Lá Bealtaine
| |||
| Cineál | saoire phoiblí gnás lá saoire  | ||
|---|---|---|---|
| Lá | 1 Bealtaine an chéad Luan de mhí Bealtaine | ||
| Oidhreacht chultúrtha | |||
Festival of Tourist Interest of Galicia, Spain (en)  | |||
Ceiliúrtar Féile na Bealtaine ar an 1 Bealtaine. Baineann Bealtaine — agus go áirithe Lá Bealtaine — le féilire ársa na hÉireann.[1]
Síltear go mb’fhéidir go gciallaíonn an focal beal ‘solas geal’ agus is ionann an dara cuid den fhocal agus ‘tine’[2]. Tá baint láidir idir an fhéile seo agus tinte i mbéaloideas na hÉireann.
_Crataegus_monogyna_-_flowers_and_buds.jpg)
Féilire
[cuir in eagar | athraigh foinse]Bhí an bhliain roinnte ina dhá cuid — ó Shamhain go Bealtaine an geimhreadh, agus ó Bhealtaine go Samhain an samhradh agus an fómhar. B'iad Imbolg agus Lúnasa an dá fhéile mhóra eile, Imbolg ag tús an earraigh nuair a bhí an síol le cur agus Lúnasa nuair a thosaigh an fómhar mór.
Oíche Bhealtaine
[cuir in eagar | athraigh foinse]Bhí an oíche dhraíochtúil.
- Bhí an nath ann a bheith "idir dhá thine Bhealtaine"[4]. Bhíodh dhá thine chnámh mar chuid de cheiliúradh na Bealtaine. Léimeadh lánúna óga thar an tine, thíomántaí na ba thairsti leis ar uairibh; thugtaí biorgadáin nó sméaróidí den tine abhaile leis an buaile agus an macha a bheannú.
- Nuair a bhíonn duine a bhfuil Gaeilge aige/aici i bponc faoi rud éigin, is minic a déarfaidh sé/sí “tá mé idir dhá thine Bhealtaine faoi.” Go dtí céad bliain ó shin, bhíodh sé de nós ag daoine in áiteanna áirithe faoin tuath in Éirinn dhá thine mhóra a lasadh ar an lá seo agus na ba a thiomáint idir an dá thine seo lena gcosaint ar aicídí. De réir téacs ón deichiú haois darb ainm Sanas Chormaic, bhí nós ag na draoithe an rud céanna a dhéanamh le linn ré na bPágánach na céadta bliain roimhe sin.
Piseoga
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is iontach go deo an lear seanchais agus pisreog atá fúithi.[5] Mar shampla, bhí piseoga gránna ann. Deirtear nach ceart bainne a thabhairt go duine Lá Bealtaine. Má thugann tú bainne go duine ní bheidh mórán ime agat "ar feadh na bliadhna".[6]
Bhí nósanna deasa ar Lá Bealtaine chomh maith, mar shampla "buail amach le breacadh an lae agus nigh do lámha sa drúcht agus beidh tú in ann gach rud atá in aimhréidh a réiteach." nó "Nigh d’éadan sa drúcht le héirí gréine agus ní dhófaidh grian an tsamhraidh thú" agus "Oíche Bhealtaine an tráth is fearr le luibheanna a bhailiú."[7]
Ní raibh spioraid na sinsear ró-fhada, mar shampla, "Ná cuir amach an luaith mar bíonn anamacha na marbh sa ngríosach", nó "Ná lig splanc ná tine amach as an teach inniu".[7]
Feirmeoireacht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is ar Lá Bealtaine a thosaíodh biaiste an bhuaile; thiomántaí na ba agus an stoc ó sheanláthair suas go dtí na sléibhte agus d'imíodh an chlann leo don samhradh le féaránach a bheith ag an stoc ar na sléibhte fad a bhí féar don gheimhreadh ag fás timpeall an tseantí.
Thar lear
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ó Shasana a tháinig nós an "Maypole", nó rince timpeall ar phola maisithe le bláthanna. Ach bhí an nós forleathan i gCiarraí agus i gCorcaigh, a scríobh Ó Fiannachta. Théadh daoine timpeall na sráideanna le Maypole agus bhíodh rince acu os comhair na dtithe mar a bhíonn lá an dreoilín.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Féile na Bealtaine le Pádraig Ó Fiannachta, An Sagart, Earrach 1996
- ↑ bbc.co.uk (27 D.F. 2011). "Féilte na SeanGhael". Dáta rochtana: 4 Lúnasa 2018.
- ↑ "File:May Altar in Ireland.jpg - Wikimedia Commons". commons.wikimedia.org. Dáta rochtana: 2019-05-01.
- ↑ Dúchas.ie
- ↑ "Ná tabhair ainm ainmhí ar aon duine inniu, is ná caith amach uisce ar an tsráid – 30 pisreog Lá Bealtaine" (ga-IE). Tuairisc.ie (2024-05-01). Dáta rochtana: 2024-05-01.
- ↑ MOLSCÉAL (2019T02:06). "Piseoga Lá Bealtaine ó @duchas_ie". @MOLSCEAL. Dáta rochtana: 2019-05-01.
- ↑ 7.0 7.1 Máire Ní Fhinneadha (1 Bealtaine 2025). "Buail amach le breacadh an lae agus nigh do lámha sa drúcht – 30 piseog lá Bealtaine" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2025-05-01.
