Paul Jozef Crutzen

Paul Jozef Crutzen

(2010)
Beathaisnéis
Breith	3 Nollaig 1933 Amstardam, An Ísiltír
Bás	28 Eanáir 2021 87 bliana d'aois Mainz, An Ghearmáin
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Stócólm - meitéareolaíocht (–1973) Ignatius Gymnasium (en)
Comhairleoir dochtúireachta	Bert Bolin
Teanga dhúchais	an Ollainnis
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Atmospheric chemistry (en) , meitéareolaíocht agus ciseal ózóin
Suíomh oibre	Amstardam Mainz San Diego
Gairm	ceimiceoir, riarthóir acadúla, meitéareolaí, clíomeolaí, innealtóir, múinteoir ollscoile, taighdeoir
Tréimhse oibre	1980 –  2019
Fostóir	Max Planck Institute for Chemistry (en) (1980–2000) Ollscoil Stócólm (1958–) Amstardam Johannes Gutenberg University Mainz (en) Institiúid Teicneolaíochta Georgia Ollscoil Utrecht
Ball de	An Cumann Ríoga (2006–) Accademia dei Lincei (1997–) Acadamh Náisiúnta na nEolaíochtaí (comhalta iasachta de chuid Acadamh Náisiúnta na nEolaíochtaí) (1994–) Academia Europaea (1988–) Acadamh Ríoga Eolaíochtaí Innealtóireachta na Sualainne Acadamh Ríoga Ealaíon agus Eolaíochtaí na hÍsiltíre Acadamh Rúiseach na nEolaíochtaí Acadamh Pontaifiúil na nEolaíochtaí Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá Acadamh Eolaíochtaí na Gearmáine, Leopoldina Acadamh Ríoga na Sualainne um Eolaíocht Cumann Meiriceánach na Fealsúnachta
Teangacha	An Ghearmáinis, an Ollainnis agus Béarla
Saothar
Mac léinn dochtúireachta	Johannes Lelieveld agus Deliang Chen
Gradam a fuarthas (2019)  Bonn Óir Lomonosov (2010)  honorary doctor of Ca' Foscari University of Venice (en) (2006)  Ball Eachtrach den Chumann Ríoga (1 Eanáir 2005)  honorary doctorate from Joseph Fourier University (en) (17 Iúil 1997, 24 Deireadh Fómhair 1997)  doctorat honoris causa de l'université de Bourgogne (fr) (26 Aibreán 1996)  Commander of the Order of the Netherlands Lion (en) (1995)  Duais Nobel na Ceimice (1994)  Max Planck Research Award (en) (1994)  German Environmental Prize (en) (1991)  Volvo Environment Prize (en) (1989)  Tyler Prize for Environmental Achievement (en) (1985)  Leo Szilard Lectureship Award (en)  Humboldt Research Fellowship (en)  dochtúireacht oinigh ó Ollscoil Chaitliceach Lováin  dochtúireacht oinigh ó Ollscoil na hAithne  Duais Humboldt  dochtúireacht oinigh ó Ollscoil Liège  Knight Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (en)  dochtúireacht oinigh ó Ollscoil Tel Aviv  Fellow of the American Geophysical Union (en)

Ceimicí a rugadh in Amstardam ar an 3 Nollaig 1933 ab ea Paul Jozef Crutzen. Rinne sé taighde ar fhótaiceimic an ózóin san atmaisféar, agus léirigh i 1970 go raibh ról ag CFCanna (clórafluaracarbóin) in ídiú an ózóin sa chiseal ózóin.

Chruthaigh sé go bhfeidhmíonn siad mar chatalaígh is nach n-ídeofaí iad sna himoibrithe dochracha in aon chor. Mar sin, féadfaidh oiread beag de CFC dochar as cuimse a dhéanamh don chiseal ózóin.

Bhí an obair seo ina siocair leis an gcinneadh stop a chur le húsáid na CFCanna i gcuisneoirí is trealamh eile de réir a chéile.

Roinn sé Duais Nobel na Ceimice 1995 le Mario Molina is Sherwood Rowland.

Fuair sé bás ar 28 Eanáir 2021.

Naisc sheachtracha

• Beathaisnéis Paul Crutzen ag an suíomh Nobel. 24 Aib. 2015 an dáta rochtana.