Gnéas
Sa bhitheolaíocht, is próiseas é gnéas a chomhcheanglaíonn agus a mheascann tréithe géiniteacha.[1][2]
Atáirgeadh
[cuir in eagar | athraigh foinse]Go minic bíonn speisialú na n-orgánach mar thoradh ar seo ina gcruthaítear fireann nó baineann (ar a dtugtar an gnéas). Baineann atáirgeadh gnéasach leis an bpróiseas ina ceanglaítear gaiméití le chéile chun sliocht a chruthú, ina mbíonn tréithe oidhreachtúla, ó thaobh na beirt tuismitheoirí acu.
Is féidir le gaiméití a bheith comhionann i bhfoirm agus i bhfeidhm (ar a dtugtar iseaghaiméití), ach i go leor cásanna fabhraítear neamhshiméadracht den sórt sin go mbíonn dhá ghaiméit gnéasoiriúnaithe (heitreagaiméití) ann: gaiméití-fireann a bhíonn beag, gluaisteach, agus barrfheabhsaithe chun a gcuid faisnéise géiniteach a iompair thar achar mór, cé go mbíonn na gaiméití-baineann, neamh-ghluaisteach agus bíonn dóthanach cothaitheach acu chun luathfhorbairt an orgánaigh óig.
Gnéasacht an duine
[cuir in eagar | athraigh foinse]Sa ghnáthchill dhaonna bíonn 46 crómasóm, 22 péire uathsóm (crómasóim neamhghnéasacha), agus péire gnéaschrómasóm comhoiriúnaithe X-chrómasóm sa bhaineannach, nó péire gnéaschrómasóm neamh-chomhoiriúnaithe, X chrómasóm is Y -chrómasóm, sa bhfireannach[3].
Gaeilge
[cuir in eagar | athraigh foinse]Bhain an náire le cúrsaí collaíochta agus coirp tráth; bhí na nithe sin peacúil a dúradh. Bhí an sochaí Éireannach sa 20ú haois lán le heagla agus brúite fé chois. Ach tá an Ghaeilge níos tíriúla (agus níos saibhre) ná an Béarla sa réimse seo agus gur dual di tagairt do nithe go hoscailte neamhbhalbh. Sé an piúratánachas (16ú-19ú haoiseanna) a tháinig ó Shasana isteach, agus a shlog na “Sasanaigh bheaga” a chuir oscailteacht na Gaeilge fé chois.[1][2]
Tá sé tábhachtach don phobal LADTA+ a bheith in ann a saol a phlé le chéile trí Ghaeilge. Chuige sin tá gá le focail is nathanna nua; rud nach bhfuil fuirist óir gur teanga mhionlaigh faoi bhagairt atá inti.[4]
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- The Irish for Sex (RTÉ1, 2024) taighde ar théarmaíocht na collaíochta agus na mball giniúna as Gaeilge.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ 1.0 1.1 Breandán M Mac Gearailt (15 Márta 2024). "Turas mínáireach spraíúil trí fhoclóir gnéis na Gaeilge" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2025-03-13.
- ↑ 2.0 2.1 Ciara Ní É (miseciara) (2024-05-07). "Ciara Ní É | RTÉ The Irish for Sex with Bláithín de Búrca".
- ↑ Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)
- ↑ Ciara Ní É (miseciara) (2021-04-07). "WTF!? What the Focal LGBTQ+ ❤️ Gaeilge le hEoin Mc Evoy".