Heipitíteas
 | |
  | |
| Cineál | galar ae, athlasadh, liver symptom (en)  , galar agus pandemic and epidemic-prone diseases (en) |
|---|---|
| Speisialtacht leighis | gaistreintreolaíocht, heipiteolaíocht, galair thógálacha, internal medicine (en) agus family medicine (en) |
| Cóireáil chliniciúil | |
| Comharthaí | buíochán, anoireicse, pian sa bholg agus heipitimeigileacht |
| Scrúduithe | tástáil fola agus bithóipse ae |
Cógais ledipasvir/sofosbuvir (en) , ribavirin (en) , peginterferon alfa-2b (en) , peginterferon alfa-2a (en) agus sofosbuvir (en) | |
| Pataigineas | |
| Buaileann sé | ae |
| Cúis | Hepatitis B virus, alcólachas, nimhiú, uath-imdhíonacht, Hepatitis delta virus, Hepatitis A virus, víreas heipitíteas C agus Hepatitis E virus |
| Éifeacht | ciorróis |
| Aicmiú | |
| ICD-11 | DB97 |
| ICD-10 | K73.9 |
| ICD-9 | 570, 571.4, 571.40 agus 571.41 |
| CIAP | D72 |
| Acmhainní seachtracha | |
| Enciclopèdia Catalana | 0113857 |
| DiseasesDB | 20061 |
| MedlinePlus | 001154 |
| MeSH | D006505 |
| UMLS CUI | C0019158, C0149519, C0019189, C0001308 agus C0019158 |
| DOID | DOID:2237 |
Is éard is Heipitíteas nó an galar buí ann ná athlasadh an ae, arb é is príomhthréith ann ná cealla athlastacha a bheith i láthair i bhfíochán an orgáin. Athlasadh san ae ar víreas is bun leis[1]. Is iad na víris is coitianta ná heipitíteas A, heipitíteas B agus heipitíteas C.
Tréithe
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is féidir leis an ngalar a bheith féinteorannaithe, ag cneasú leis féin nó is féidir leis an ngalar dul chun cinn ag fágáil colm ar an ae.
Bíonn Heipitíteas géar nuair a mhaireann sé níos lú ná sé mhí agus ainsealach nuair a leanann sé níos faide na sin. Is cúis le grúpa de víreas, a dtugtar víris heipitítis orthu, formhór na gcásanna ar fud an domhain.
Is féidir le tocsainí (alcól ach go háirithe), ionfhabhtuithe eile nó ón bpróiseas uath-imdhíonachta freisin a bheith freagrach as Heipitíteas.
Féadfaidh ionfhabhtú fochliniciúil a bheith i gceist leis an ngalar nuair nach mothaíonn an duine tinn.
Éiríonn an t-othar tinn agus bíonn airíonna siomptómacha ag gabháil leis nuair atá laghdaithe ar chumas an ae; substaintí dochracha a ghlanadh amach, comhdhéanamh na fola a rialú, agus táirgeadh domlais chun cabhrú le díleá i measc rudaí eile.
Cineálacha Éagsúla Heipitítis
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tá cineálacha éagsúla heipitítis ann, mar atá;
- A (Heipitíteas ionfhabhtaíoch). Faightear heipitíteas A trí uisce nó bia truaillithe a ionghabháil. Tarlaíonn galar géar dá thoradh, le fiabhras, masmas, tuirse, is buíochán. Is féidir go mbeidh an t-othar lagaithe ar feadh cuid mhaith míonna, agus go bhfaighidh seanduine bás uaidh. Ní bhíonn torthaí fadsaolacha ar dhaoine a thagann slán uaidh. Is scéal eile é maidir le heipitíteas B agus C, galair nimhiúla thógálacha.
- Heipitíteas B agus heipitíteas C.Faightear heipitíteas B agus C ó fhuil nó sreabháin cholainne thruaillithe, go díreach (mar shampla, ó shnáthaid nó i bhfuilaistriú) nó trí chomhriachtain. Galair ghéara cosúil le heipitíteas A is ea iad, ach déantar dochar buan don ae agus tarlaíonn ciorróis is ailse mar thoradh orthu. Cuireann siad tús le timpeall 80% d'ailsí an ae, agus gach bliain maraíonn siad cúpla milliún duine ar fud an Domhain. Meastar go bhfuil an baol d'fhiaclóir 5 oiread níos mó ná don ghnáthdhuine, de bhrí go mbíonn sé ag láimhseáil suas le 20 othar in aghaidh an lae, ag teacht i dteagmháil le sreabháin cholainne mar fhuil is seile na n-othar. Bíonn baol freisin do theicneoirí fiaclacha a thagann i dteagmháil le múnluithe ó na hothair, fiú i bhfad tar éis don sreabhán triomú, mar go bhfanann an víreas nimhiúil tríd an bpróiseas seo. Ar ámharaí an tsaoil, tá ionaclú éifeachtach ar fáil i gcoinne heipitíteas B, agus tá sé práinneach go nglacfaidh teicneoirí atá i mbaol leis.
- D.
- E.
Téarmaíocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is é an t-ainm sa tSean-Ghréigis ná hepar (ἧπαρ), ón fhréamh hepat-(ἡπατ-), rud a chiallaíonn ae, agus ciallaíonn an t-iarmhír -íteas "athlasadh" (c. 1727) [2].
Eipidéimeolaíocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]
Reáchtáiltear an Lá Domhanda in aghaidh an Heipitítis ar an 28 Iúil gach bliain. Pléann na saineolaithe an chaoi inar féidir le tíortha an faireachas ar ghalair a fheabhsú i leith an heipitítis víreasaigh, faireachán a dhéanamh ar an dul chun cinn i dtreo díothú an heipitítis, agus freagairt níos fearr don heipitíteas i measc daoine a insteallann drugaí iontu féin.[3]
Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Bileog fíricí 'WHO'
- An heipitíteas ag an CDC (Centers for Disease Control and Prevention, SAM)
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais".
- ↑ Online Etymology Dictionary
- ↑ ECDC (2017). "VEID, ionfhabhtuithe gnéas-tarchurtha agus heipitíteas víreasach: HSH". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2019-07-28. Dáta rochtana: 2019.
 | Is síol faoin galar é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |