Franz Liszt

Franz Liszt
Saol
Ainm iomlán	Franz Liszt
Eolas breithe	Raiding, 22 Deireadh Fómhair 1811
Náisiúntacht	Ríocht na hUngáire Impireacht na hOstaire An Ostair-Ungáir
Teanga dhúchais	An Ghearmáinis
Bás	Bayreuth, 31 Iúil 1886
Áit adhlactha	Stadtfriedhof Bayreuth (en)
Cúis bháis	bás nádúrtha (niúmóine)
Muintir
Athair	Adam Liszt
Máthair	Anna Liszt
Céile/Céilí	Marie d'Agoult
Páirtí/Páirtithe	Marie d'Agoult
Páistí	liosta iomláin Cosima Wagner Daniel Liszt Blandine Liszt
Oideachas
Alma mater	University of Music and Performing Arts Vienna (en)
Teangacha	an Fhraincis An Ghearmáinis
Múinteoirí	Adam Liszt (en) Carl Czerny Antonio Salieri (en) Anton Reicha Ferdinando Paer (en)
Mic léinn	Árpád Szendy Carl Filtsch Antal Siposs Caroline Montigny-Rémaury Eugen d'Albert Hilda Thegerström Anton Urspruch Carl Ludvig Hall Ingeborg Bronsart von Schellendorf Bettina Walker Alexander Siloti José Vianna da Motta Benjamin Johnson Lang Károly Szabados Giovanni Sgambati Margarethe Stern William Dayas Felix Weingartner Julie Rivé-King Martin Krause Carl Tausig Hans von Bülow Frederic Lamond Arthur De Greef Arthur Friedheim Emil von Sauer Moriz Rosenthal Eloísa D’Herbil
Gairm
Gairm	cumadóir claisiceach, pianódóir, stiúrthóir ceolfhoirne, múinteoir ceoil, virtuoso, ceoltóir, cumadóir, preispitéir agus scríbhneoir
Áit oibre	An Ostair-Ungáir, Weimar agus An Róimh
Fostóirí	Franz Liszt Academy of Music (en)
Saothar iomráiteach	Hamlet (en) Dante Symphony (en) Mazeppa (en) Hungarian Rhapsody No. 1 (en) Hungarian Rhapsody No. 2 (en)
Duaiseanna	Pour le Mérite for Sciences and Arts order Order of the Golden Spur Bavarian Maximilian Order for Science and Art  (1884) Commander of the Order of Christ honorary doctor of the University of Königsberg Knight of the Order of the Iron Crown (Austria)  (1859) Pour le Mérite Order of the Iron Crown
Daoine le tionchar air/uirthi	Niccolò Paganini (en)
Ballraíocht	Sängerschaft zu St. Pauli Jena (en)
Gluaiseacht	ceol Rómánsúil
Gluaiseacht ealaíne	siansa ceol clasaiceach Hungarian folk music (en)
Uirlis cheoil	pianó orgán
Cleamhnú
Reiligiúin	Caitliceachas
Ord	Third Order of Saint Francis (en)
IMDb	nm0006172
Discogs ID	226461

bunaithe ar ghrianghraif timpeall 1848

1886, in aois 74 bliain dó

Leabhar ceoil, 1845

Cumadóir agus pianódóir Ungárach, í a chum sa stíl Rómánsach, ab ea Franz Liszt (Ungáiris: Liszt Ferenc) (22 Deireadh Fómhair 1811 – 31 Iúil 1886). Meastar inniu go bhfuil sé i measc na bpianódóirí is fearr riamh.

Saol

Sa 19ú haois, bhí clú is cáil ar Liszt ar fud na hEorapa mar phianódóir agus thuill sé saibhreas mór ón gceol.

Nuair a bhí Liszt i bPáras, thit sé i ngrá le Eliza Gilbert, a rugadh i gContae Shligigh. Bhí cáil uirthi níos déanaí mar Lola Montez, rinceoir agus bean scléipe i bPáras, Lean sí Liszt go Bonn na Gearmáine agus dúradh gur mheall sí ansin Rí na Baváire, Ludwig I, chun na leapa léi.

I lár na bliana 1886, tholg LIszt tinneas a bháis – niúmóine broinceach. Bhí croí lag aige ag an am céanna. D'éag sé ar 31 Iúil 1886, in aois 74 bliain dó, i mBayreuth sa Ghearmáin.

Ceol

Chum Liszt na Rapsóidí Ungáracha, mar aon le dánta siansacha bunaithe ar dhrámaí is ar mhiotais. Bhí an ceoldán (tone poem nó Symphonic poem) a d’fhorbair Liszt níos oiriúnaí ná an siansa chun smaointe an chumadóra a léiriú. Sa cheoldán bhí dhá nó trí théama a seinneadh de réir mar a bhí riachtanach chun an dán nó an scéal a léiriú.

Ba é Liszt an chéad duine a d‟úsáid an téarma 'ceol léiritheach'.

Bhí páirt lárnach ag Liszt i bhforbairt an Neudeutsche Schule (An Scoil Ghearmánach Nua).

Féach freisin

• Na Rómánsaithe eileː, mar sh. Wagner agus Brahms.
• Lola Montez (Eliza Gilbert, damhsóir)