Jump to content

Carbón-12

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Sonraí Dúil CheimiceachCarbón-12

Cuir in eagar ar Wikidata
Substaint cheimiceachisotope of carbon (en) Aistrigh agus stable isotope (en) Aistrigh
Carbón-12 sa tábla peiriadach
Uimhir adamhach6
Mais adamhach12
Airíonna fisiceacha
Dlúskg/m⁻³
Stair

Is é Carbón-12 ( 12 C) an ceann is flúirsí de dhá iseatóp chobhsaí an charbóin (is é carbón-13 an ceann eile), arb ionann é agus 98.93% den dúil carbón; [1] a raidhse mar gheall ar an bpróiseas trí-alfa trína gcruthaítear sna réaltaí é. Tá tábhacht ar leith ag Carbón-12, toisc gur úsáidtear mar chaighdeán é óna dtomhaistear maiseanna adamhacha na núiclídí go léir : is ionann mais aon núicléis amháin den chineál seo agus dhá dhaltún déag (is é an daltún aonad na maise adamhaí). Tá adamh an iseatóip seo comhdhéanta as sé phrótón, sé neodrón agus sé leictreon.

Roimh 1959, d’úsáid Aontas Idirnáisiúnta na Glancheimice agus na Ceimice Feidhmí (AIGCF) agus Aontas Idirnáisiúnta na Glanfhisice agus na Fisice Feidhmí (AIGFF) ocsaigin chun an mhóil a shainmhíniú; bhí an mól sainithe ag na ceimiceoirí mar líon na n-adamh ocsaigine a raibh mais 16 g acu, na fisiceoirí ag úsáid sainmhínithe comhchosúla ach leis an iseatóp ocsaigin-16 amháin. Chomhaontaigh an dá eagraíocht i 1959/60 an mól a shainiú mar a leanas.

Is é an mól méid na substainte i gcóras ina bhfuil an oiread aonad bunúsach agus atá in dhá ghram déag de charbóin-12; Is é an tsiombail cheimiceach atá aige ná "mól".

Ghlac an CIMT (An Coiste Idirnáisiúnta um Meáchain agus um Thomhais) leis seo i 1967, agus i 1971, ghlac an 14ú CGMT (Comhdháil Ghinearálta um Meáchain agus um Thomhais) leis.

Sa bhliain 1961, roghnaíodh an t-iseatóp carbón-12 chun teacht in áit na hocsaigine mar an caighdeán lena ndéantar meáchain adamhacha na ndúl eile go léir a thomhas.[2]


Sa bhliain 1980, shoiléirigh an CIMT an sainmhíniú thuas, ag sainiú go bhfuil na hadaimh charbóin-12 neamhcheangailte agus ina mbunstaid.

Sa bhliain 2081, shonraigh AIGCF an mól mar 6.022 140 76 × 1023 “aonáin bhunaidh”. Ón uair sin, b'ábhar cinnidh thurgnamhaigh, líon na mól i 12 ghram de charbóin-12

Is staid fhlosctha, neamhghuairneach, athshondach de charbón-12 é Staid Hoyle. Táirgtear é tríd an bpróiseas trí-alfa, thuar Fred Hoyle a beithsine sa bhliain 1954.[3] Tá staid athshondais 7.7 MeV Hoyle riachtanach do núicléisintéis charbóin i bhfathachréaltaí dearga héiliamdhó, agus tuarann sé méid táirgeachta carbóin i dtimpeallacht réaltach a bhíonn ag teacht le grinnithe. Deimhníodh go turgnamhach go bhfuil staid Hoyle ann, ach tá a airíonna beachta fós á n-imscrúdú. [4]

Bíonn staid Hoyle pobalaithe nuair a thagann núicléas héiliam-4 agus núicléas beirilliam-8 le chéile, i dtimpeallacht ardteochta (108 K) le héiliam dlúthtiubhaithe (105 g/cm3). Caithfidh an próiseas seo tarlú laistigh de 10−16 soicind mar thoradh ar leathré ghearr 8Be. Is athshondas gearr-saoil é staid Hoyle freisin le leathré 2.4 × 10−16 soicind; meathann sé ar ais go príomha ina thrí chomhábhar alfa-cháithnín, cé go dtarlaíonn 0.0413 (11)% den mheatha trí thiontuithe inmheánach go an bunstaid 12C.[5]

Sa bhliain 2011, fuair ríomh ab initio de staideanna ísle charbóin-12 (i dteannta leis an bhunstaid agus an staid flosctha guairne-2) le fios go raibh athshondas bainteach le hairíonna uile na staide Hoyle.

Is féidir iseatóip charbóin a dheighilt i bhfoirm gáis dhé-ocsaíd charbóin trí imoibrithe mhalairte cheimiceacha chascáideacha le carbamáit aimín.[6]

  1. Table of Isotopic Masses and Natural Abundances. https://www.chem.ualberta.ca/~massspec/atomic_mass_abund.pdf
  2. "Atomic Weights and the International Committee — A Historical Review.http://publications.iupac.org/ci/2004/2601/1_holden.html
  3. Hoyle, F. (1954). "On Nuclear Reactions Occurring in Very Hot Stars. I. the Synthesis of Elements from Carbon to Nickel.". The Astrophysical Journal Supplement Series 1. doi:10.1086/190005. ISSN 0067-0049. Bibcode1954ApJS....1..121H. 
  4. "Structure of the Hoyle State in C12" (2007). Physical Review Letters 98 (3): 032501. doi:10.1103/PhysRevLett.98.032501. PMID 17358679. Bibcode2007PhRvL..98c2501C. 
  5. "Measurement of the radiative branching ratio for the Hoyle state using cascade gamma decays" (2013). EPJ Web of Conferences 63: 01022–1—01022–4. doi:10.1051/epjconf/20136301022. 
  6. Kenji Takeshita and Masaru Ishidaa (December 2006). "Optimum design of multi-stage isotope separation process by exergy analysis". ECOS 2004 - 17th International Conference on Efficiency, Costs, Optimization, Simulation, and Environmental Impact of Energy on Process Systems 31 (15): 3097–3107. doi:10.1016/j.energy.2006.04.002. 

Féach freisin

[cuir in eagar | athraigh foinse]