Pápa

Pápa
Sealbhóir	Pápa Leo XIV; ó 8 Bealtaine 2025
Onórach	A Naofacht
Cónaithe	an Pálás Aspalda agus Quirinal Palace (en)
Dlínse	an Eaglais Chaitliceach Rómhánach, Cathair na Vatacáine agus Stáit an Phápa
Institiúid	an Eaglais Chaitliceach Rómhánach, An Suí Naofa, Deoise Chaitliceach na Róimhe agus Roman Catholic Ecclesiastical Province of Rome (en)
Stáit	Cathair na Vatacáine
Cruthú	33
Liosta	list of popes (en)
Suíomh	vatican.va…

Is é an Pápa ceannaire na hEaglaise Caitlicí. Is mór í an fhreagracht do cheannaire spioradálta agus polaitiúil a dhéanann tréan iarracht treoir a thabhairt do thréad suas le 1.4 billiún Caitliceach go domhanda.^[1]

Stair

De réir thuiscint oifigiúil na hEaglaise, b'é Naomh Peadar an chéad Phápa. Tháinig an focal féin ón bhfocal Gréigise pappas, a chiallaíonn "athair", agus ón bhfocal Laidine papa, arb ionann an bhrí leis.

Sa 20ú haois, Albino Luciani, a thóg an t-ainm Eoin Pól 1, an fear deiridh de bhunadh na hIodáile a ndearnadh Pápa dhe i 1978. 33 lá (26 Lúnasa - 28 Meán Fómhair) a chaith seisean sa Phápacht. Baineadh stangadh as pobal an domhain nuair a fógraíodh a bhás an mhaidin Fómhair sin.^[2]

Polannach a tháinig ina dhiaidh, Karol Wojtyła (Eoin Pól 2 1979 - 2005).

Bhí An Gearmánach Josef Ratzinger, nó Beinidict XVI, ina Phápa ón mbliain 2005 go dtí go n-éirigh sé as an bpápacht ar 28 Feabhra 2013.

Bhí Jorge Mario Bergoglio ón Airgintin, nó Proinsias, ina Phápa ó 13 Márta 2013 go dtí 21 Aibreán 2025.

Toghchán

Nuair a fhaigheann an Pápa bás nó nuair a éiríonn Pápa as a phost (mar a tharla don chéad uair riamh in 2013), tionóltar cruinniú de na cairdinéil ar fad; tugtar "comhthionól cairdinéal" ar an gcruinniú seo. Tosaíonn siad le hAifreann i mBaisleac Pheadair, agus ina dhiaidh sin tugann siad aghaidh ar an Séipéal Sistíneach. Téann siad le chéile i gcruinniú rúnda chun comharba ar an bPápa a roghnú. Tá an séipéal cáiliúil a mhaisigh Michaelangelo féin dúnta lena réiteach don chomhthionól rúnda.

Tá na Cairdinéil faoi ghlas go dtí go bhfuil móramh de dhá thrian acu i bhfabhar iarrthóir amháin don Suí Naofa.^[3] Tá rialacha diana rúndachta agus deasghnátha daingne ag baint leis an bpróiseas a fheiceann 4 vóta sa lá, péire ar maidin agus péire sa tráthnóna.

Deatach dubh ó shimléir an tSéipéil Shistínigh a insíonn nach bhfuil toradh ar an vóta, deatach bán a fhógraíonn teacht an phápa nua. Tamall níos déanaí, fógraítear Habemus Papam ar bhalcóin Phálás an Phápa i gCearnóg Pheadair. Déanann Rúnaí Stáit na Vatacáine an fógra sollúnta mórchúiseach, meánaoiseach Laidine :

‘Annuntio vobis gaudium magnum. Habemus Papam (Fógraím cúis mhór lúcháire daoibh. Tá Pápa againn’).^[4]
Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum,
Dominum [ainm baiste] Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem [Sloinne]

qui sibi nomen imposuit [ainm an Phápa]."

Is scéal mór nuachta domhanda é i gcónaí agus bíonn meáin na cruinne meáite fad is a bhíonn sé seo ar siúl.^[5] Is mó fear a chuaigh isteach i dtoghchán an chomhthionóil cairdinéal mar Phápa agus a tháinig amach lena dhá lámh chomh fada le chéile, agus mar Chairdinéil i gcónaí.^[2]

Príomhalt: Toghchán an Phápa

Pápaí (1740+)

Pápacht	Ainm Gaeilge	Nomen pontificale	A Ainm féin	Áit breithe
17 Lúnasa 1740 - 3 Márta 1758	Pápa Beinidict XIV	Papa BENEDICTUS Quartus Decimus	Prospero Lorenzo Lambertini	Bologna, An Iodáil
6 Iúil 1758 - 2 Feabhra 1769	Cléimeans XIII	Papa Clemens Tertius Decimus, Episcopus Romanus	Carlo della Torre Rezzonico	Venice, Veneto, An Iodáil
19 Bealtaine 1769 - 22 Meán Fómhair 1774	Cléimeans XIV	Papa Clemens Quartus Decimus, Episcopus Romanus	Giovanni Vincenzo Antonio Ganganelli	Sant'Arcangelo di Romagna, An Iodáil
15 Feabhra 1775 - 29 Lúnasa 1799	Pius VI	Papa Pius Sextus, Episcopus Romanus	Giovanni Angelo Braschi	Cesena, An Iodáil
14 Márta 1800 - 20 Lúnasa 1823	Pius VII	Papa Pius Septimus, Episcopus Romanus	Barnaba Chiaramonti	Cesena, An Iodáil
28 Meán Fómhair 1823 - 10 Feabhra 1829	Leo XII	Papa Leo Duodecimus, Episcopus Romanus	Annibale Sermattei della Genga	Fabriano, Mártae, An Iodáil
31 Márta 1829 - 1 Nollaig 1830	Pius VIII	Papa Pius Octavus, Episcopus Romanus	Francesco Saverio Castiglioni	Cingoli, Mártae, An Iodáil
2 Feabhra 1831 - 1 Meitheamh 1846	Gréagóir XVI	Papa Gregorius Sextus Decimus, Episcopus Romanus	Bartolomeo Alberto Cappellari	Belluno, Veneto, An Iodáil
16 Meitheamh 1846 - 7 Feabhra 1878	Pius IX	Papa Pius Nonus, Episcopus Romanus	Giovanni Maria Mastai-Ferretti	Senigallia, Mártae, An Iodáil
20 Feabhra 1878 - 20 Iúil 1903	Leo XIII	Papa Leo Tertius Decimus, Episcopus Romanus	Gioacchino Vincenzo Raffaele Luigi Pecci	Carpineto Romano, Latium, An Iodáil
4 Lúnasa 1903 - 20 Lúnasa 1914	Pius X	Papa Pius Decimus, Episcopus Romanus	Giuseppe Melchiorre Sarto	Riese, Treviso, Veneto, An Iodáil
3 Meán Fómhair 1914 - 22 Eanáir 1922	Beinidict XV	Papa Benedictus Quintus Decimus, Episcopus Romanus	Giacomo Della Chiesa	Genoa, An Iodáil
6 Feabhra 1922 - 10 Feabhra 1939	Pius XI	Papa Pius Undecimus, Episcopus Romanus	Achille Ambrogio Damiano Ratti	Desio, Milano, An Iodáil
2 Márta 1939 - 9 Deireadh Fómhair 1958	Pius XII	Papa Pius Duodecimus, Episcopus Romanus	Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli	An Róimh, An Iodáil
28 Deireadh Fómhair 1958 - 3 Meitheamh 1963	Eoin XXIII	Papa Ioannes Vicesimus Tertius, Episcopus Romanus	Angelo Giuseppe Roncalli	Sotto il Monte, Bergamo, An Iodáil
21 Meitheamh 1963 - 6 Lúnasa 1978	Pól VI	Papa Paulus Sextus, Episcopus Romanus	Giovanni Battista Enrico Antonio Maria Montini	Concesio, Brescia, An Iodáil
26 Lúnasa 1978 - 28 Meán Fómhair 1978	Eoin Pól I	Papa Ioannes Paulus Primus, Episcopus Romanus	Albino Luciani	Forno di Canale, Veneto, An Iodáil
16 Deireadh Fómhair 1978 - 2 Aibreán 2005	Eoin Pól II	Papa Ioannes Paulus Secundus, Episcopus Romanus	Karol Józef Wojtyła	Wadowice, An Pholainn
19 Aibreán 2005 - 28 Feabhra 2013	Beinidict XVI	Papa Benedictus Sextus Decimus, Episcopus Romanus	Joseph Alois Ratzinger	Marktl am Inn, An Bhaváir, An Ghearmáin
13 Márta 2013 - inniu	Proinsias	Papa Franciscus Primus, Episcopus Romanus	Jorge Mario Bergoglio	Buenos Aires, An Airgintín

Amlíne (1758+)

Féach freisin

Tagairtí

↑ Nuacht RTÉ (2025-02-22). "Sláinte an Phápa ag dul chun donachta" (as ga-iE).
↑ ^2.0 ^2.1 Nuacht RTÉ (2025-04-21). "Stróc agus teipeadh croí a chriog an Pápa" (as ga-IE).
↑ Nuacht RTÉ (2025-04-28). "Comhthionól na gCairdinéal le tosú an 7 Bealtaine" (as ga-IE).
↑ Tadhg Ó Dúshláine (22 Aibreán 2025). "Cad a dhéanfaimid feasta gan ár bPápa Proinsias?" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2025-04-23.
↑ Cathal Ó Murchú (2025-03-07). An Páipéar - Eagrán #19: "Amhras faoi shláinte an Phápa Proinsias" (ga-IE). Dáta rochtana: 2025-03-09.

[1] Nuacht RTÉ (2025-02-22). "Sláinte an Phápa ag dul chun donachta" (as ga-iE).

[:0-2] 2.0 ^2.1 Nuacht RTÉ (2025-04-21). "Stróc agus teipeadh croí a chriog an Pápa" (as ga-IE).

[3] Nuacht RTÉ (2025-04-28). "Comhthionól na gCairdinéal le tosú an 7 Bealtaine" (as ga-IE).

[4] Tadhg Ó Dúshláine (22 Aibreán 2025). "Cad a dhéanfaimid feasta gan ár bPápa Proinsias?" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2025-04-23.

[5] Cathal Ó Murchú (2025-03-07). An Páipéar - Eagrán #19: "Amhras faoi shláinte an Phápa Proinsias" (ga-IE). Dáta rochtana: 2025-03-09.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

f p a Pápaí ar an Eaglais Chaitliceach
1ú-4ú haois	Peadar • Líneas • Anacletus • Cléimeans I • Evaristus • Alastar I • Sixtus I • Telesphorus • Hyginus • Pius I • Anicetus • Soter • Eleuterus • Vioctór I • Zephyrinus • Callixtus I • Urban I • Pontian • Anterus • Fabian • Cornelius • Lucius I • Stiofán I • Sixtus II • Dionysius • Feilimí I • Eutychian • Caius • Marcellinus • Marcellus I • Eusbius • Miltiades • Sailbheastar I • Marcas • Iúil I • Liberius • Damasus I • Siricius • Anastasius I
5ú-8ú haois	Innocentius I • Zosimus • Bonifatius I • Celestine I • Sixtus III • Leon I • Hilarius • Simplicius • Feilimí III • Gelasius I • Anastasius II • Symmachus • Hormisdas • Eoin I • Feilimí IV • Bonifatius II • Eoin II • Agapetus I • Silverius • Vigilius • Pelagius I • Eoin III • Beinidict I • Pelagius II • Gréagóir I • Sabinian • Bonifatius III • Bonifatius IV • Adeodatus I • Bonifatius V • Honorius I • Severinus • Eoin IV • Teádóir I • Máirtín I • Eoghan I • Vitalian • Adeodatus II • Donus • Agatho • Leon II • Beinidict II • Eoin V • Conon • Sergius I • Eoin VI • Eoin VII • Sisinnius • Consaidín • Gréagóir II • Gréagóir III • Zacharias • Pápa tofa Stiofán • Stiofán II • Pól I • Stiofán III • Aidrian I • Leon III
9ú-12ú haois	Stiofán IV • Pascal I • Eoghan II • Vailintín • Gréagóir IV • Sergius II • Leon IV • Beinidict III • Nioclás I • Aidrian II • Eoin VIII • Marinus I • Aidrian III • Stiofán V • Formosus • Bonifatius VI • Stiofán VI • Romanus • Teádóir II • Eoin IX • Beinidict IV • Leon V • Sergius III • Anastasius III • Lando • Eoin X • Leon VI • Stiofán VII • Eoin XI • Leon VII • Stiofán VIII • Marinus II • Agapetus II • Eoin XII • Beinidict V • Leon VIII • Eoin XIII • Beinidict VI • Beinidict VII • Eoin XIV • Eoin XV • Gréagóir V • Sailbheastar II • Eoin XVII • Eoin XVIII • Sergius IV • Beinidict VIII • Eoin XIX • Beinidict IX • Sailbheastar III • Gréagóir VI • Cléimeans II • Damasus II • Leon IX • Vioctór II • Stiofán IX • Nioclás II • Alastar II • Vioctór III • Urban II • Pascal II • Gelasius II • Callixtus II • Honorius II • Innocentius II • Celestine II • Lucius II • Eoghan III • Anastasius IV • Aidrian IV • Alastar III • Lucius III • Urban III • Gréagóir VIII • Cléimeans III • Celestine III • Innocentius III
13-16ú haois	Honorius III • Gréagóir IX • Celestine IV • Innocentius IV • Alastar IV • Urban IV • Gréagóir X • Innocentius V • Aidrian V • Eoin XXI • Nioclás III • Máirtín IV • Honorius IV • Nioclás IV • Celestine V • Bonifatius VIII • Beinidict XI • Cléimeans V • Eoin XXII • Beinidict XII • Cléimeans VI • Innocentius VI • Urban V • Gréagóir XI • Urban VI • Bonifatius IX • Innocentius VII • Gréagóir XII • Máirtín V • Eoghan IV • Nioclás V • Callixtus III • Pius II • Pól II • Sixtus IV • Innocentius VIII • Alastar VI • Pius III • Iúil II • Leon X • Aidrian VI • Cléimeans VII • Pól III • Iúil III • Marcellus II • Pól IV • Pius IV • Pius V • Gréagóir XIII • Sixtus V • Urban VII • Gréagóir XIV • Innocentius IX • Cléimeans VIII
17-20ú haois	Leon XI • Pól V • Gréagóir XV • Urban VIII • Innocentius X • Alastar VII • Cléimeans IX • Cléimeans X • Innocentius XI • Alastar VIII • Innocentius XII • Cléimeans XI • Innocentius XIII • Beinidict XIII • Cléimeans XII • Beinidict XIV • Cléimeans XIII • Cléimeans XIV • Pius VI • Pius VII • Leo XII • Pius VIII • Gréagóir XVI • Pius IX • Leo XIII • Pius X • Beinidict XV • Pius XI • Pius XII • Eoin XXIII • Pól VI • Eoin Pól I • Eoin Pól II
21ú haois	Beinidict XVI • Proinsias • Leon XIV