Airtrí mac Cathail
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Bás | 821 |
| Rí na Mumhan | |
| 793 – 820 ← Ólchobar mac Duib-Indrecht – Tnúthgal mac Donngaile →  | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | rí |
| Teaghlach | |
| Teaghlach | Eoghanacht Ghleanndamhnach |
| Páiste | Tnúthgal mac Artrach |
| Athair | Cathal mac Finguine |
Rí na Mumhain d'Eoghanacht Ghleanndamhnach ba ea Airtrí mac Cathail (Meán-Ghaeilge Artrí mac Cathail) (bás 821). Cathal mac Finguine (bás 742), iar-rí, ba ea a athair. Bhí sé i réim ón mbliain 793 go 820.
Dháiltí riacht na Mumhan i measc chiorcal laistigh na nEoghanacht le na seachtú agus mórchuid na hochtú haoiseanna. Tháinig meath ar chumhacht an chiorcal seo ámh tar éis bhás Chathail mhic Fhinghin sa bhliain 742. Tháinig i gcoróin Mail Dúin mac Aodha (bás 786) d'Eoghanacht Locha Léin as Iarmhumhain. Meastar gur cuireadh an ciorcal an laistigh ar ais i réim nuair a rinneadh rí d'Airtrí sa bhliain 793.[1] Ag an am gcéanna, cuireadh Cáin Ailbhe, naomhphátrún Imligh i bhfeidhm sa Mhumhain.
Sa bhliain 794, chuaigh an tArdrí Donnchadh Mí (bás 797) ar feachtas chun cuidiú leis na Laigin in éadan na Mumhan, ach ní raibh ról díreach ag Airtrí leis an eachtra úd.[2]
B'fhéidir é gur cheap Airtrí Ólchobar mac Duib-Indrecht (bás 805) d'Eoghanacht Áine ina ridamhna, mar a insítear ina thásc i nAnnála Inis Faithlinn;[3][4] é sin nó tháinig Ólchobar i gcomharbacht ar Maol Dúin sa bhliain 786 agus gur cuireadh as a choróin é ag Airtrí sa bhliain 793.[5] D'fhéadfadh é go ndearna Artrí chomhrí dá mhac, Tnúthgal (bás c. 807).[6]
Tuairiscítear gur tháinig Feilimí mac Criomhthainn (bás 847) d'Eoghanacht Chaisil i réim sa bhliain 820, agus go bhfuair Artrí bás an bhliain dár gcionn, 821.[7] D'fhéadfadh é gur éirigh Artrí aosta as a choróin.[8] Rí deireanach de chuid Eoghanacht Gleanndamhnach ba ea Artrí. Sinsear Uí Chaoimh as Contae Chorcaí ba ea a fhionnó, Art Caomh.
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Corpus of Electronic Texts
- Annála Uladh, Part 1, G100001A
- Annála Inis Faithlinn, G100004
- Byrne, Francis John (2001), Irish Kings and High-Kings, Baile Átha Cliath: Four Courts Press, ISBN 978-1-85182-196-9
- Charles-Edwards, T. M. (2000), Early Christian Ireland, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-36395-0
Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Annála Uladh, AU 793.3
- ↑ AU 794.6
- ↑ Byrne, lch. 213
- ↑ Annála Inis Faithlinn, AI 805.1
- ↑ Charles-Edwards, Aguisín 10
- ↑ Byrne, corrigenda, lch. xxiii
- ↑ AU 820.5, 821.1
- ↑ Byrne, lch. 215