The Star-Spangled Banner
  | |
| Foirm cheoil | amhrán |
|---|---|
| Sámpla ceoil | |
| Tonúlacht | mórghléas B-maol |
| Cumadóir | John Stafford Smith |
| Liriceoir | Francis Scott Key |
| Teanga an tsaothair nó an ainm | Béarla |
| Bunaithe ar | Defence of Fort McHenry (Francis Scott Key) |
| Ainmnithe in ómós | bratach Stáit Aontaithe Mheiriceá agus Star Spangled Banner Flag (en)  |
| Dáta a bunaíodh | 1814 |
| Dáta foilsithe | 1814 |
| Taibheoir | Dolly Parton |
| |
Is é The Star-Spangled Banner (Gaeilge: An Bhratach Ghealréaltach) amhrán náisiúnta na Stát Aontaithe. Ba é an file amaitéarach Francis Scott Key a chum an téacs sa bhliain 1814. Dhá bhliain roimhe sin, bhí na Stáit Aontaithe agus Sasana ag cur cogaidh ar a chéile, agus le linn an chogaidh seo, chonaic Key an cath a cuireadh faoi Baltimore i Maryland le linn an chogaidh seo. Chuaigh na longa cogaidh Sasanacha i dtír i mBá Chesapeake, ach d'éirigh leis na saighdiúirí a bhí ar garastún i bhFort McHenry, dúnfort in aice le Baltimore, stop a chur le hionsaí na Sasanach. Ní raibh i gceist leis an amhrán ar dtús ach dán a chum Key leis an eachtra seo a chur i míotar, agus is é an teideal a chuir sé air ná The Defense of Fort McHenry.
Maidir leis an bhfonn, ní raibh ann ach amhrán ólacháin ó Shasana ar dtús, To Anacreon in Heaven, agus ba é an ceolchumadóir Sasanach John Stafford Smith a chum é. Bhí na Meiriceánaigh an-doirte don fhonn, agus is iomaí cineál líricí a chuir siad leis.
Níor glacadh go hoifigiúil leis an mBratach Ghealréaltach mar amhrán náisiúnta ach sa bhliain 1933, nuair a bhí Herbert Hoover ina Uachtarán ar na Stáit Aontaithe. Bhí stádas oifigiúil ag an amhrán i gCabhlach na Stát Aontaithe ón mbliain 1889, agus bhítí á sheinm mar fháilte roimh an Uachtarán go hoifigiúil ón mbliain 1916.
Roimh an mBratach Ghealréaltach, bhí úsáid á baint as amhráin thírghráúla eile, go háirithe as Hail, Columbia, a cumadh an chéad uair mar fhonn máirseála don Uachtarán George Washington.
Is féidir an Bhratach Ghealréaltach a chanadh as Gaeilge. Ba é an tAthair Eoghan Ó Gramhnaigh a chum an leagan Gaeilge thíos[1].
Buntéacs Béarla
[cuir in eagar | athraigh foinse]- O! say can you see by the dawn's early light
- What so proudly we hailed at the twilight's last gleaming?
- Whose broad stripes and bright stars through the perilous fight,
- O'er the ramparts we watched were so gallantly streaming?
- And the rockets' red glare, the bombs bursting in air,
- Gave proof through the night that our flag was still there.
- Oh, say does that star-spangled banner yet wave
- O'er the land of the free and the home of the brave?
- On the shore, dimly seen through the mists of the deep,
- Where the foe's haughty host in dread silence reposes,
- What is that which the breeze, o'er the towering steep,
- As it fitfully blows, half conceals, half discloses?
- Now it catches the gleam of the morning's first beam,
- In full glory reflected now shines in the stream:
- 'Tis the star-spangled banner! Oh long may it wave
- O'er the land of the free and the home of the brave!
- And where is that band who so vauntingly swore
- That the havoc of war and the battle's confusion,
- A home and a country should leave us no more!
- Their blood has washed out their foul footsteps' pollution.
- No refuge could save the hireling and slave
- From the terror of flight, or the gloom of the grave:
- And the star-spangled banner in triumph doth wave
- O'er the land of the free and the home of the brave!
- O! thus be it ever, when freemen shall stand
- Between their loved home and the war's desolation!
- Blest with victory and peace, may the heav'n rescued land
- Praise the Power that hath made and preserved us a nation.
- Then conquer we must, when our cause it is just,
- And this be our motto: 'In God is our trust.'
- And the star-spangled banner in triumph shall wave
- O'er the land of the free and the home of the brave!
Téacs Gaeilge
[cuir in eagar | athraigh foinse]An tAthair Eoghan Ó Gramhnaigh a d'aistrigh ón mBéarla don iris An Gaodhal. Is é an tAth. Domhnall Ó Morchadha a scríobh na nótaí dearga in eagrán a bhí idir lámha aige féin; is é a chnuasaigh an tsraith atá in Ollscoile na Gaillimhe. Bhí an t-aistriúchán seo á scaoileadh timpeall ar an liosta ríomhphoist GAELIC-L thiar sna 1990idí.
- Ó abair, an léir dhuit le fáinne an lae
- An bhratach 'bhí in airde le titim na hoíche?
- Tríd an gcath 'bhí na riabha is na réaltaí gealghlé
- Ag a luascadh go huasal is ag míniú ár gcroíthe
- Is ar imeacht don ló níor ghéill sé go deo
- Ach a caorthinte ag pléascadh sna spéartha le gleo!
- Ó abair an bhfuil an bhratach ghealréaltach go síor
- Os cionn thír na gcrógach is talamh na saor?
- ag a luascadh: dá luascadh.
- ló: lá (seantuiseal tabharthach).
- crógach: cróga.
- Ar an trá thall go doiléir i lár cheonna na dtonn
- Tá slua mór Shasan' go gruama ina luí
- Cad é siúd ar an ard thuas ag luascadh anonn
- Is á cheilt is á thaispeáint, 'réir athrú na gaoithe?
- 'Nois tá solas na gréine ag lonradh air go tréan
- 'Nois is léir dhom a scáile sa toinn - féach í féin!
- 'Sé an bhratach ghealréaltach, go raibh sí go síor
- Os cionn thír na gcrógach is talamh na saor!
- toinn: tonn (seantuiseal tabharthach).
- Is cad d'éirigh don drong a thug mionna go teann
- Go bhfágfadh gan tír sinn gan áras 'na sheasamh?
- Is go dtabharfaidís léan leo, is leatrom is lann?
- Ó, seo scrios a gcuid fola rian gránna a gcosa.
- Níl cara ná cáil ag fealltóir ná tráill,
- San uaigneas, san uaigh, níl a bhfoscadh le fáil!
- 'S tá an bhratach ghealréaltach go buach go síor
- Os cionn thír na gcrógach is talamh na saor!
- Gurab amhlaidh go brách, nuair a sheasfaidh na laoich
- Idir slua na namhad is áras a gclainne,
- 'S go raibh altú is glóir d'Athair Bua is Síth'
- Thug dúiche Uaidh féin dúinn go deireadh na cruinne,
- Beidh rath ar an Neart, mar tá linne an Ceart
- Is tá dóchas ár gcroí as Dia na bhFeart,
- 'S beidh an bhratach ghealréaltach go buach go síor
- Os cionn thír na gcrógach is talamh na saor!
- síth: síocháin. Athair Bua agus Síthe: Athair an Bhua is na Síochána, is é sin, Dia.