Edna O'Brien

Edna O'Brien
	; (2016)
Beathaisnéis
Breith	15 Nollaig 1930; Tuaim Gréine, Éire
Bás	27 Iúil 2024 ; 93 bliana d'aois; Londain, England
Booker Prize judge (en)
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Filíocht, gearrscéal, scríbhneoireacht scannán, scríbhneoireacht teilifíse agus gníomhaíocht liteartha
Gairm	file, úrscéalaí, scríbhneoir, scríbhneoir scripte, gearrscéalaí, beathaisnéisí, drámadóir
Fostóir	An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath
Ball de	Aosdána ; Cumann Ríoga na Litríochta
Teangacha	Béarla
Saothar
	Saothar suntasach (1960) The Country Girls; (1966) Casualties of Peace ;
Suíomh a chartlainne	Leabharlann Lámhscríbhinní, Cartlainne, agus Leabhar Uathúil Stuart A. Rose ;
Teaghlach
Céile	Ernest Gébler (1954–1964), colscaradh
Páiste	Carlo Gébler
	Gradam a fuarthas (2021) Commandeur des Arts et des Lettres; (2017) Dame Commander of the Order of the British Empire (en) ; (2011) Comhalta de Chumann Ríoga na Litríochta; AWB Vincent Literary Award (en) ; Gradam PEN na hÉireann ;

Úrscéalaí agus scríbhneoir ba ea Edna O'Brien (15 Nollaig 1930 - 27 Iúil 2024). Scríobh Enright gurbh í O’Brien an chéad bhean Éireannach riamh a raibh gnéas aici – roimhe sin, ní raibh ag mná na hÉireann ach páistí. Inniu is doiligh linn a chreidbheáil gur chuir leabhair O'Brien alltacht ar an tír sna 1960idí luatha.^[1]

Saol

Bhí O'Brien ina ceimicí sular thosaigh sí ag scríobh.

Phós sí Ernest Gébler in 1954,^[2] úrscéalaí cumannach as Baile Átha Cliath, de bhunadh na Seicslóvaice (a phós bean as Meiriceá agus a bhfuair colscaradh in 1951). Bhí tuismitheoirí O'Brien go dubh in éadan an phósta ón tús, a máthair ach go háirithe Bhí beirt pháiste ag O'Brien le Gébler. Scaradh an cúpla in 1964, agus thóg O'Brien an bheirt ghasúr léi féin.^[1]

Foilsíodh a chéad úrscéal, The Country Girls, sa bhliain 1960,^[3] agus í 30 bliain d’aois ag an am (scríobh sí an leabhar taobh istigh de thrí seachtainí, a dúirt sí). Bean í a máthair, a dúirt sí, a raibh an dúfhuath aici ar an fhocal scríofa agus a bhí náirithe ag ceird a hiníne, go háirithe nuair a thosaigh tuatach agus cléir ag maslú a chéad leabhair. Leoga, dódh moll mór The Country Girls ag teach an phobail ina sráidbhaile dúchais.^[1]^[4] Tír a bhí faoi smacht na hEaglaise Caitlicí, tír an-choimeádach, tír arbh fhearr léi an rún ná an oscailteacht, an bhréag in áit na fírinne a bhí ann agus seo an timpeallacht inar fhás Edna O’Brien aníos i dTuaim Gréine in oirthear an Chláir.

Foilsíodh The Lonely Girl (nó Girl with Green Eyes mar a tugadh níos maille air) in 1962 agus Girls in Their Married Bliss in 1964. Tháinig úrscéal an Bhrianaigh August Is a Wicked Month amach sa bhliain 1965,^[5] Bhí bac i ndán do na leabhair seo in Éirinn agus i dtíortha eile nárbh í siocair cur síos a bheith ann ar chaidreamh collaí. Measann O'Brien féin nach raibh mórán gnéis ina cuid leabhar ar chor ar bith ; ní raibh an gnéas a bhí i leabhair O’Brien ach ionracas.^[6]

D'fhan O'Brien i Londain go dtí deireadh a saoil, agus bhí an caidreamh aici lena tír dhúchais casta. Shilfeá go mbeadh an dearg-ghráin aici ar a bhfuil ar an oileán iathghlas seo ach dalta duine a tógadh san fhasach, tugann siad a luach don uisce. Nó mar a dúirt sí féin: “Tá mé iontach sásta gur tháinig mé as áit measartha Dia-thréigthe – b’fhéidir gur Tidy Town na bliana atá anois ann – ach tá mé sásta nach raibh mé millte ag saol ar dhóigh ar bith cultúrtha nó liteartha."^[1]

Scríobh O’Brien In The Forest sa bhliain 2002,^[7] úrscéal bunaithe ar dhúnmharaithe Imelda Riney, a mac trí bliana d’aois, Liam, agus an sagart an tAthair Joseph Walsh, a bhfuarthas a gcoirp sa choill in aice leis an áit inar tógadh O’Brien. Fuarthas Brendan O’Donnell ciontach as na dúnmharaithe ach chuir sé lámh lena bhás féin agus é ag caitheamh príosúnacht saoil i gcarchair. Chuir an leabhar isteach go mór ar dhaoine a chreid nár ceart an t-uafás a athchruthú in úrscéal.

Clann

Scríobh mac O'Brien, Carlo Gébler, cuntas pearsanta mothúchánach, Father & I faoina chaidreamh lena athair, Ernest Gébler, agus lena mháthair, ina shárshaothar sa chineál sin litríochta.^[8]^[9]

Féach freisin

Kate O'Brien (úrscéalaí), Máire Mhac an tSaoi

Naisc sheachtracha

Clár TG4 in 2020 Cosc, sraith trí chlár, ar shaothar ar cuireadh cosc orthu nó a ndearnadh cinsireacht orthu in Éirinn.^[3]

Tagairtí

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Robert McMillen (2010). "Agallamh le Edna O’Brien". www.robertmcmillen.ie. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2016-04-21. Dáta rochtana: 2024-07-29.
↑ "Ernest Gébler" (as en) (2024-07-28). Wikipedia.
↑ ^3.0 ^3.1 Méabh Ní Thuathaláin (27 Lúnasa 2020). "Cad é a bheas le feiceáil i nGaeilge ar RTÉ an fómhar seo?" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-07-29.
↑ “Dóú deasghnách a bhí acu – deir siad anois nar tharla sé ach tharla – ar thailte theach an phobail,” arsa Edna. “Dúirt mo mháthair liom cad a tharla agus rith gach mothúchán fríd mo chorp – eagla, náire, iontas ina measc.
↑ "August Is a Wicked Month" (en). Goodreads. Dáta rochtana: 2024-07-29.
↑ Mártan Ó Ciardha (19 Meitheamh 2022). "Mí Iúil ‘Mí na Mailíse’ anois…" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-07-29.
↑ "In the Forest" (as en) (2023-07-02). Wikipedia.
↑ "Clár an ardáin liteartha ag Electric Picnic á fhógairt ag an gComhairle Ealaíon" (Irish). www.artscouncil.ie (2014-08-27). Dáta rochtana: 2024-07-29.
↑ Carlo Gebler (2013-05-02). "Father And I: A Memoir" (as en). Little, Brown Book Group.

[:1-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Robert McMillen (2010). "Agallamh le Edna O’Brien". www.robertmcmillen.ie. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2016-04-21. Dáta rochtana: 2024-07-29.

[2] "Ernest Gébler" (as en) (2024-07-28). Wikipedia.

[:0-3] 3.0 ^3.1 Méabh Ní Thuathaláin (27 Lúnasa 2020). "Cad é a bheas le feiceáil i nGaeilge ar RTÉ an fómhar seo?" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-07-29.

[4] “Dóú deasghnách a bhí acu – deir siad anois nar tharla sé ach tharla – ar thailte theach an phobail,” arsa Edna. “Dúirt mo mháthair liom cad a tharla agus rith gach mothúchán fríd mo chorp – eagla, náire, iontas ina measc.

[5] "August Is a Wicked Month" (en). Goodreads. Dáta rochtana: 2024-07-29.

[6] Mártan Ó Ciardha (19 Meitheamh 2022). "Mí Iúil ‘Mí na Mailíse’ anois…" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-07-29.

[7] "In the Forest" (as en) (2023-07-02). Wikipedia.

[8] "Clár an ardáin liteartha ag Electric Picnic á fhógairt ag an gComhairle Ealaíon" (Irish). www.artscouncil.ie (2014-08-27). Dáta rochtana: 2024-07-29.

[9] Carlo Gebler (2013-05-02). "Father And I: A Memoir" (as en). Little, Brown Book Group.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]