William Rowan Hamilton

William Rowan Hamilton
Saol
Eolas breithe	Baile Átha Cliath, 4 Lúnasa 1805
Náisiúntacht	Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann
Bás	Baile Átha Cliath, 2 Meán Fómhair 1865
Áit adhlactha	Reilig Chnocán Iaróm
Muintir
Athair	Archibald Rowan-Hamilton
Céile/Céilí	Helen Maria Bayly (en)
Páistí	liosta iomláin William Edwin Hamilton (en)
Oideachas
Alma mater	Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath Scoil Westminster Ollscoil Átha Cliath
Leibhéal oideachais	Baitsiléir Ealaíon Máistreacht sna hEalaíona
Teangacha	an Béarla
Múinteoirí	John Brinkley
Gairm
Gairm	matamaiticeoir, fisiceoir, réalteolaí, acadóir, múinteoir ollscoile agus fisiceoir teoiriciúil
Duaiseanna	Royal medal  (1835) Fellow of the American Academy of Arts and Sciences  (1864) Cunningham Medal  (1834, 1848) Fellow of the American Academy of Arts and Sciences
Daoine le tionchar air/uirthi	Zerah Colburn
Ballraíocht	An Cumann Ríoga Acadamh Náisiúnta na nEolaíochtaí Acadamh Eolaíochtaí Saint Petersburg Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá Acadamh Ríoga na hÉireann Acadamh Ríoga na Prúise um Eolaíocht Accademia delle Scienze di Torino
Cleamhnú
Reiligiúin	Anglacánachas

Ba mhatamaiticeoir, fisiceor agus réalteolaí Éireannach é Sir William Rowan Hamilton (4 Lúnasa, 1805 – 2 Meán Fómhair, 1865). Rinne sé saothar i bhfisic theoiriciúil maidir le hoptaic is meicnic, agus sa mhatamaitic. Chuir Hamilton go mór le forbairt na hoptaice, na dinimice agus an ailgéabair. Réamhinis sé athraonadh solais i gcriostail, rud a dhearbhaigh turgnaimh níos déanaí. Baintear feidhm as graif Hamilton sa mhatamaitic scoite nua-aoiseach, go hiondúil. Ceapadh ar an gcéad fho-bhall d'Acadamh Náisiúnta Eolaíochtaí Mheiriceá i 1863, mar an eolaí beo ba mhó. Bhí sé ina cheannasaí i Réadlann Dhún Since ar feadh tamaill.

Is é fionnachtain an cheathairnín a thug clú agus cáil dó. San ailgéabar teibí a saothraíodh sa 19ú-20ú céad, sainmhínítear oibrithe eile, mar shampla ailgéabar nach bhfeidhmeodh an dlí cómhalartach ann, is é sin nach ionann AoB is BoA, ina seasann "o" don oibriú.

Ceannródaí i saothrú ailgéabar mar seo ab ea William Rowan Hamilton a d'fhorbair teoiric na gceathaimíon. Baintear feidhm as matamaitic thacar veicteoirí a bhfuil uimhreacha sarnhailteacha iontu inniu i ngrafaicí tríthoiseacha i ríomhairí is córais stiúrtha spásárthach.

Níos déanaí chuir an obair a rinne Hamilton le dinimic go mór le forbairt na Meicnice Candamaí, réimse ina a bhfuil an coincheap bunúsach Hamiltonian ainmnithe in ómós dó.

Dúradh gur thaispeáin Hamilton a thallann agus a chlisteacht nuair a bhí sé an-óg. Dúirt an réalteolaí Ardeaspaig Dr. John Brinkley sa bhliain 1823 faoi Hamilton a bhí 18 bliain d'aois:

"Ní deirim go mbeidh an fear óg seo, ach go bhfuil sé, an céad matamaiticeoir den aois seo"