Brian Mac Giolla Coinnigh
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1582 (Féilire Ghréagóra) |
| Bás | 1662 79/80 bliana d'aois |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | scríbhneoir  |
Sagart in Ord Naomh Proinsias ba ea Brian Mac Giolla Coinnigh (t.1582-t.1662) a chuir Gaeilge ar Riaghuil treas uird S. Froinsias agus a ghlac páirt lárnach in obair na bProinsiasach i Lobháin agus in Éirinn.[1]
Ar an Mór-Roinn
[cuir in eagar | athraigh foinse]B'as Cúige Chonnacht é, agus cuireadh mar mhac léinn chun na Spáinne é ar dtús, agus ansin go Coláiste Naomh Antaine i Lobháin san Ísiltír Spáinneach i 1621. Oirníodh é ar an 19 Feabhra 1622. Bhí sé ina shéiplíneach i gcomplacht an chaptaein Somhairle Mac Domhnaill i bhFlóndras i 1623.
In Éirinn
[cuir in eagar | athraigh foinse]D'fhill sé ar Éirinn i 1627, agus i 1637 bhí sé ina ghairdian ar choinbhint an Oird i nGaillimh. Sa bhliain sin ceapadh ina ghairdian ar choláiste na nGael i Lobháin, Coláiste Naomh Antaine. Is sa tréimhse sin a d'aistrigh sé Riaghuil Threas Uird S. Froinsias agus cuireadh i gcló é i Lobháin i 1641. I 1644 ceapadh é ina phroibhinseal ar an Ord in Éirinn, agus ghlac sé páirt Nuinseas an Phápa, Jean Baptiste Rinnucini, in aghaidh Mharcas Urmhumhan san aighneas a bhí in Éirinn idir lucht Chomhairle Chinn Choinnigh agus an Rí ag an am. Le linn an chogaidjh thug sé treoir d'oifigigh Chaitliceacha na Comhdhála cuntas a choinneáil ar imeachtaí an chogaidh, agus is dócha gur dá thoradh sin a scríobhadh Cín Lae Ó Mealláin. Tar éis teip Chomhairle Chill Chainnigh, agus do Oilibhéar Cromail an tír a chur faoi smacht, b'éigean do Bhrian Mac Giolla Coinnigh dul ar a theitheadh. Tuairiscítear go raibh sé ar a sheachaint i sléibhte Chúige Uladh i 1656, agus go raibh sé ina phríosúnach in Inis Bó Finne i 1657.
Sa Litríocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Déantar léiriú ficseanúil ar Bhrian Mac Giolla Coinnigh san úrscéal An Cléireach (Leabhar Breac 2007) le Darach Ó Scolaí, a lonnaíonn é i gCill Chainnigh i 1649 agus ag cúlú trí Thuamhumhan le harm an rí i 1650.
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Aodh Mac Aingil agus an Scoil Nua-Ghaeilge i Lobháin, Tomás Ó Cleirigh, An Gúm 1935, 1985
- Beathaisnéis 1570-1781, Máire Ní Mhurchú & Diarmuid Breathnach, An Clóchomhar Tta, 2001
- Rialacha San Froinsias, eag. Pádraig Ó Súilleabháin OFM, Institiúid Ardléinn Bhaile Átha Cliath, 1953
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “MAC GIOLLA COINNIGH, Brian (c.1582–c.1662) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.