Nicil
  | |
| Substaint cheimiceach | dúil cheimiceach, solad inlasta agus ábhar fearómaighnéadach |
|---|---|
| Nicil sa tábla peiriadach | |
| Siombail cheimiceach | Ni |
| Uimhir adamhach | 28 |
| Mais adamhach | 58.6934 |
| Peiriad, Grúpa | peiread 4 grúpa 10 |
| Airíonna fisiceacha | |
| Dlús | 8.9 kg/m⁻³ |
| Leáphointe | 2,831, 1,728 agus 1,455 |
| Fiuchphointe | 5,139, 3,186 agus 2,913 |
| Leictridhiúltacht | 1.91 |
| Ga ianach | 0.49, 0.69 agus 0.56 |
| Stair | |
| Aimsitheoir | Axel Fredrik Cronstedt |
| Fionnachtain | 1751 |
| Eapainm | nickeline (en)  |
 | |
Is í an nicil dúil uimhir a 28 i dtábla peiriadach na ndúl. Is é an giorrúchán a sheasann di ná Ni, agus í 58.6934 g mol-1 ar mheáchan adamhach. Miotal trasdultach atá inti, agus loinnir gheal inti a bhfuil beagáinín de dhath an óir le haithint uirthi. Baintear úsáid éigin as an nicil le cúig mhíle go leith de bhlianta anuas, ach ba é an chéad duine a d'aithin mar dhúil cheimiceach í ná an ceimiceoir Sualannach Axel Fredrik Cronstedt sa bhliain 1751. Inniu, baintear úsáid fhairsing as an nicil, ós miotal í atá réasúnta díonta ar an gcreimeadh - ní thagann meirg uirthi mar a thagann ar an iarann.
Ba iad na mianadóirí Gearmánacha a bhaist an nicil. Breathnaíonn mianraí áirithe nicile cosúil le mianraí copair, agus mar sin, nuair a tháinig na mianadóirí ar na mianraí sin, d'fhéach siad le copar a bhaint astu. Nuair a bhí fuar acu, dúirt siad go raibh an Nickel (ainm an diabhail ina gcanúint, cf. Old Nick mar ainm an diabhail sa Bhéarla) tar éis an mhian a chur ó mhaith.
Tá cúig iseatóp nádúrtha ag an nicil, mar atá, nicil a 58, nicil a 60, nicil a 61, nicil a 62 agus nicil a 64. Is í nicil a 58 an t-iseatóp is coitianta amuigh (68 % den nicil sa dúlra).
Is í an uimhir ocsaídiúcháin is tábhachtaí ná +II. Comhdhúil thábhachtach den chineál sin í sulfáit na nicile (II), NiSoO4, a úsáidtear le haghaidh leictreaphlátála.
Is féidir leis an nicil dul i gcomhdhúil choimpléascach, Ni(CO)4 nó teitreacharbóinil na nicile, le haonocsaíd an charbóin, CO. Úsáidtear an t-imoibriú seo leis an nicil a ghlanadh, ach tá an-dainséar ag dul leis an bpróiseas seo, ós rud é go bhfuil an teitreacharbóinil uafásach nimhiúil - an oiread is go dtugtar "bás i bhfoirm leachta" uirthi.
Is féidir nicil a úsáid le hór geal a dhéanamh - is é sin, ór nach bhfuil dath buí an óir ann. Bíonn 5-12 % nicil san ór gheal. Cuireann an nicil ailléirge ar a lán daoine agus iad ag caitheamh seodra as ór geal, áfach, agus mar sin, úsáidtear pallaidiam go minic in áit na nicile.
I Mona
[cuir in eagar | athraigh foinse]An Cheanada
[cuir in eagar | athraigh foinse]Déantar 99.9 fín gcéad 5c boinn nicil i gCeanada i rith na ré an tsíocháin ó 1922 go 1981. Baintear an nicil as mona ar feadh cogadh, chun armúr a dhéanamh.