Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin
Sinseir na gConnacht ba ea Brian (Brión), Ailill agus Fiachra (Fiachrae), triúr mac Echach Muigmedóin. Insítear a scéal in Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin. Caomhnaítear an scéal i Leabhar Buí Leacáin agus Leabhar Bhaile an Mhóta.
Scéal[cuir in eagar | athraigh foinse]
Brian ba ghile lena mháthair, Mongfionn (Mongfind) deirfiúr Chriomhthainn mhic Fhiodhaigh (Crimthann mac Fidaig) (bás 367), rí Mumhan. Bhí sé ar intinn aici go dtiocfadh Brian i gcomharbacht ar a athair Eochaid mar Ardrí, ach tar éis a bháis, tharla cogadh idir Brian agus a leas-mhac Niall Naoighiallach (bás 405). Agus an cogadh ag dul amú uaithi, shocraigh sí go ndearnadh Ardrí de Chriomhthann agus chuir sí Brian amach chun ceird chogaidh a fhoghlaim. Agus Brian ar ais tar éis seacht mbliana, thug Mongfionn nimh dá deartháir chun go mbeadh Brian ina Ardrí. Bhain Niall an ard-ríogacht amach ámh, agus cheap sé Brian ina churadh leis.
Ghabh Brian ríogacht na gConnacht, agus tharla cogadh dá bharr idir é agus a dheartháir, Fiachra. Chloígh Brian Fiachra i gCath Damchluain (Dúchluain, gar do Thuaim, Contae na Gaillimhe) agus tógadh i ngéibheann é chuig Teamhraigh. D'athchruinnigh, Nath Í mac Fiachrach a airm ámh, agus cloíodh agus maraíodh Brian sa dara Cath ag Dúchluain. Adhlacadh Brian ag Ros Cam.
Scaoileadh Fiachra saor, rinneadh rí Connacht de released agus cheap Niall é ina churadh leis in ionad Bhriain. Chuaigh Fiachra agus Ailill ar ruathar rathúil sa Mhumhain isteach, ag glacadh giall. Fuair Fiachrae goin a bháis agus d'éag sé ag Féarach (Ferrach) sa Mhí ar a shlí abhaile. Cuireadh ina ómós gialla na Mumhan leis agus iad beo.
Tar éis bhás Fhiachra, gabhadh Ailill agus executed by Eochaid mac Crimthainn na Mumhan. Deirtear sa sean-nós gur adhlacadh é i mBaile an Chairn, Contae Shligigh.
Foinsí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Leabhar Buí Leacáin, CnT LS 1318, col. 898-906
- Leabhar Bhaile an Mhóta, ARÉ LS 23 P 12, ll. 236 ff.
- Aided Chrimthaind maic Fhidaig ⁊ Trí mac Echach Muigmedóin, CODECS