An difríocht idir athruithe ar: "Radaíocht chúlra mhicreathonnach"
m Bhog TGcoa an leathanach Radaíocht chúlrach mhicreathonnach go Radaíocht chúlra mhicreathonnach: tearma.ie |
No edit summary |
||
| Líne 1: | Líne 1: | ||
[[Íomhá:Horn Antenna-in Holmdel, New Jersey.jpeg|mion|Tháinig Penzias is Wilson ar an radaíocht chúlrach mhicreathonnach sa saotharlann seo]] |
[[Íomhá:Horn Antenna-in Holmdel, New Jersey.jpeg|mion|Tháinig Penzias is Wilson ar an radaíocht chúlrach mhicreathonnach sa saotharlann seo]] |
||
Tháinig Arno Penzias agus Robert Wilson ar an '''radaíocht chúlra mhicreathonnach'''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.tearma.ie/q/rada%C3%ADocht%20ch%C3%BAlra%20mhicreathonnach/ga/|teideal="radaíocht chúlra mhicreathonnach"|work=téarma.ie|dátarochtana=2020-04-20}}</ref> de thaisme ar an [[20 Aibreán]] [[1965]], agus iad ag obair ar aeróga [[teileachumarsáid]]<nowiki/>e, ag iarraidh siosarnach fothraim a aimsiú. |
Tháinig Arno Penzias agus Robert Wilson ar an '''radaíocht chúlra mhicreathonnach'''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.tearma.ie/q/rada%C3%ADocht%20ch%C3%BAlra%20mhicreathonnach/ga/|teideal="radaíocht chúlra mhicreathonnach"|work=téarma.ie|dátarochtana=2020-04-20}}</ref> de thaisme ar an [[20 Aibreán]] [[1965]], agus iad ag obair ar aeróga [[teileachumarsáid]]<nowiki/>e, ag iarraidh siosarnach fothraim a aimsiú. |
||
== Eolaíocht == |
== Eolaíocht == |
||
Is fianaise bhreise den [[ollphléasc]] |
Is fianaise bhreise den [[ollphléasc]] í an radaíocht chúlra mhicreathonnach chosmach (RCMC nó CMBR i mBéarla).<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rewardinglearning.org.uk/common/includes/microsite_doc_link.aspx?docid=25607-3|teideal=GCSE FIsic 25607-3|údar=https://www.rewardinglearning.org.uk/common/includes/microsite_doc_link.aspx?docid=25607-3|dáta=|dátarochtana=2020}}</ref> Is í an ollphléasc an t-aon samhail a mhíníonn RCMC faoi láthair. |
||
Thomhais an [[Saitilít (spásárthach)|tsaitilít]] COBE an radaíocht seo níos iomláine, agus thaispeáin gur [[radaíocht dúchoirp]] í le [[teocht]] 2.73 K, gurbh iarmhar iontaisithe [[Ollphléasc|na hollphléisce]] í, agus go raibh mionathruithe sa [[teocht]] mar thoradh ar dhifríochtaí i ndlús na luath-[[An Chruinne|chruinne]] a chuir tús, ar a seal, leis na [[Réaltra|réaltraí]]. |
Thomhais an [[Saitilít (spásárthach)|tsaitilít]] COBE an radaíocht seo níos iomláine, agus thaispeáin gur [[radaíocht dúchoirp]] í le [[teocht]] 2.73 K, gurbh iarmhar iontaisithe [[Ollphléasc|na hollphléisce]] í, agus go raibh mionathruithe sa [[teocht]] mar thoradh ar dhifríochtaí i ndlús na luath-[[An Chruinne|chruinne]] a chuir tús, ar a seal, leis na [[Réaltra|réaltraí]]. |
||
| Líne 10: | Líne 10: | ||
== Stair == |
== Stair == |
||
Ó aimsir [[Edwin Hubble|Hubble]] sna [[1920idí]], bhí a fhios go raibh na [[réaltra]]í ag cúlú uainn is ó chéile. Mar sin, ó [[Iarmhairt Doppler|iarmhairt]] [[Iarmhairt Doppler|Doppler]], bheadh tonnfhaid na [[radaíocht]]<nowiki/>a a d'astaigh siad is iad níos óige laghdaithe, b'fhéidir síos don raon [[Micreathonnta|micreathonn]]<nowiki/>ach. |
Ó aimsir [[Edwin Hubble|Hubble]] sna [[1920idí]], bhí a fhios go raibh na [[réaltra]]í ag cúlú uainn is ó chéile. Mar sin, ó [[Iarmhairt Doppler|iarmhairt]] [[Iarmhairt Doppler|Doppler]], bheadh tonnfhaid na [[radaíocht]]<nowiki/>a a d'astaigh siad is iad níos óige laghdaithe, b'fhéidir síos don raon [[Micreathonnta|micreathonn]]<nowiki/>ach. |
||
[[Micreathonnta]] sa [[Raonaimsitheoir|raon]] aistrithe seo a bhraith Penzias is Wilson. Chruthaigh siad sa bhliain 1965 gur fíorchomhartha a bhí á ghlacadh acu, ag teacht ar [[An Domhan|domhan]] ón [[spás]] amuigh. [[Íomhá:Wilson penzias200.jpg|clé|mion|Arno Penzias and Robert Wilson]] |
[[Micreathonnta]] sa [[Raonaimsitheoir|raon]] aistrithe seo a bhraith Penzias is Wilson. Chruthaigh siad sa bhliain 1965 gur fíorchomhartha a bhí á ghlacadh acu, ag teacht ar [[An Domhan|domhan]] ón [[spás]] amuigh. [[Íomhá:Wilson penzias200.jpg|clé|mion|Arno Penzias and Robert Wilson]] |
||
Leagan ó 19:33, 20 Aibreán 2020
Tháinig Arno Penzias agus Robert Wilson ar an radaíocht chúlra mhicreathonnach[1] de thaisme ar an 20 Aibreán 1965, agus iad ag obair ar aeróga teileachumarsáide, ag iarraidh siosarnach fothraim a aimsiú.
Eolaíocht
Is fianaise bhreise den ollphléasc í an radaíocht chúlra mhicreathonnach chosmach (RCMC nó CMBR i mBéarla).[2] Is í an ollphléasc an t-aon samhail a mhíníonn RCMC faoi láthair.
Thomhais an tsaitilít COBE an radaíocht seo níos iomláine, agus thaispeáin gur radaíocht dúchoirp í le teocht 2.73 K, gurbh iarmhar iontaisithe na hollphléisce í, agus go raibh mionathruithe sa teocht mar thoradh ar dhifríochtaí i ndlús na luath-chruinne a chuir tús, ar a seal, leis na réaltraí.
Má thaispeánann brathadóirí satailíte gurb ionann an fuinneamh sa radaíocht sin agus an boilsciú i mionsamhail Stephen Hawking,[3] b’fhéidir go dtabharfadh sin bun lena theoiric. Ach admhaítear go bhfuil na tonnta úd ina gcuid de theoiricí eile freisin agus go bhfuil obair le déanamh fós orthu. Déarfadh Hawking féin go bhfuil gá le tuiscint níos cruinne ar an imtharraingt chandamach.[4]
Stair
Ó aimsir Hubble sna 1920idí, bhí a fhios go raibh na réaltraí ag cúlú uainn is ó chéile. Mar sin, ó iarmhairt Doppler, bheadh tonnfhaid na radaíochta a d'astaigh siad is iad níos óige laghdaithe, b'fhéidir síos don raon micreathonnach.
Micreathonnta sa raon aistrithe seo a bhraith Penzias is Wilson. Chruthaigh siad sa bhliain 1965 gur fíorchomhartha a bhí á ghlacadh acu, ag teacht ar domhan ón spás amuigh.
Bronnadh an Duais Nobel ar Arno Penzias agus Robert Wilson i 1978.
Féach freisin
Tagairtí
- ↑ ""radaíocht chúlra mhicreathonnach"". téarma.ie. Dáta rochtana: 2020-04-20.
- ↑ https://www.rewardinglearning.org.uk/common/includes/microsite_doc_link.aspx?docid=25607-3.+"GCSE FIsic 25607-3". Dáta rochtana: 2020.
- ↑ "A Brief History of Time" (as en) (2020-04-18). Wikipedia.
- ↑ gaeilge.org.au. "Nuachtlitir 270". Dáta rochtana: 2020.
 | Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir. |
 | Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |