Fliú
.jpg)
Galar ionfhabhtaíoch géar riospráide víreasach is ea an fliú, le casacht, aerphasáistí plúchta, tinneas cinn, fiabhras, agus pianta sna matáin. i measc leanaí, d’fhéadfadh go mbeadh buinneach agus urlacan ann, ach níl siad seo coitianta i measc daoine fásta. Tarlaíonn buinneach agus urlacan níos minice i ngaistreintríteas, ar galar neamhghaolmhar é agus uaireanta tugtar go neamhchruinn "fliú boilg" nó an "fliú 24 uair an chloig" air. D’fhéadfadh deacrachtaí niúmóine víreasach, niúmóine baictéarach tánaisteach, cuaisíteas, agus fadhbanna sláinte roimhe seo mar plúchadh nó cliseadh croí a bheith níos measa.[1].
Bíonn tionchar ag trí cinn de na ceithre chineál víris fliú ar dhaoine: Cineál A, Cineál B, agus Cineál C. Ní fios go ndéanann Cineál D daoine a ionfhabhtú, ach creidtear go bhfuil an cumas aige é sin a dhéanamh. De ghnáth, scaiptear an víreas tríd an aer ó casacht nó sraothartach. Creidtear go dtarlaíonn sé seo den chuid is mó thar achair réasúnta gearr. Is féidir é a scaipeadh freisin trí theagmháil a dhéanamh le dromchlaí atá éillithe ag an víreas agus ansin teagmháil a dhéanamh leis na súile, an tsrón nó an béal. Féadfaidh duine a bheith ina iompróir aicídeach do dhaoine eile roimh agus i rith an ama a bhfuil comharthaí á thaispeáint acu. Féadfar an t-ionfhabhtú a dhearbhú trí thástáil a dhéanamh ar an scornach, an spútam, nó an tsrón don víreas. Tá roinnt tástálacha gasta ar fáil; áfach, d’fhéadfadh go mbeadh an t-ionfhabhtú ag daoine fós fiú má tá na torthaí diúltach. Tá an Tástáil um Imoibriú Slabhrúil Polaiméaráise a bhraitheann ARN an víris níos cruinne.
Laghdaíonn níochán lámh go mion minic an baol go scaipfear víreasach, mar aon le masc máinliachta a chaitheamh. Molann an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte vacsaínithe bliantúla in aghaidh an fhliú dóibh siúd atá i mbaol ard, agus ag na hIonaid um Rialú agus Cosc ar Ghalair (IRG) dóibh siúd atá sé mhí d’aois agus níos sine. Is gnách go dtugann an vacsaín fliú cosaint ar 4 thréithchineál an víris. De ghnáth glactar go maith leis. D’fhéadfadh nach mbeadh vacsaín a dhéantar ar feadh bliana úsáideach an bhliain dár gcionn, ós rud é go bhforbraíonn an víreas go gasta. Baineadh úsáid as drugaí frithvíreasacha mar an coscaire néaraimíníodáise Oseltamivir, i measc nithe eile, chun an fliú a chóireáil. Is cosúil nach mó an tairbhe a bhaineann le drugaí frithvíreasacha dóibh siúd atá sláintiúil ar shlí eile ná a gcuid rioscaí. Ní bhfuarthas aon sochar dóibh siúd a bhfuil fadhbanna sláinte eile acu.
Scaipeann an fliú ar fud an domhain i ráigeanna bliantúla, agus mar thoradh air sin bíonn drochthinneas ag idir trí agus cúig mhilliún agus faigheann thart ar 290,000 go 650,000 bás. Bíonn thart ar 20% de leanaí gan vacsaíniú agus 10% d’aosaigh gan vacsaíniú ionfhabhtaithe gach bliain. I gcodanna thuaidh agus theas an domhain, tarlaíonn ráigeanna go príomha sa gheimhreadh, agus timpeall an mheánchiorcal, d’fhéadfadh ráigeanna tarlú ag am ar bith den bhliain. Tarlaíonn an bás den chuid is mó i ngrúpaí ardriosca - na daoine óga, aosta agus iad siúd a bhfuil fadhbanna sláinte eile acu. Ní bhíonn ráigeanna níos mó ar a dtugtar paindéimí chomh minic. Sa 20ú haois, tharla trí phaindéim fliú: fliú na Spáinne sa bhliain 1918 (17–100 milliún a bhfuair bás), fliú na hÁise sa bhliain 1957 (dhá mhilliún a bhfuair bás), agus fliú Hong Cong sa bhliain 1968 (aon mhilliún a bhfuair bás). Dhearbhaigh an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte go raibh ráig de chineál nua fliú A / H1N1 ina phaindéim i Meitheamh 2009. Féadfaidh an fliú dul i bhfeidhm ar ainmhithe eile, lena n-áirítear muca, capaill agus éin.
Comharthaí agus airíonna
[cuir in eagar | athraigh foinse]| Siomptóm: | Íogaireacht | Sainiúlacht |
|---|---|---|
| Fiabhras | 68–86% | 25–73% |
| Casacht | 84–98% | 7–29% |
| Plúchadh sróine | 68–91% | 19–41% |
|
| ||
Tá thart ar 33% de dhaoine le fliú aisiomptómach. Is féidir le siomptóim an fhliú tosú go tobann lá nó dhó tar éis an ionfhabhtaithe. De ghnáth is iad na chéad chomharthaí ná crithfhuachtaí agus pianta coirp, ach tá fiabhras coitianta go luath san ionfhabhtú, le teocht an choirp idir 38 agus 39 ° C. Bíonn a lán daoine chomh tinn sin mbíonn orthu fanacht sa leaba ar feadh roinnt laethanta, le cráphianta agus tinnis ar fud a gcorp, atá níos measa ina ndroim agus ina gcosa.
Comharthaí an fhliú
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Fiabhras agus crithfhuachtaí
- Casacht
- Plúchadh sróine
- Srón silidh
- Scornach thinn
- Diosfóine
- Pian chluaise
- Pianta matáin
- Tuirse
- Tinneas cinn
- Súile nimhneach
- Súile dearga, aghaidh, craiceann, béal, scornach agus srón lasta.
- Peitige
Is féidir go mbeadh sé deacair idirdhealú a dhéanamh idir slaghdán coitianta agus an fliú i gcéimeanna luatha na n-ionfhabhtuithe seo. Is meascán de siomptóim a bhíonn ann, gnáth slaghdán agus niúmóine, corp nimhneach, tinneas cinn agus tuirse. De ghnáth ní siomptóm den fhliú in aosaigh í an bhuinneach, cé go bhfacthas í i roinnt cásanna daonna den “fhliú éanúil” H5N1 agus is féidir léi a bheith ina siomptóim i leanaí. Taispeántar sa tábla in aice láimhe na hairíonna is mó a fheictear go iontaofa sa fhliú.
Fuarthas gurb iad na tosca sonracha an fhiabhrais agus na casachta an tuar is fearr; méadaíonn cruinneas diagnóiseach le teocht an choirp os cionn 38 ° C. Tugann dhá staidéar anailíse cinnidh le fios go mbeidh an leitheadúlacht os cionn 70% le linn ráigeanna áitiúla den fhliú. Fiú mura bhfuil ráig áitiúil ann, féadfar údar a thabhairt le nósanna imeachta diagnóis i measc daoine scothaosta le linn shéasúr an fhliú fad is atá an leitheadúlacht os cionn 15%.
Comharthaí díhiodráitithe
[cuir in eagar | athraigh foinse]- (i measc naíonán) I bhfad níos lú clúidíní fliucha ná mar is gnách
- Ní féidir sreabháin a choinneáil síos.
- (sna naíonáin) Gan deora agus iad ag caoineadh.
Comharthaí rabhaidh éigeandála
[cuir in eagar | athraigh foinse].jpg)
Tréithe
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is breoiteacht an-tógálach é an fliú. Scaipeann an víreas tríd an aer nó trí thadhall, agus go minic cuireann tús le heipidéim nó paindéim, fiú. Déanann iompróir an víreas a scaipeadh ar dhaoine eile trí chasachtach nó trí shraotha. Is féidir le hiompróir an víreas a scaipeadh lá nó dhó sula bhfaigheann siad féin siomptóim nó suas le seachtain ina dhiaidh.
Buaileann siomptóim an fhliú go tobann agus bíonn fiabhras agus pianta sna matáin ag gabháil leis. Tosaíonn slaghdán diaidh ar ndiaidh le siomptóm ar nós scornach tinn agus srón ag silleadh/srón plúchta.
Eipidéimeolaíocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tarlaíonn mortlaíocht shuntasach dá bharr, agus daoine óga, seandaoine, is daoine éineartaithe, ag fáil bháis go háirithe.
Go minic bíonn sé deacair idirdhealú idir gnáthshlaghdán agus an fliú. Níl slaghdán leath chomh dian mar ghalar is atá an fliú.
Vacsaíniú
[cuir in eagar | athraigh foinse]Moltar vacsaíniú gach bliain do dhaoine atá os cionn dhá bhliain d'aois, páistí agus daoine leochaileacha go háirithe. Cinnte ní éiríonn le vacsaíniú i gcónaí, de bhrí go n-athraíonn na víris ina gcineálacha eile le hairíonna difriúla imdhíonachta. Ach is fearr vacsaíniú ná dada agus níl aon fho-iarmhairtí ag dul leis an vacsaíniú de gnáth, gnáthamh sábháilte.
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]Bhí an fliú ar eolas ag lianna sa tSín sa 12ú céad.
I bpaindéim 1918-1920, an Fliú Spáinneach, fuair b'fhéidir 50 milliún duine bás ar fud an domhain (agus daonra tuairim is 2,000 milliún duine ag an am) — is fánach an áit a d'éalaigh uaidh.[2]
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)
- ↑ Cormac Ó Gráda (2008). "An Fliú Mór 1918-19". Comhar 68 (2): 15–17. ISSN 0010-2369.