Túpáí

Túpáí
Scandentia
	; Tupaia belangeri
Tacsanomaíocht
Foríocht	Bilateria
Fíleam	Chordata
Aicme	Mammalia
Forord	Euarchontoglires
Ord	Scandentia ; Wagner, 1855

Mamach beag atá dúchasach d'fhoraoisí trópaiceacha de chuid Dheisceart agus Oirdheisceart na hÁise is ea an túpáí.^[1] Cuimsíonn na túpáíonna an t-ord tacsanomaíochta Scandentia ina iomláine. Tá dhá fhine san ord: na Tupaiidae (19 speiceas, na “gnáth-thúpáíonna”), agus na Ptilocercidae (speiceas amháin, Ptilocercus lowii).

Is uiliteoirí iad; itheann siad torthaí, i measc rudaí eile.

Tá cóimheas maise idir an inchinn agus an corp níos airde sa túpáí ná in aon mhamach eile, daoine san áireamh,^[2] cé nach bhfuil sé as an ngnáth cóimheas ard a fheiceáil i measc ainmhithe atá níos éadroime ná 1kg.

Tá gaol gar ag na túpáíonna le príomhaigh, agus úsáideadh iad in áit príomhach i staidéir eolaíochta ar an mióipe, ar strus síceasóisialta, agus ar an heipitíteas.^[3]

Tagann an t-ainm “túpáí”, agus ainm an ghéinis Tupaia, ó tupai, an focal Malaeise ar iora.^[4] Ba é Stamford Raffles a cheap ainm an ghéinis.^[5]

Tagairtí

↑ ““túpáí” | téarma.ie”. Téarma.ie: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge. An Coiste Téarmaíochta. Dáta rochtana: 2024-02-13.
↑ “an article on Tupaia belangeri”. Washington University. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2010-06-01.
↑ Cao, J. (2003). "The tree shrews: Adjuncts and alternatives to primates as models for biomedical research". Journal of Medical Primatology 32 (3): 123–130. doi:10.1034/j.1600-0684.2003.00022.x. PMID 12823622. Dáta rochtana: 1 January 2012.
↑ Nowak, R.M. (1999). "Walker's Mammals of the World". Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-5789-8.
↑ Craig, John (1849). "A new universal etymological technological, and pronouncing dictionary of the English Language".

[Tearma-1] ““túpáí” | téarma.ie”. Téarma.ie: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge. An Coiste Téarmaíochta. Dáta rochtana: 2024-02-13.

[2] “an article on Tupaia belangeri”. Washington University. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2010-06-01.

[3] Cao, J. (2003). "The tree shrews: Adjuncts and alternatives to primates as models for biomedical research". Journal of Medical Primatology 32 (3): 123–130. doi:10.1034/j.1600-0684.2003.00022.x. PMID 12823622. Dáta rochtana: 1 January 2012.

[4] Nowak, R.M. (1999). "Walker's Mammals of the World". Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-5789-8.

[5] Craig, John (1849). "A new universal etymological technological, and pronouncing dictionary of the English Language".

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]