An Hásais

An Hásais

Hausa agus هَوْسَ
Cineál	teanga nádúrtha agus teanga bheo
Úsáid
Cainteoirí dúchais	43,900,000 (2019)
Dúchasach do	an Nígir, an Nigéir agus an Afraic Thiar
Stáit	Beinin, Buircíne Fasó, Gána, Camarún, an Nígir, an Nigéir, Tóga agus Sead
Aicmiú teangeolaíoch
teanga dhaonna teangacha Afra-Áiseacha Chadic (en) West Chadic (en) West Chadic A (en) Hausa–Gwandara (en)
Tréithe
Córas scríbhneoireachta	aibítir Laidineach agus aibítir Arabach
Cóid
ISO 639-1	ha
ISO 639-2	hau
ISO 639-3	hau
Glottolog	haus1257
Ethnologue	hau
ASCL	9222
IETF	ha

Teanga Sheadach í an Hásais a labhraítear san Afraic Thiar. Sa bhliain 1991 bhí breis is seacht milliún is fiche ag labhairt na teanga, ach tá teacht ar fiche milliún duine, a bheag nó a mhór, a d'fhoghlaim mar dhara teanga í agus a bhaineann úsáid an fhrancbhéarla aisti. Teanga thonúil í an Hásais don chuid is mó, ach i dtuaisceart an réigiúin ina labhraítear í chuaigh an tonúlacht in éag faoi thionchar na dteangacha Beirbeireacha.

Tá dhá inscne ghramadúla ag na hainmfhocail Hásaise, agus cuirtear an uimhir iolra in iúl le hiarmhíreanna ina n-eamhnaítear consan deiridh an tamhain: teebùr "bord, tábla", teeburoorii "boird, táblaí"; ƙoofàà "doras", ƙoofoofii "doirse". Tabhair faoi deara an dóigh a n-eamhnaítear an -r sa chéad fhocal agus an -f- sa dara focal acu. Maidir leis an mbriathar, tá a lán foirmeacha aige, ach ní chuirtear iar- ná réimíreanna leis an mbriathar féin, ach bíonn mír scoite ag teacht roimhe leis an bhfoirm a chur in iúl: yanàà tàfiyaa "tá sé ag siúl", yakàn tàfi "siúlann sé, bíonn sé ag siúl", yà tàfi "caithfidh sé siúl". Tabhair faoi deara an fhoirm eisceachtúil tàfiyaa: is ainmfhocal briathartha é, cosúil le "siúl" na Gaeilge. Sna foirmeacha eile áfach úsáidtear tàfi, arb é an fhoirm orduitheach é, cosúil le "siúil!" na Gaeilge.