Taoisigh agus Ríthe na Breataine

Athraigh naisc
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Péinteáil d' Owain Glyndŵr ; Taoiseach deireanach na Breataine Bige agus an ceannaire deireanach ar an mBreatain Bheag neamhspleách

Liosta Taoisigh agus Ríthe dúchasacha na Breataine Bige .

Comhthéacs[cuir in eagar | athraigh foinse]

Roimhe: Rí na mBriotanach[cuir in eagar | athraigh foinse]

Roimh an teideal Rí nó Taoiseach na Breataine Bige, baineadh úsáid as an teideal Rí na mBriotanach (Brenin y Brythoniaid ) chun cur síos a dhéanamh ar Rí na mBreatnach Ceilteach, sinsear na Breataine Bige. [1]

Deireadh le teidil na mBreatnach[cuir in eagar | athraigh foinse]

Mharaigh saighdiúirí Sasanacha Llywelyn ein Llyw Olaf (Tywysog Cymru) sa bhliain 1282 agus chuir céasadh agus marú a dhearthár Dafydd ap Gruffydd sa bhliain 1283 freisin deireadh le neamhspleáchas na Breataine Bige. D'úsáid monarcacht Shasana an teideal Prince of Wales ansin d'oidhre ar ríchathaoir Shasana. [2][3]

Teidil Bhreatnaise agus Bhéarla ag dul thar a chéile[cuir in eagar | athraigh foinse]

Armas Owain Glyndŵr

I rith na tréimhse 1400-1413, tar éis éirí amach in aghaidh riail Shasana sa Bhreatain Bheag, ceapadh Taoiseach dúchasach na Breataine Bige, Owain Glyndŵr agus monarcacht Shasana mar Phrionsa na Breataine Bige (a rinneadh Anraí V Shasana ina dhiaidh sin). Bhí Taoiseach dúchasach na Breataine Bige, Owain Glyndŵr i gceannas ar fhórsaí na Breataine Bige i gcoinne Prionsa Shasana agus riail Shasana sa Bhreatain Bheag. [4]

Tar éis sin[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tar éis bhás Owain Glyndŵr sa bhliain 1415, níor shealbhaigh ach oidhre dúchasach ar mhonarcacht Shasana (agus na Breataine níos déanaí) an teideal Tywysog Cymru (nó The Prince of Wales i mBéarla) .

Tréimhse na ríthe[cuir in eagar | athraigh foinse]

Grianghraf Ainm Tiarnas/Ríocht Teideal Breatnaise Tréimhse an teidil

(De réir fianaise)

Bás agus cúis an bháis Foinse
Roimh an imeacht seo, féach: Rí na mBriotanach
Rí na Breataine Bige
Cynan Dindaethwy

(Cynan ap Rhodri)

Gwynedd (o 754)
  • "Rí na Breataine Bige uile"
 798 – 816 Brut y Tywysogion[5]

Annála Uladh Annales Cambriae

Rhodri Mawr

(Rhodri ap Merfyn)

Gwynedd, ó 855 freisin Powys, ó 872 freisin Seisyllwg
  • "thosaigh sé i gceannas ar na Breatnaigh" (843 AD)
 843 Brut y Tywysogion[5]

Annála Uladh

Cadell ap Rhodri
  • "i gceannas ar an mBreatain Bheag ar fad" (877 AD)
 877 Brut y Tywysogion[5]
Anarawd ap Rhodri
  • "i gceannas ar an mBreatain Bheag ar fad" (900 AD)
 900 Brut y Tywysogion[5]
Hywel Dda(Hywel ap Cadell) Deheubarth (o 920), o 942 agus Gwynedd agus Powys
  • "Rí na Breataine Bige uile"
 942-949/50 Brut y Tywysogion[5]

Annála Uladh Annales Cambriae

Aeddan ap Blegywryd
  • "fuair an Bhreatain Bheag uile ó mhuir go muir" (1000 AD)
 1000 Brut y Tywysogion[6]
Llywelyn ap Seisyll Gwynedd agus Powys; ó 1022 freisin Deheubarth
  • "ghlac an rialtas air féin...ina aimsir bhí tír na Breataine Bige dhá bhliain déag gan cogadh"
  • "flaitheas na Breataine Bige"
 1023 Brut y Tywysogion[6]

Annála Uladh

Gruffydd ap Llywelyn

1010 - 1063

Gwynedd agus Powys, ó 1057 freisin an chuid eile den Bhreatain Bheag
  • Rex Walensium ("King of Wales")[7]
  • Rí na mBriotanach(in 1063; in 1058)
  • "bhuaigh an Bhreatain Bheag ar fad roimh 1037"[6]
  • Ar fud na Breataine Bige 1055 go 1063.[8][9]
 Lladdwyd gan Cynan 1064.[10] John o Worcester[7]

Annála Uladh

Brut y Tywysogion

Tréimhse na dTaoiseach[cuir in eagar | athraigh foinse]

Grianghraf Ainmneacha Tiarnas bunaidh Teideal agus nóta Blianta le fianaise Sonraí an bháis
Defnyddiwyd y term Brenin Cymru neu Brenin y Brythoniaid cyn y cyfnod hwn
Gruffudd ap Cynan Gwynedd Tywysog...y Cymry oll[11] 1136[11] Fuair sé bás i 1137 in aois 81-82.
Owain ap Gruffudd

Owain Gwynedd

Gwynedd Tywysog Cymru[12]

Tywysog y Cymry; y person cyntaf i ddefnyddio'r arddull hon i ddynodi annibyniaeth, sofraniaeth a goruchafiaeth dros lywodraethwyr brodorol eraill[13][14][15]

~1165[14][15] Fuair sé bás i 1170 in aois 69-70.
Rhys ap Gruffydd

Yr Arglwydd Rhys

Deheubarth Tywysog Cymru[16] 1197[11] Fuair sé bás i 1197, 65 bliain d'aois.
Llywelyn ap Iorwerth

Llywelyn Fawr

Gwynedd Tywysog Cymru

Cyfeirir ato gan groniclwyr Cymraeg a Saesneg fel "Tywysog Cymru". Yn dal "tywysogaeth" o Gymru ond yn defnyddio'r teitl "Tywysog Aberffraw ac arglwydd yr Wyddfa", gydag Aberffraw yn awgrymu goruchafiaeth dros Gymru gyfan a gwrogaeth gan bob Brenin arall[17]

1240[11] Fuair sé bás i 1240 in aois 66-67.
Dafydd ap Llywelyn Gwynedd Tywysog Cymru[12][18] 1245[18] Fuair sé bás go tobann i 1246, 33 bliain d'aois.
Llywelyn ap Gruffudd

Llywelyn ein Llyw Olaf

Gwynedd Tywysog Cymru[12][19] 1255[11]1258, 1262, 1267[20] Mharaigh saighdiúirí Sasanacha é faoi chruth idirbheartaíochtaí síochána an 11 Nollaig 1282 agus é 59 bliain d'aois. Cuireadh a cheann ar paráid ar chuaille timpeall Londain agus cuireadh ar túr Londan é.

[21]

Dafydd ap Gruffydd Gwynedd Tywysog Cymru[12] 1282[12], 1283[22] Tarraingíodh tríd an tsráid é ag capall sular crochadh é, na hinní a bheith bainte as agus gearrtha ina cheathrúna i Shrewsbury, ar 3 Deireadh Fómhair 1283, tar éis dó a bheith gafa ag saighdiúirí Sasanacha. Cuireadh a cheann ar chuaille in aice le ceann a dhearthár.
Tosaíonn riail Shasana tar éis marú Llywelyn & Dafydd ap Gruffydd
Madog ap Llywelyn Gwynedd Tywysog Cymru[12] 1294[12][23] Coimeádta i Londain é.
Owain ap Tomas

Owain Lawgoch

Gwynedd Tywysog Cymru[24] 1363[24] Dúnmharaíodh Iúil 1378[24]
Owain ap Gruffydd

Owain Glyndŵr

Powys, Deheubarth, Gwynedd Tywysog Cymru[12] 1400[12] Fuair ​​sé bás sa bhliain 1415, in aois a 55-56 agus cuireadh faoi rún é.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. ↑ Kari Maund (2000). "The Welsh Kings: The Medieval Rulers of Wales". Tempus. ISBN 0-7524-2321-5. 
  2. ↑ "The History Press | Llywelyn the Last" (en).
  3. ↑ "Oct. 3, 1283: As Bad Deaths Go, It's Hard to Top This" (en-US). Wired.
  4. ↑ “OWAIN GLYNDWR (c. 1354 - 1416), 'Prince of Wales' | Dictionary of Welsh Biography”. biography.wales. Dáta rochtana: 2022-05-27.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 “Archaeologia Cambrensis (1846-1899) | BRUT Y TYWYSOGION: GWENTIAN CHRONICLE 1863 | 1863 | Welsh Journals - The National Library of Wales” (en). journals.library.wales. Dáta rochtana: 2022-07-26.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 “Archaeologia Cambrensis (1846-1899) | BRUT Y TYWYSOGION: GWENTIAN CHRONICLE 1863 | 1863 | Welsh Journals - The National Library of Wales” (en). journals.library.wales. Dáta rochtana: 2022-07-26.
  7. ↑ 7.0 7.1 Maund (1991). "Ireland, Wales, and England in the Eleventh Century" (in en): 27. Boydell & Brewer Ltd. ISBN 978-0-85115-533-3. 
  8. ↑ “The National Archives - Exhibitions - Uniting the Kingdoms?”.
  9. ↑ “BBC Wales - History - Themes - Welsh unity”.
  10. ↑ Davies (2007-01-25). "A History of Wales" (in en): 100. Penguin UK. ISBN 978-0-14-192633-9. 
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 11.4 “Brut y Tywysogion”. www.maryjones.us. Dáta rochtana: 2022-05-24.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7 12.8 Davies (2007-01-25). "A History of Wales" (in en). Penguin Publishing Group. ISBN 978-0-14-028475-1. “"Prince of the Welsh"” 
  13. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 24. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  14. ↑ 14.0 14.1 Huw (1998). "Owain Gwynedd And Louis VII: The Franco-Welsh Diplomacy of the First Prince of Wales". Welsh History Review 19 (1): 1–28. 
  15. ↑ 15.0 15.1 Turvey (2013). "Owain Gwynedd: Prince of the Welsh" (in en): 84–86. Y Lolfa. ISBN 978-1-84771-694-1. 
  16. ↑ Pryce (2010-10-15). "The Acts of Welsh Rulers, 1120-1283" (in en): 75. University of Wales Press. ISBN 978-0-7083-2387-8. 
  17. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 321, 323. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  18. ↑ 18.0 18.1 Pryce (2010-10-15). "The Acts of Welsh Rulers, 1120-1283" (in en): 78, 479. University of Wales Press. ISBN 978-0-7083-2387-8. 
  19. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 22, 24, 49. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  20. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 384, 385, 386, 495. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  21. ↑ Davies (2020). "Accident or Assassination?The Death of Llywelyn 11th December 1282". Abbey Cwmhir Heritage Trust. 
  22. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 386. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  23. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 513. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  24. ↑ 24.0 24.1 24.2 Jones (2014-11-15). "The History of Wales" (in en). University of Wales Press. ISBN 978-1-78316-170-6. 
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Taoisigh_agus_Ríthe_na_Breataine&oldid=1209867"