Seóirse Sigerson
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 11 Eanáir 1836 An Srath Bán, Northern Ireland |
| Bás | 17 Feabhra 1925 89 bliana d'aois |
| Siocair bháis | Galar |
| Áit adhlactha | Reilig Ghlas Naíon |
| Seanadóir na hÉireann | |
| 11 Meán Fómhair 1922 – 17 Feabhra 1925 Téarma parlaiminte: 1ú suí de Sheanad Éireann Toghadh i: Baill ainmnithe de Sheanad Éireann | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | dochtúir leighis, polaiteoir, file |
| Teangacha | An Ghaeilge |
| Teaghlach | |
| Céile | Hester Varian |
| Páiste | Dora Sigerson Shorter, Hester Sigerson Piatt |
 | |
Aistritheoir, staraí, seandálaí, dochtúir leighis, néareolaí, file, míoleolaí, luibheolaí, polaiteoir, iriseoir, scoláire Gaeilge ba ea Seóirse Sigerson (11 Eanáir 1836 – 17 Feabhra 1925).[1] Bhí an tUltach ildánach seo ina bhall den Chumann Oisíneach (1859), de Chumann Buanchoimeádta na Gaeilge (1876), d’Aontacht na Gaeilge agus de Chonradh na Gaeilge.
Dochtúir agus eolaí[cuir in eagar | athraigh foinse]
Rugadh Sigerson ag Holy Hill, gar don Srath Bán i gContae Thír Eoghain, mac William agus Nancy (née Neilson) Sigerson. Bhí triúr deartháireacha aige, James, John agus William, agus triúr deirfiúracha, Ellen, Jane agus Mary Ann. D'fhreastail sé ar Letterkenny Academy ach chuir a athair, William, a d'fhorbair an muileann spád agus a ghlac páirt ghníomhach i bhforbairt Ard Tí Garbháin, é chun na Fraince chun a chuid oideachais a chríochnú.
Rinne sé staidéar ar an leigheas i gColáiste na Banríona, Gaillimh, agus i gColáiste na Banríona, Corcaigh, agus bhain sé a chéim amach sa bhliain 1859. Chuaigh sé go Páras ansin agus chaith sé roinnt ama ag staidéar faoi Charcot agus Duchenne ag Salpêtrière ; mac léinn eile a bhí ann leis ná Sigmund Freud. D'fhoilsigh Sigerson aistriúcháin rathúla de Charcot's Clinical Lectures i 1877 agus 1881.
D'fhill sé ar Éirinn agus d'oscail sé cleachtas i mBaile Átha Cliath, ag speisialú mar néareolaí. Lean sé air ag tabhairt cuairte ar an bhFrainc gach bliain chun staidéar a dhéanamh faoi Charcot. I measc a chuid othar bhí Maud Gonne, Austin Clarke agus Nora Barnacle. Bhí sé ina léachtóir ar leigheas ag Ollscoil Chaitliceach na hÉireann. Bhí sé ina ollamh le zó-eolaíocht agus ina luibheolaíocht níos déanaí sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath.
Náisiúnaí cultúrtha[cuir in eagar | athraigh foinse]
Nuair a bhí sé ina mhac léinn mhúin sé Gaeilge dó féin agus chuir sé aithne ar Charles Kickham agus ar John O'Leary.
Tháinig a chéad leabhar, The Poets and Poetry of Munster, amach sa bhliain 1860. Bhí sé gníomhach in iriseoireacht pholaitiúil le blianta fada, ag scríobh don The Nation. Bhí Sigerson agus a bhean Hester i measc na bhfigiúirí ceannasach den Athbheochan Ghaelach. Is minic a reáchtáil siad salónta tráthnóna Dé Domhnaigh ag a mbaile i mBaile Átha Cliath, Uimh. 3 Sráid an Chláraigh, ar fhreastail ealaíontóirí, intleachteach agus reibiliúnaithe orthu araon, lena n-áirítear O'Leary, Yeats, Pádraig Mac Piarais, Roger Casement agus Thomas MacDonagh, A shínigh Forógra na Poblachta 1916. Bhí Sigerson ina chomhbhunaitheoir den Fheis Ceoil agus ina Uachtarán ar an National Literary Society ó 1893 go dtí go bhfuair sé bás. Bhí a iníon, Dora, ina file a raibh baint aici freisin le hathbheochan liteartha na hÉireann.
D'ainmnigh Sigerson ar feadh téarma dhá bhliain déag go dtí an chéad Seanad de Shaorstát na hÉireann [2] mar an chéad chathaoirleach ar an 11–12 Nollaig 1922 sular toghadh an Tiarna Glenavy.[3] Ar an 18 Feabhra 1925, an lá tar éis a bháis, thug an Seanad ómós dó.[4]
Tacadóir de chuid an Chumann Lúthchleas Gael[cuir in eagar | athraigh foinse]
Tá Corn Sigerson, an comórtas barr peile sa Pheil Ghaelach tríú leibhéal in Éirinn ainmnithe mar onóir dó. Thug Sigerson an tuarastal óna phost i UCD ionas go bhféadfaí trófaí a cheannach don chomórtas. Sa bhliain 2009, ainmníodh é i liosta an Sunday Tribune de na "125 Daoine is Mó Tionchair i Stair CLG". Bronnadh an coen den chéad uair sa bhliain 1911, agus ba é UCD na buaiteoirí tionscnaimh.
Bás[cuir in eagar | athraigh foinse]
Fuair Sigerson bás ag a theach i 3 Sráid an Chláraigh, Baile Átha Cliath, an 17 Feabhra 1925, ag aois 89, tar éis tinnis ghairid.[5] Fuair a bhean chéile Hester (née Varian) bás roimhe, a phós sé ag Ardeaglais Naomh Muire, Sráid Mhaoilbhríde, Baile Átha Cliath, ar an 1ú Nollaig 1861. D'fhoilsigh sí dánta agus gearrscéalta in irisí éagsúla agus scríobh sí úrscéal amháin A Ruined Race (1889, Ward & Downey). Fuair sí bás i 1898.
Leabharliosta páirteach[cuir in eagar | athraigh foinse]
- The Poets and Poetry of Munster (1860)
- Cannabiculture in Ireland; its profit and possibility (1866)
- Modern Ireland (1869)
- Political prisoners at home and abroad
- On the need for village hospitals in Ireland
- Celtic influence on the evolution of rimed hymns
- The advantages of Ambidexterity
- Discovery of fish remains in the alluvial clay of the River Foyle
- Bards of the Gael and Gall (1897)
- Fare Thee Well Enniskillen, traid., sainoiriúnaithe ag Seóirse Sigerson, (1894).[6]
- The Mountains of Pomeroy[7]
Tuilleadh léitheoireachta[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Curran, C. P. (1970). Faoin dTonn Fála. Baile Átha Cliath: Gill agus MacMillan. ISBN Curran, C. P. (1970). Curran, C. P. (1970).
- McGilloway, K., George Sigerson: Fil, Eolaí Patriot agus Scoláire, Ulster Historical Foundation, 2011
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “SIGERSON, George (1836–1925) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.
- ↑ oireachtas.ie. "Oireachtas members". Oireachtas Members Database. Dáta rochtana: 2020.
- ↑ Election of temporary chairman, Seanad Éireann - Volume 1 - 11 December 1922
- ↑ Seanad Éireann - Volume 4 - 18 February 1925 DEATH OF SENATOR SIGERSON.
- ↑ Prtofile, newulsterbiography.co.uk; accessed 8 July 2015.
- ↑ The Enniskillen Draggons Lyrics and Chords Curtha i gcartlann 2020-08-07 ar an Wayback Machine Irish Folk Songs.
- ↑ Dr George Sigerson 90th Anniversary Curtha i gcartlann 2019-12-12 ar an Wayback Machine Tyrone GAA Website