Aodh Fuariodhnach
| Ainm sa teanga dhúchais | (mis) Áed Uaridnach  |
|---|---|
| Beathaisnéis | |
| Breith | 6 haois |
| Bás | 612 (Féilire Ghréagóra) |
| Ardrí na hÉireann | |
| 604 – 612 ← Aodh Sláine, Colmán mac Baotáin – Maol Cobha mac Aodha → | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | monarc |
| Teaghlach | |
| Teaghlach | Cineál Eoghain |
| Páiste | Maol Fithrigh mac Aodha |
| Athair | Domhnall mac Muircheartaigh |
| Siblín | Colga mac Domhnaill |
Ardrí na hÉireann ba ea Aodh Fuariodhnach (Sean-Ghaeilge Áed Uaridnach), nó Aodh mac Domhnaill (Áed mac Domnaill) (bás 612). Glaoitear ar scaití Áed Allán, ach tugtar an t-ainm sin de ghnáth ar an rí den 8ú haois leis an ainm céanna, dubhó Aodha Fhuariodhnaigh.
Domhnall Ilchealgach (bás 566) ba ea athair Aodha, agus Eochaidh (bás 572) a dheartháir, a mheastar de réir roinnt foinsí gurbh Ardríthe iad.[2] Ba bhall é de Cenél nEógain, cuid de mhuintir Uí Néill an Tuaiscirt. Bhí sé ina rí Ailigh ón mbliain 604 go 612.[3]
Tháinig Aodh i gcomharbacht ar an gcomhríogacht d'Aodh Sláine agus Colmán Ríomhaí. Bhí sé i gcoróin ón mbliain 604 go 612.[4] Feictear Aodh sa ríliosta is luaite, Buile Choinn, dán den 7ú haois Irish. Sa bhliain 605, bhuaigh Aodh in éadan rí na Laighean, Brandubh mac Eachach (bás 605) ag Cath Slabhra.[5][6] Go minic é a bhíodh na Laigin á target an muintir Uí Néill le haghaidh ruathair thionscnaimh agus cáin bhóraimhe a ghearradh. Insítear i nAnnála Tiarnaigh gur thosaigh a réimeas tar éis na himeachta seo.[7]
Ní fios cúis bhás Aodha, ach is amhlaidh nár fhoréigneach é. De réir athleagain amháin de Leabhar Gabhála na hÉireann, "d'éag sé den phlá ag Teamhraigh".[8]
Sháraigh Cenél Feradach, i gceannas mhuintir Shuibhne Mheann, géag Aodha de Chineál Eoghain — Cenél mhic Earca — agus ní dhearnadh Ardrí de bhall dá chineál go dtí am a fhionnó, Fergal mac Máele Dúin (bás 722). Idir an dá linn, rí Ailigh ba ea mac Aodha, Maol Fithrigh (bás 630).
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Corpus of Electronic Texts
- Annála Uladh, Part 1, G100001A
- Annála Tiarnaigh, G100002
- Charles-Edwards, T. M. (2004). "Oxford Dictionary of National Biography". Oxford: Oxford University Press. Dáta rochtana: 2007-10-25.
- Charles-Edwards, T. M. (2000). "Early Christian Ireland". Cambridge: Cambridge University Press.
- Byrne, Francis John (2001). "Irish Kings and High-Kings". Baile Átha Cliath: Four Courts Press.
- Lacey, Brian (2006). "Cenél Conaill and the Donegal Kingdoms AD 500–800". Baile Átha Cliath: Four Courts Press.
Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Lacey, Cenél Conaill, lch. 286.
- ↑ T.M. Charles-Edwards, Early Christian Ireland, Aguisín V
- ↑ Tugtar réimeas 8 mbliana do i Sioncronachtaí Laud
- ↑ Tugtar réimeas 7 mbliana do i Sioncronachtaí Laud, agus 8 mbliana sa Leabhar Laighneach. Féach freisin Croinic na hÉireann
- ↑ Annála Uladh, AU 605.1
- ↑ Annála Tiarnaigh, AT 603.2
- ↑ Annála Tiarnaigh, AT 603.6
- ↑ R. A. S. Macalister, Lebor Gabála Érenn, Cuid V, lch. 375
| Réamhtheachtaí Áed Sláine agus Colmán Rímid |
Ardrí na hÉireann 601-607 |
Comharba Máel Coba mac Áedo |