Géarchéim na Mara Rua

Géarchéim na Mara Rua
	28° N, 45° E / 28°N,45°E
Cineál	fronta ; idirghabháil mhíleata
Cuid de	Cogadht Iosrael-Hamas, Middle Eastern crisis (2023–present) (en) , coinbhleacht Arab-Iosraelach agus October 7 Hamas-led attack on Israel (en)
Tréimhse	19 Deireadh Fómhair 2023 -
Dáta na bliana	2023
Suíomh	an Meánoirthear; Poblacht Éimin; an Mhuir Rua; Murascaill Áidin; Iosrael; Bab-el-Mandeb; an Mhuir Arabach, An India
Rannpháirtí	gluaiseacht Houthi
Meán cumarsáide
Codanna
	Taba and Nuweiba drone attacks (en) ; Operation Prosperity Guardian (en)

Thosaigh Géarchéim na Mara Rua ar 19 Deireadh Fómhair 2023 nuair a chaith na Hútaithe,^[1] atá lonnaithe i dtuaisceart agus in iarthar Éimin (ar chósta na Mara Rua) diúracáin in aghaidh Iosrael. I mí na Samhna 2023 chuir na Hútaithe tús le feachtas ag ionsaí longa tráchtála sa Mhuir Rua.

Físeán: 2023-12-10 agus an USS Carney faoi ionsaí

Cúlra

Sna 2010idí, bhí longa cabhlaigh ó thart ar 30 tír lonnaithe sa cheantar mar chuid de chomhghuaillíocht idirnáisiúnta a bunaíodh chun déileáil leis na foghlaithe mara ón tSomáil (ar an taobh eile na Mara Rua). Thall san Éimin, sna 2010idí, ghabh na Hútaithe an chumhacht le lámh láidir. ^[2] Fuair b'fhéidir 377,000 bás le linn 2015-2021.^[3]

Príomhalt: Cogadh Cathartha in Éimin

Bhí tacaíocht na hIaráine ag na Hútaithe,^[4] a bhuíochas le Qasem Soleimani; feallmharaigh na Stáit Aontaithe é in 2020. Sna 2020idí agus Cogadh na Carad thart, bhí na Hútaithe níos bagraí agus níos trodaí ná aon ghrúpa eile a bhfuair tacaíocht ón Iaráin. Comhghuaillithe le Hezbollah na Liobáine is ea na Hútaithe chomh maith.

Thosaigh na hionsaithe in 2023, dírithe ar Iosrael i bhfianaise a bhí ag tarlú i nGaza - an coimhlint Iosrael-Gaza - cé go raibh longa eile buailte ag na mílísteoirí nach le Iosrael iad. Cé go bhfuil Éimin níos mó ná 2,000 ciliméadar ó Iosrael, d’éirigh leo dróin agus diúracáin a scaoileadh le hIosrael díreach tar éis ionradh na hIosrael ar Gaza.

D’éirigh leis na Hútaithe báid bheaga a sheoladh chun roinnt long a ionsaí, fiú d’éirigh leo ingearán a chur san aer chun long amháin a ghabháil.^[5]

Mar gheall air sin, ní raibh na longa tráchtála úsáid a bhaint as an gCanáil Shuais níos mó ar feadh tamaill. Ach is bealach tábhachtach tráchtála an Mhuir Rua agus an Chanáil do chomhlachtaí lastais mar go ngiorraíonn sé an t-aistear go suntasach idir an Áise agus an Eoraip.^[4]

ionsaithe an Iarthair.^[6]

2023: frithionsaithe an Iarthair

I mí Nollag 2023, tháinig cuid mhaith de na tíortha i gcomhghuaillíocht nua chun dul i ngleic leis na hionsaithe ó na Hútaithe. Chuir na Stáit Aontaithe agus a chomhghuaillithe "Operation Prosperity Guardian"^[7] i bhfeidhm. Ach tháinig sé go solas go tapa go raibh an feachtas sin mí-éifeachtach.

Lean na reibiliúnaigh Hútaithe lena mbagairtí ar loingseoireacht tráchtála in ainneoin foláirimh ó na Stáit Aontaithe agus a gcomhghuaillithe.^[8] D'fhógair cuid mhaith de na comhlachtaí coimeádán go raibh siad chun an Chanáil a sheachaint go dtí go mbeadh an ghéarchéim thart.^[9] Chuir sé seo le costas earraí iompórtáilte ar fud an domhain.

Le linn aimsir na Nollag bhí an chuma ar chúrsaí go raibh rudaí ag imeacht ó smacht sa Mheánoirthear. Sheol na Hútaithe ionsaí ollmhór eile ar longa sa Mhuir Rua le linn mí Eanáir 2024.^[10]^[11]^[12]

Mar gheall air sin, thosaigh comhghuaillíocht idirnáisiúnta faoi cheannas na Stát Aontaithe ag ionsaí suíomhanna Hútaí in Éimin ón aer.^[5]^[6] Mar shampla scrios Cabhlach na Stát Aontaithe diúracáin frithloinge a líomhnaítear a bhí ag iompar trodaithe ó Éimin. Bhí hionsaithe an Iarthair dírithe ar áiseanna stórála armlóin agus córais chosanta Hútaithe, srl.^[4] Ach bhí na Hútaithe in ann cur suas le hionsaithe ó aerfhórsa na hAraibe Sádaí idir 2015-2022, agus bhí ullmhúcháin déanta acu chun déileáil le cuid de na hionsaithe ón gComhghuaillíocht. Mar sin bhí siad in ann leanúint leis an mbrú ar longa sa Mhuir Rua agus ar chóras trádála an domhain.

Físeán: scairdeitléain mhíleata le Meiriceá, 2024

2024

Scaoil Iosrael le láithreacha de chuid lucht Hútaí go rialta le linn 2024. Dúirt na hIosraelaigh gur dírithe ar bhonneagar lucht Hútaí a bhí an t-ionsaí.^[13]^[14]

2025

Bhí roinnt buamála déanta ag scairdeitléain mhíleata le Meiriceá ar ionaid san Éimín le linn mhí an Mhárta 2024. Ar an 15 Márta, scaoil aerfhórsa Mheiriceá diúracáin Dúirt aireacht sláinte na Hútaí gur maraíodh breis is 50 duine agus gur gortaíodh suas le 100. D'iarr Rúnaí Cosanta Mheiriceá, Pete Hegseth, ar na Houthis 'stop a chur le hionsaithe ar na longa tráchtála' a úsáideann an stráice farraige sin mar aicearra idir an tAigéan Indiach agus Atlantach.^[15]

Féach freisin

Tagairtí

↑ i mBearla, na Houthi
↑ "Houthi takeover in Yemen" (as en) (2025-02-01). Wikipedia.
↑ crisisrelief.un.org. "Yemen: The worst humanitarian crisis in the world" (en). crisisrelief.un.org. Dáta rochtana: 2022-07-23.
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 Nuacht RTÉ (2024-02-25). "10 gcinn de spriocanna Houthi in Éimin buailte ón aer" (as ga-IE).
↑ ^5.0 ^5.1 Máirtín Ó Duibhir (15 Eanáir 2024). "D’fhéadfadh an cogadh in Gaza scaipeadh níos forleithne an-éasca" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-02-25.
↑ ^6.0 ^6.1 US Central Command (22 Eanáir 2024). "U.S. Forces, Allies Conduct Joint Strikes in Yemen".
↑ ^7.0 ^7.1 ^7.2 "Operation Prosperity Guardian" (as en) (2024-02-25). Wikipedia.
↑ Bertie Ó hAinmhire / tuairisc.ie (14 Eanáir 2024). "‘Síleann fear na buile gurb é féin fear na céille’ – 100 lá d’ionsaithe ar Gaza" (ga-IE).
↑ mar shampla, d’fhógair an comhlacht coimeádán Maersk go raibh siad chun an chanáil a sheachaint go dtí go mbeadh an ghéarchéim thart
↑ "2024 missile strikes in Yemen" (as en) (2024-02-26). Wikipedia.
↑ "Marlin Luanda missile strike" (as en) (2024-02-24). Wikipedia.
↑ Patrick Wintour, Dan Sabbagh (2024-01-10). "Britain warns of severe consequences after Houthi attack in Red Sea repelled" (en-GB). The Guardian. Dáta rochtana: 2024-02-26.
↑ Nuacht RTÉ (2024-09-30). "An Liobáin: 100,000 teite, líon na marbh ag dul ó chomhaireamh" (as ga-IE).
↑ Nuacht RTÉ (2024-09-30). "An Liobáin: 100,000 teite, líon na marbh ag dul ó chomhaireamh" (as ga-IE).
↑ Nuacht RTÉ (2025-03-17). "Leantar le hionsaithe san Éimín" (as ga-IE).

[1] Bearla, na Houthi

[2] "Houthi takeover in Yemen" (as en) (2025-02-01). Wikipedia.

[3] risisrelief.un.org. "Yemen: The worst humanitarian crisis in the world" (en). crisisrelief.un.org. Dáta rochtana: 2022-07-23.

[:0-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 Nuacht RTÉ (2024-02-25). "10 gcinn de spriocanna Houthi in Éimin buailte ón aer" (as ga-IE).

[:3-5] 5.0 ^5.1 Máirtín Ó Duibhir (15 Eanáir 2024). "D’fhéadfadh an cogadh in Gaza scaipeadh níos forleithne an-éasca" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-02-25.

[:1-6] 6.0 ^6.1 US Central Command (22 Eanáir 2024). "U.S. Forces, Allies Conduct Joint Strikes in Yemen".

[:2-7] 7.0 ^7.1 ^7.2 "Operation Prosperity Guardian" (as en) (2024-02-25). Wikipedia.

[8] Bertie Ó hAinmhire / tuairisc.ie (14 Eanáir 2024). "‘Síleann fear na buile gurb é féin fear na céille’ – 100 lá d’ionsaithe ar Gaza" (ga-IE).

[9] r shampla, d’fhógair an comhlacht coimeádán Maersk go raibh siad chun an chanáil a sheachaint go dtí go mbeadh an ghéarchéim thart

[10] "2024 missile strikes in Yemen" (as en) (2024-02-26). Wikipedia.

[11] "Marlin Luanda missile strike" (as en) (2024-02-24). Wikipedia.

[12] Patrick Wintour, Dan Sabbagh (2024-01-10). "Britain warns of severe consequences after Houthi attack in Red Sea repelled" (en-GB). The Guardian. Dáta rochtana: 2024-02-26.

[13] Nuacht RTÉ (2024-09-30). "An Liobáin: 100,000 teite, líon na marbh ag dul ó chomhaireamh" (as ga-IE).

[14] Nuacht RTÉ (2024-09-30). "An Liobáin: 100,000 teite, líon na marbh ag dul ó chomhaireamh" (as ga-IE).

[15] Nuacht RTÉ (2025-03-17). "Leantar le hionsaithe san Éimín" (as ga-IE).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]