385 274-262 RC
Óengus Tuirmech Temrach 385-326 RC 262-232 RC
Conall Collamrach 326-320 RC 232-226 RC
Nia Segamain 320-313 RC 226-219 RC
Énna Aignech 313-293 RC 219-191 RC
Crimthann Coscrach 293-289 RC 191-184 RC
Rudraige mac Sithrigi (3) 289-219 RC 184-154 RC
Finnat Már 219-210 RC 154-151 RC
Bresal Bó-Díbad 210-199 RC 151-140 RC
Lugaid Luaigne 199-184 RC 140-135 RC
Congal Cláiringnech 184-169 RC 135-120 RC
Dui Dallta Dedad 169-159 RC 120-110 RC
Fachtna Fáthach 159-143 RC 110-94 RC
Eochaid Feidlech 143-131 RC 94-82 RC
Eochaid Airem 131-116 RC 82-70 RC
Eterscél Mór 116-111 RC 70-64 RC
Nuadha Neacht 111-110 RC 64-63 RC
Conaire Mór 110-40 RC 63-33 RC
ARÉ: idir-ríocht 40-33 RC
Lugaid Riab nDerg 33-9 RC 33-13 RC
Conchobar Abradruad 9-8 RC 13-12 RC
Crimthann Nia Náir 8 RC - AD 9 12 RC - 5
Cairbre Cinnchait 9-14
Feradach Finnfechtnach 14-36 5-25
Fíatach Finn 36-39 25-28
Fíachu Finnolach 39-56 28-55
Cairbre Cinnchait 55-60
Elim mac Conrach 56-76 60-80

Ardríthe, Buile Choinn

[cuir in eagar | athraigh foinse]
Ainm Aitheantas
(a mheastar) 		Nótaí
Gan ainm Conn Cétchathach Insítear fís Choinn, na ríthe a thiocfaidh ina dhiaidh
Art Art mac Cuinn Dál Choinn
Mac Con moccu Lugde Loígde Lugaid mac Con Dáirine
Corbmac Cormac mac Airt Dál Choinn
Corpre Cairbre Lifechair Dál Choinn
Fiechri Fiachrae Cassán Cruithne agus/nó Oirialla?
Dáire Drechlethan is dóigh Dáire Doimthech Dáirine; ach as áit, thagann sé roimh Chonn
Fécho Fíachu Sroiptine? Dál Choinn
Muiredach Tirech Muiredach Tirech Dál Choinn
Crimthand Crimthann mac Fidaig Eoghanachta, nó b'fhéidir Éarainn (Dáirine?)
Níell Niall Noígíallach Dál Choinn
Loígaire Lóegaire mac Néill Dál Choinn/Uí Néill
Corpri Coirpre mac Néill (bás c. 463) Dál Choinn/Uí Néill
Ailill Ailill Molt (bás 482) Connachta/Uí Fhiachrach
Lugid Lugaid mac Lóegairi (bás c. 507) Uí Néill
Mac Ercéni Muirchertach mac Ercae (bás c. 536) Uí Néill, Cineál Eoghain
Óengarb Túathal Máelgarb (bás c. 544) Uí Néill
Aíd is dóigh Áed mac Ainmuirech (bás 598) Uí Néill, Cineál Chonaill; is amhlaidh as agus ó thaobh ama de
Aíd Olláin is dóigh Áed Uaridnach (bás 612) Uí Néill, Cineál Eoghain; is amhlaidh as agus ó thaobh ama de
Diermait Diarmait mac Cerbaill (bás c. 565) Uí Néill? Bunúis doiléir
Feáchno Fiachna mac Baotáin (bás 626), nó b'fhéidir Fiachnae mac Feradaig, athair Shuibhne Mheann Cruithne, Dál nAraidi, nó Uí Néill, Cineál Eoghain
Suibne Suibne Menn (bás 628) Uí Néill, Cineál Eoghain
Óengus[2] Óengus mac Colmáin Uí Néill an Deiscirt, Clann Cholmáin
Domnall Domnall mac Áedo (bás c. 642) Uí Néill, Cineál Chonaill
Blathmac agus Diarmaid garmhac Blathmac mac Áedo Sláine agus Diarmait mac Áedo Sláine (an bheirt bás 665) Uí Néill an Deiscirt
Snechta Fína Fínsnechta Fledach (bás c. 695) Uí Néill an Deiscirt, Síol Aodha Sláine

Ardríthe, 76-458

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ardríthe na hÉireann, 459-844

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ardríthe, 845-1318

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ Koch (2006). "Celtic Culture: A Historical Encyclopedia": 1663–1664. ABC-CLIO. 
  2. ↑ Eoin O'Flynn, Clann Cholmáin c.550-916, lch. 44, nóta 7
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Liosta_d%27Ardríthe_na_hÉireann&oldid=1241815"