Jump to content

Creach-chiste

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
(Athsheolta ó Ciste bhultúr)
Bultúr, 2110–2030 B.C., Louvre

Is é creach-chiste (nó ciste bhultúr), maide ciste nó cothramas príobháideach a chuireann airgead ar fuilleamh i bhfiacha a mheastar a bheith an-lag nó atá le tarlú in achomaireacht, ar a dtugtar urrúis suaite.[1] Is iad na fuilleamhóirí, a fháil an brabús trí cheannach nó fiachas ar phraghas lascainithe, ar mhargadh tánaisteach. Ansin úsáideann siad modhanna iomadúla méid níos mó ná an praghas ceannaigh a fháil. I measc na féichiúnaithe atá cuideachtaí, tíortha, agus daoine aonair.

Bhí rath ag cistí bhultúr chun gníomhartha i gcoinne rialtais féichiúnaí ceannasach. Is gnách a réiteach leo roimh an díolachán éigeantach forghníomhaitheach. Déantar lonnaíochtaí de ghnáth, ar lascaine san airgeadra crua nó áitiúil nó i bhfoirm eisiúint fiachais nua. I gcás amháin a bhain le Peiriú, faoi bhagairt den sórt sin a urghabháil íocaíochtaí le creidiúnaithe eile an éascaitheora ceannasach.[2][3]

Stair

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí bailiú fiach ceannasach annamh suas go dtí na 1950í nuair a bhí teoranta ar an díolúine ceannasach maidir le heisitheoirí rialtais.[4] Tá stair fhada maidir le mainneachtana ceannasacha. Cuireadh i bhfeidhm é do chreidiúnaithe tráchtála le saoirse ó phionós. Dá réir sin, thosaigh gníomhaíochtaí bailithe, fiach ceannasach, sna 1950í. Sampla amháin: an reo na cúlchistí óir na Brasaíle i seilbh na Cúlchiste Feidearálach.[5]

Mar gheall ar dhlíthe Champerty agus a chothabháil, ba é infheistíocht i bhfiachas ceannasach, le hintinn teorainn a chuir ar an ghnóthú. Go deimhin, bhí an chuid is mó d’fiach ceannasach sindeacáite. Faoi Teagasc Champerty, bhí sé mídhleathach i Sasana agus sna Stáit Aontaithe, fiach a cheannach, le hintinn amháin dul i mbun dlíthíochta.[6] Rinneadh an t-idirdhealú go má ceannaíodh an fiach chun éifeacht téarnamh, nó infheistíocht a éascú, ní raibh an fhoirceadal barra. Cuireadh deireadh anois leis an fhoirceadal a mheastar gur ársa.

Mar an gcéanna, maidir leis an fiach ceannasach a bhí dlite do chreidiúnaithe tráchtála sna 1980í, bhí sé seilbhithe go príomha ag siondacáití bhainc. Ba é seo toradh an ghéarchéim petrodollar sna 1970í nuair a bhí tuillimh ola athchúrsáladh isteach go hiasachtaí bainc. Ba é sindeacáitiú an fhiachais i measc na bainc a rinneadh an ghnóthú neamhphraiticiúlacht. Má roghnaíonn an ciste dlíthíochta, ansin bhí sé d'oibleagáid, siondacáit iomlán na sealbhóirí a cheannach amach nó go mbeadh riosca na fáltais dlíthíochta ceangailte de bhun chlásail a roinnt sna comhaontuithe iasachta.

I rith na 1980í ba iad na hiarrachtaí “athsceidealú fiach” i Meiriceá Laidineach a cruthaíodh go leor “ionstraimí nua” a bheadh oiriúnach le héasca thrádáil “cosúil le bannaí Brady”. Thug siad imreoirí nua sa mhargadh, lena n-áirítear bainc agus cistí fál. Ansin scríobh síos na creidiúnaithe bunaidh, ar a seasaimh, agus díoladh an fiach ar an margadh tánaisteach. Is é seo an margadh comhdhéanta de na bainc agus cistí infheistíochta. Tá sé dírithe ar cheannach ar lascaine a bhaint amach thar tuairisceáin margaidh ar a n-infheistíocht.

Sa phróiseas seo, bhí a lán fiach athcheannaithe. agus a thiontú i airgeadra áitiúil ag na eisitheoirí tír ceannasach, i gcláir oifigiúla, comhshó fiach a ceapadh chun infheistíocht a mhealladh, agus i dtíortha faoi chomaoin go mór, trí Bhainc Dhomhanda maoinithe ag “ceannach ar ais”. Is é an toradh go raibh na siondacáití, d'aois aosta, briste suas. agus bhí go leor "eireabaill" siondacáit nach-atógtha ar fáil le ceannach ag lascainithe mó ná 80% de luach aghaidh príomhshuime. Is é an praghas tacartha a spreagadh na cistí a infheistiú i ngníomhaíochtaí aisghabhála. Seachas sin, ní bheadh ciall airgeadais ann, mar gheall ar a ré agus an costas.

Dlí corparáideach agus teoiric airgeadais

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is iad na Corparáidí, daoine dlíthiúil ficseanúil, a chumadh ag an state. Gnólachtaí gur gá leo níos mó caipitil, ná mar is féidir a ardú ag a mbunaitheoirí, trí theagmhálacha pearsanta, atá cuidíthe le feiste teicniúil. Ba mhaith leis an húinéirí caipitil a infheistiú agus stoc coitianta nó cothromas a fháil, mar mhalairt ar airgead a infheistiú, nó maoin eile, cosúil le meaisíní, monarchana, stórais, paitinní, nó leasanna eile. Ansin, bheadh na n-úinéirí in ann caipitil breise a ardú trí iasachtaí ó iasachtóirí, sna margaí caipitil ag bannaí a dhíol. I ndlí corparáide, is iad úinéirí na mbannaí a thagan ar dtús le haghaidh aisíocaíocht. Tá sé an cás go más rud é nach bhfuil dóthain cistí a aisíoc leis na bannóirí a fháil, béadh na stocshealbhóirí glanaithe amach. Is iad na bannóirí a théann isteach sna brógaí an iar-scairshealbhóirí. Níl rud ar bith ag na scairshealbhóirí, sé sin le rá, na h-úinéirí féin, toisc nach bhféadfadh siad na gealltanais chonarthacha, nó iasachtaí, a aisíoc go hiomlán go léir. Díreach mar a ghlacann banc (an morgáisteoir) atá tar éis airgead a thugadh ar iasacht le ceannaitheoir bhaile (an morgáistí) seilbh an urrúis (an teach) nuair nach bhfuil na híocaíochtaí morgáiste íocaithe (i.e. foriamh); is iad na bannóirí de chorparáid a ghlacann seilbh ar an ngnó ó na hiar-úinéirí (na scairshealbhóirí) nuair a thiteann an chorparáid i bhféimheacht. Dá bhrí sin, nuair nach féidir leis na scairshealbhóirí na bannóirí a aisíoc, i bprionsabal, is iad na bannóirí a bheith ina scairshealbhóirí nua. Go praiticiúil, áfach, tá sé níos casta.[7][8]

Sna margaí airgeadais, is iad bannaí na gcuideachtaí poiblí trioblóideacha atá trádáilithe har bhealach cosúil le ghnáthstoc cuideachtaí tuaslagóir.

Dearcadh

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Téarma "ciste bhultúr "

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é an téarma "ciste bhultúr" meafar. Is féidir é a mheas mar théarma díspeagúil.[9] Tá sé in úsáid chun cistí fál a chur i gcomparáid le hiompar na n-éan bhultúrí. Creachann siad ar fhéichiúnaithe in anacair airgeadais. Ceannaíon siad ar an “creidmheas anois-saor” ar mhargadh tánaisteach chun gnóthachan airgeadaíochta mór a dhéanamh. I go leor cásanna tá an féichiúnaí fágtha i stát níos measa. Is é an téarma a úsáidtear go minic chun an ciste a cháineadh maidir le brabúsach straitéiseach ó na féichiúnaithe atá i gcruachás airgeadais. Dá bhrí sin meastar é go minic go bhfuil sé dímheasúil.[10][11][12] Na hairgeadaithe a bhíonn ag plé le cistí bhultúrí mhaíomh go bhfuil na cúiseanna éifeachtach chun críche na hiasachta náisiúnta. Is siad na margaí a bheadh seargannaithe gan creidmheasa den sórt sin, agus go nochtann an tóiraíocht ar fhiach tráchtála gan íoc éilliú poiblí."[13] Is téarma gaolmhar "infheistiú bhultúr". Ceannaithe stoc áirithe i gcuideachtaí fhéimheach san oirchill maidir le scaradh sócmhainne nó atheagrú rathúil.[14]

Tá an téarma glacaithe go forleathan ó rialtais, nuachtáin, lucht acadúil agus le heagraíochtaí idirnáisiúnta mar World Bank, Group of 77, Organisation of American States agus Council on Foreign Relations, i measc daoine eile.[15][16][17][18][19]

Reachtaíocht

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Sa bhliain 2009, tugadh isteach reachtaíocht dhá-páirtíneach sa Chomhdháil na Stát Aontaithe. Ba é mar aidhm a bhí aige, cosc a chur le cistí Bhultúr, as brabús a dhéanamh d’fhiachas ceannasach mhainnigh, trí uasteorannú méid an bhrabúis is féidir le creidiúnaí tánaisteach a bhuachan trí dhlíthíocht bunaithe ar na fiacha. Tugadh isteach an tAcht um Chistí "Stop VULTURE", ach nach bhfuil a rith, sna Stáit Aontaithe.[20] Is é an eagraíocht athchóiriú airgeadais neamhbhrabúis, USA Líonra, a thacaigh an reachtaíocht maidir le tionchar a bhíonn ag cistí vultbhultúr ar thíortha bochta.[21] Cuireadh reachtaíocht den chineál céanna a ritheadh sa Ríocht Aontaithe,[15] An Bheilig,[22] Géirsí,[23] Oileán Mhanann,[24] an Astráil.[not in citation given][25]

Institiúidí airgeadais idirnáisiúnta

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é An Ciste Airgeadaíochta Idirnáisiúnta agus an Banc Domhanda a thug faoi deara gurbh iad na cistí bhultúr curtha i mbaol maidir leis an gnóthachain a rinne faoiseamh fiachais tíortha is boichte. Chuir an Banc ar fáil, cheana féin, níos mó ná $ 40 billiún i bhfaoiseamh fiachais le 30 de na tíortha... Mar sin, is féidir tíortha ar nós Gána, micrea-creidmheasa d'fheirmeoirí a sholáthar, seomraí ranga a thógáil dá gcuid leanaí, agus thionscnaimh uisce agus sláintíochta a mhaoiniú do na daoine bochta," a scríobh an leas uachtarán an Bhainc Dhomhanda, Danny Leipzig, sa bhliain 2007. "Ach is siad gníomhaíochtaí na gcistí bhultúr a ndéanfar dochar d'iarrachtaí den sórt sin... Is é na straitéisí arna nglacadh ag cistí bhultúr a atreorú faoiseamh fiachais, atá géarghá, ag teastáil i bhfad ar shiúl ó na tíortha is boichte ar domhan agus isteach i gcuntais bhainc na saibhir."[17]

Rialtasach Idirnáisiúnta agus Eagraíochtaí Neamh-Rialtais

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é Eagraíocht na Stáit Mheiriceá a chur cáin ar na Cistí Bhultúr maidir leis an bac a chuir siad ar íocaíochtaí le creidiúnaithe eile seachas go dtí an Airgintín, cé is moite de na Stáit Aontaithe agus Ceanada.[18] Cáineadh freisin an G77 + tSín na cistí agus dúirt: Léiríonn na samplaí le déanaí ar na gníomhaíochtaí ag cistí bhultúr os comhair cúirteanna idirnáisiúnta an nádúr an-amhantrach atá ann. Is iad na cistí seo a bheadh contúirteach do na próisis sa todhchaí maidir le babhtálacha fiachais, do thíortha i mbéal forbartha agus na náisiúin forbartha chomh maith".[16]

Cheistigh an Chomhairle US-bhunaithe ar Chaidreamh Eachtrach an gCúirt Uachtarach na Stát Aontaithe le diúltú achomharc Airgintín ina díospóid dhlíthiúil leis na cistí bhultúr, mar a thugtar air.  "D'éiligh an eagraíocht gurb iad gníomhaíochtaí den sórt sin a dhéanann sé "níos deacra do thíortha a bheith saor iad féin ón t-ualach ró-fhéichiúnas" agus " an-olc do na margaí caipitil idirnáisiúnta", chomh maith le bheith ina buille mór do cheannasacht náisiúnta. Cuir síos An tEagraíocht rialú de Thomas Griesa i gcoinne an tAirgintín, i bhfabhar na gcistí bhultúr, mar "phionósú an neamhchiontach" agus "agus ag casadh an t-ordú nádúrtha an fhiachais ar a cheann".[19]

Gordon Brown

An Ríocht Aontaithe

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Sa bhliain 2002, ba é Gordon Brown, iar-Seansailéir na Breataine (agus níos déanaí Príomh-Aire) a insint do na Náisiún Aontaithe nuair a cheannaíon cistí Bhultúr fiachais ar phraghas laghdaithe, agus brabrach a dhéanamh trí agairt an tír fhéichiúnaí chun an méid iomlán a bhí dlite, Is é an toradh "morálta míchuibheasach".[26] Bhí reachtaíocht a ritheadh sa bhliain 2010 chun a chur deireadh leis an cumas go mbeadh na cistí bhultúrí in ann úsáid a dhéanamh i gcúirteanna na Ríochta Aontaithe, chun fiacha á bhí faoi chonspóid a chur i bhfeidhm.[27]

Na Náisiúin Aontaithe

[cuir in eagar | athraigh foinse]
na Náisiún Aontaithe

Ar 9 Meán Fómhair 2014, vótáil Comhthionól Ginearálta na Náisiún Aontaithe chun tacú le próiseas féimheachta nua do náisiúin cheannasacha, Bheadh sé in ann athstruchtúrú fiach a dhéanamh chun cinn, trí ghearradh amach na "cistí bhultúr" ón bpróiseas. Ba é an vóta 124-11 i bhfabhar, le 41 neamhláithreachtaí. Is iad Na Stáit Aontaithe  a vótáil i gcoinne an bhirt.[28][29]

Naisc sheachtracha

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ Blackman, Jonathan I. (2010). "The Evolution of Modern Sovereign Debt Litigation: Vultures, Alter Egos, and Other Legal Fauna". Law and Contemporary Problems 73: 47–61. Dáta rochtana: 2014-07-19. 
  2. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The Daily Telegraph.
  3. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  4. ↑ Choi, Stephen (May 31, 2012). "The Evolution of Contractual Terms in Sovereign Bonds". Journal of Legal Analysis 4 (1): 131–179. doi:10.1093/jla/las004. Dáta rochtana: March 4, 2013. 
  5. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  6. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Chartered Institute of Arbitors.
  7. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."" (2000).
  8. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."" (2006).
  9. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  10. ↑ Pesendorfer (2012). "Research Handbook on International Financial Regulation". Cheltenham: Edward Elgar. Dáta rochtana: 2014-07-19. 
  11. ↑ "The Handbook of International Financial Terms" (June 10, 1999). Oxford University Press. Dáta rochtana: 21 July 2014. 
  12. ↑ "The International Review" (Fall 2010). New York Law School 13 (1). Dáta rochtana: 22 July 2014. 
  13. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  14. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". “The most benign version of vulture investing involves buying liabilities of struggling companies, such as American Airlines or the Motors Liquidation Co. spun off from General Motors, sometimes for a few cents on the dollar, with the hope that the investments will regain some of their lost value as the companies restructure or sell assets to repay creditors.”
  15. ↑ 15.0 15.1 Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The Guardian.
  16. ↑ 16.0 16.1 Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Telam.
  17. ↑ 17.0 17.1 Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  18. ↑ 18.0 18.1 Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". CEPR.
  19. ↑ 19.0 19.1 Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". MercoPress.
  20. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  21. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  22. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The Guardian.
  23. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". BBC News.
  24. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 3 Mar 2013. “LEGISLATION ... has this week received Royal Assent. The Heavily Indebted Poor Countries (Limitation on Debt Recovery) Act 2012 outlaws a practice that undermines international debt relief efforts. The legislation prevents vulture funds from buying up poor nations’ debts for a fraction of their original amount and then using the courts to sue for the full value, plus interest and penalty charges.”
  25. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  26. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  27. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The Guardian.
  28. ↑ IndyBay International, UN Votes for Process to Enact Bankruptcy Treaty and Stop Vulture Funds, September 9, 2014
  29. ↑ IndiaBlooms, UN rights expert welcomes new Assembly resolution on debt structuring, September 11, 2014
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Creach-chiste&oldid=1124551"