An Éigipt

An Éigipt
	جُمهورِيّةُ مِصرَ العَرَبيّةِ (ar); مصر (ar); Arab Republic of Egypt (en); Egypt (en); Republik Arab Mesir (ms); Mesir (ms)
Bratach	Armas
	;
Aintiún	Bilady, Bilady, Bilady
Mana	«مصر أمّ الدنيا»
Ainmnithe in ómós	Ptah (en) agus Miosráím
Suíomh
	27° N, 29° E / 27°N,29°E
Príomhchathair	Caireo
Daonra
Iomlán	114,535,772 (2023)
• Dlús	113.36 hab./km²
Déamainm	Éigipteach
Teanga oifigiúil	an Araibis
Tíreolaíocht
Cuid de	an Afraic Thuaidh ; an Meánoirthear ; Iarthar na hÁise
Achar dromchla	1,010,407.87 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	an Mheánmhuir, an Níl agus an Mhuir Rua
Pointe is airde	Mount Catherine (en) (2,629 m)
Pointe is ísle	Logán Qattara (−133 m)
Ar theorainn le	an tSúdáin ; Stát na Palaistíne ; Bir Tawil (en) ; an Leiveaint ; an Libia ; Iosrael (1948–)
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Ríocht na hÉigipte agus Rialtas na hUile-Phalaistíne
Cruthú	28 Feabhra 1922: Ríocht na hÉigipte
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	poblacht
Comhlacht feidhmiúcháin	Cabinet of Egypt (en)
Comhlacht reachtach	Parlaimint na hÉigipte
• Uachtarán na hÉigipte	Abdel Fattah el-Sisi (2014–)
• Príomh-Aire na hÉigipte	Moustafa Madbouly (2018–)
Údarás breithiúnach is airde	Ard-Chúirt Bhunreachtúil na hÉigipte
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	424,671,765,456 $ (2021)
Airgeadra	punt na hÉigipte
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00 ; UTC+03:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.eg agus .مصر
Glaochód	+20
Uimhir theileafóin éigeandála	122, 123 agus 180
Cód tíre	EG

Is tír í an Éigipt, nó Poblacht Arabach na hÉigipte (Araibis:مصر) atá suite in oirthuaisceart na hAfraice agus giota beag den Áise. Tagann an t-ainm Gaeilge An Éigipt ón ainm Gréigis Aígyptos (Αἴγυπτος), agus Egypte as Fraincís agus Egypt as Béarla.

Tá teorainn ag an Éigipt leis an Libia, an tSúdáin, agus le hIosrael. Tá 80.6 milliún daoine ina gcónaí ann. Is é Caireo an phríomhchathair.

Stair

Sean-Éigipt

Léigh an t-alt, an Sean-Éigipt agus Catagóir:Stair na hÉigipte.

Suais

Osclaíodh Canáil Suaise (Suez) ar an 7 Márta 1869, agus de bharr sin, d'éirigh Caireo tábhachtach ó thaobh cúrsaí geopholaitíochta.

Deachtóireacht mhíleata, 1952

Ar an 23 Iúil 1952, tharla coup d'état; cuireadh deachtóireacht mhíleata in ionad monarcachta bunreachtúla. Tugtar "Lá na Réabhlóide" ar an 23 Iúil san Éigipt inniu agus is lá saoire é.

Príomhalt: Réabhlóid Éigipteach (1952)

Géarchéim Shuais, 1956

Tharla an ghéarchéim Shuais (Suez) sa bhliain 1956, idirghabháil mhíleata mhí-ámharach. Mar leithscéal, dúirt rialtas na Fraince go raibh an tUachtarán Nasser ag tabhairt cabhrach don FLN. Ach eachtra mhíleata mhí-ámharach a bhí ann; rinne an Fhrainc agus an Ríocht Aontaithe praiseach dá dheis.

Príomhalt: Géarchéim Shuais

Cogadh na Sé Lá

Ar an 5 Meitheamh 1967, rinne Iosrael ionsaí ar an Éigipt. Cuireadh tús le “Cogadh na Sé Lá”. Cuireadh tús leis ar an 5 Meitheamh 1967 nuair a rinne Iosrael ionsaí ar an Éigipt. Tháinig deireadh le Cogadh na Sé Lá, ar an 10 Meitheamh 1967 nuair a ghlac Fórsaí cosanta Iosraeil (IDF / Israel Defense Forces) seilbh ar Oirthear Iarúsailéim.

Príomhalt: Cogadh na Sé Lá

Deachtóireacht nua

Bhí Muhammad Anwar el-Sadat ina uachtarán na hÉigipte ó 1970 go dtí an 6 Deireadh Fómhair 1981. Feallmharaíodh Sadat ar an 6 Deireadh Fómhair 1981.

Ar an 17 Meán Fómhair 1978, shínigh Sadat, agus Príomh-Aire Iosrael, Menachem Begin, conradh síocháin sa Teach Bán.

Bronnadh Duais Nobel na Síochána ar Sadat i nDeireadh Fómhair 1978.

Cúpla lá níos déanaí, ceapadh Hosni Mubarak ina uachtarán ar 14 Deireadh Fómhair 1981, an ceathrú ceann sa tír, tar éis feallmharú a réamhtheachtaithe Sadat.

Réabhlóid 2011

Sa chéad leath den bhliain 2011 bhí réabhlóid san Éigipt agus cuireadh Hosni Mubarak as a phost i ndiaidh 30 bliain i gcumhacht. I ndeireadh na dála, theip ar an réabhlóid, agus tháinig deachtóir eile chun chinn, Mohamed Hussein Tantawi Soliman.

Príomhalt: Earrach na nArabach

An fásach dubh (Sahra as-Sauda) idir Farafra agus Bahariya

Geilleagar

Tá geilleagar ilghnéitheach san Éigipt. Tá táirgiúlacht na turasóireachta, an tionscail, na talmhaíochta agus seirbhísí go léir inchurtha lena chéile a bheagán nó a mhórán.

Príomhchathracha

Asyut, Aswan
Beni Suef, Banha
Fayyum
Hurghada
Ismailia, Idfu
Lucsar
Mansoura, El-Mahalla El-Kubra, al-Minya, Marsa Matruh
Port Said
Qena
Suais, Sohag
Tanta
Zagazig

Tíreolaíocht

Cultúr

Féach freisin

Tagairtí