Jump to content

Philemon Holland

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Infotaula de personaPhilemon Holland

Cuir in eagar ar Wikidata
Beathaisnéis
Breith1552 (Féilire Ghréagóra)
Chelmsford, England Cuir in eagar ar Wikidata
Bás9 Feabhra 1637
84/85 bliana d'aois
Coventry, England Cuir in eagar ar Wikidata
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/síColáiste na Tríonóide, Cambridge
King Edward VI Grammar School, Chelmsford (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Gníomhaíocht
Gairmfocleolaí, aistritheoir Cuir in eagar ar Wikidata
TeangachaBéarla
Teaghlach
PáisteHenry Holland, Abraham Holland Cuir in eagar ar Wikidata

Máistir scoile, dochtúir agus aistritheoir Sasanach ab ea é Philemon Holland (1552 - 9 Feabhra 1637). Tá cáil air as a chéad aistriúchán go Béarla ar roinnt shaothair de chuid Livias, Plinias Mór agus Plútarc, agus freisin as Britannia le William Camden a aistriú go Béarla.

Teaghlach

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rugadh Philemon Holland i Chelmsford, Essex, sa bhliain 1552, ina mhac le John Holland (a fuair bás sa bhliain 1578), comhalta den teaghlach Norfolk céanna le Sir John Holland, 1ú Bairnéad (1603–1701). D'éiligh brainse Norfolk gaol le Hollandaigh de chuid Up Holland, Lancashire, ach tá sé seo amhrasach.[1] Ba de Glassthorpe, Northamptonshire a sheanathair, Edward Holland. Bhí athair Holland, John Holland, ar dhuine de na deoraithe Marian le Miles Coverdale le linn réimeas Mháire I, nuair a athbhunaíodh an Caitliceachas. Tar éis Eilís I Shasana teacht i gcoróin, i mí na Samhna 1558, d'fhill sé ar Shasana, agus i 1559 oirníodh é mar shagart ag an Easpag Edmund Grindal. Ceapadh é ina reachtaire ar Great Dunmow, Essex, an 26 Meán Fómhair 1564, áit a bhfuair sé bás i 1578.

Gairmréim

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Cuireadh oideachas ar Philemon Holland i Scoil Ghramadaí an Rí Edward VI, Chelmsford,[2] sula ndeachaigh sé ar aghaidh go Coláiste na Tríonóide, Cambridge thart ar 1568, áit ar theagasc John Whitgift é, ardeaspag ina dhiaidh sin in Canterbury. Bhain sé an chéim Baitsiléir Ealaíon amach sa bhliain 1571, agus toghadh é ina mhion-Chomhalta i gColáiste na Tríonóide ar an 28 Meán Fómhair 1573 agus ina mhór-Chomhalta ar an 3 Aibreán 1574. Cuireadh deireadh lena chomhaltacht nuair a phós sé sa bhliain 1579.

Tar éis a phósta, bhog Holland go Coventry, thart ar 25 míle ó bhaile chlann a mhná céile in Perry Hall. Rinneadh uiséir de (máistir cúnta) ag Scoil an Rí, Anraí VIII, a bhunaigh John Hales sa bhliain 1545. Thug an post teach dó agus £10 sa bhliain.

Ar an 11 Iúil 1585 corpraíodh Holland mar Mháistir Ealaíon in Oxford, agus sa bhliain 1597 bronnadh an chéim Dochtúir Leighis air in Cambridge.

Tugadh saoirse chathair Coventry dó ar an 30 Meán Fómhair 1612, agus nuair a thug an Rí Séamas cuairt ar an gcathair ar 2 Meán Fómhair 1617, roghnaíodh é chun óráid a dhéanamh in onóir an Rí. Bhí culaith dhorcha shróil á caitheamh aige ar an ócáid, agus deirtear go raibh an-mholadh ag dul don óráid. Foilsíodh é ina dhiaidh sin mar "A learned, elegant and religious Speech delivered unto His...Maiestie, at...Coventry".[3]

Chomh maith lena dhualgais teagaisc scoile, rinneadh Holland ina theagascóir do George Berkeley (an 8ú Barún Berkeley ina dhiaidh sin), a raibh a theach in aice láimhe ag Caisleán Caludon. Ar 23 Eanáir 1628, nuair a bhí sé 77 bliain d'aois, cheap méara agus seanóirí Choventry é ina phríomhoide scoile; de réir Sharpe, tá síniú bunaidh Holland ar fáil san ordú ceapacháin. Dealraíonn sé gur tugadh an post dó ag a aois mhór le hómós ar a bhuanna agus a sheirbhís don chathair, agus súil acu go bhfeabhsaítear a staid airgeadais. Níor choinnigh sé é ach ar feadh ceithre mhí dhéag, áfach, agus é ag iarraidh go ndéanfaí é a chríochnú go foirmiúil ar an 26 Samhain 1628.

Ar an 24 Deireadh Fómhair 1632 dheonaigh an méara agus an bardasach pinsean de £ 3 6s 8d dó sna trí bliana ina dhiaidh sin, "forasmuch as Dr. Holland, by reason of his age, is now grown weak and decayed in his estate".

[4]

Múrtháibléad do Philemon Holland i Séipéal na Tríonóide Naofa, Coventry

Ar an 11 Aibreán 1635 bhronn Henry Smythe, Leas-Seansailéir Ollscoil Cambridge, ceadúnas ar na Máistrí agus na Comhaltaí de gach coláiste i Cambridge chun flaithiúlachtan charthanachta a bhronnadh ar Holland de réir mar is cuí leo, ag smaoineamh ar a chuid foghlama agus ar a riachtanas airgeadais Sa bhliain 1636 bhí sé ag coinneáil na leapa. Fuair sé bás ag Coventry an 9 Feabhra 1637 agus adhlacadh é ag Séipéal na Tríonóide Naofa, áit a bhfuil cuimhne air i bhfeartlaoi dá chuid féin, ag caoineadh básanna na seisear mhac a fuair bás roimhe. Tá Anne, bean chéile Holland, a fuair bás sa bhliain 1627 nuair a bhí sí 72 bliana d'aois, curtha sa séipéal freisin, áit a bhfuil feartlaoi Laidine ann a chum a mac, Henry.

Oibreacha

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Chónaisc Holland a theagasc agus a chleachtas leighis le haistriú saothar clasaiceach agus comhaimseartha. Ba é an chéad aistriúchán a foilsíodh ná, The Romane Historie (1600), an chéad léiriú iomlán ar Ab Urbe Condita de chuid Livias, go Béarla. Dar le John Considine:

It was a work of great importance, presented in a grand folio volume of 1458 pages, and dedicated to the Queen. The translation set out to be lucid and unpretentious, and achieved its aim with marked success. It is accurate, and often lively, and although it does not attempt to imitate the terseness of Latin, it avoids prolixity. As part of his book Holland translated two other substantial works – an ancient epitome of Roman history which provides an outline of the lost books of Livy, and Bartolomeo Marliani's guide to the topography of Rome – as well as some smaller texts. These were taken from the edition of Livy published in Paris in 1573; by translating them, Holland was making available in English a great learned compendium of historical knowledge, not simply a single ancient author.

Sa bhliain 1601 d’fhoilsigh Holland Pliny the Elder's The Historie of the World "an equally huge translation" ón bhunleagan Laidine Naturalis Historia. Thiomnaigh sé é do Sir Robert Cecil, agus Príomh-Rúnaí na Banríona ansin. B’fhéidir gurb é seo an t-aistriúchán is mó tóir de chuid Holland. Deir Considine air:

This encyclopaedia of ancient knowledge about the natural world had already had a great indirect influence in England, as elsewhere in Europe, but had not been translated into English before, and would not be again for 250 years. Indeed, after four centuries, Holland is still the only translator of this work to attempt to evoke its literary richness and beauty.

Sa bhliain 1603 d’fhoilsigh Holland The Philosophie, commonly called, the Morals, agus é á thiomnú don Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus ÉireRí Séamas. Ba é seo an chéad aistriúchán Béarla de Moralia Phlutarch. Lean Holland Ghréigis bhunaidh de chuid Phlútarc, agus freisin, bhain sé úsáid as aistriúchán Laidine agus Fraincise na bliana 572 ag Jacques Amyot. Deirtear gur mhaígh Holland gur scríobh sé an t-iomlán dá aistriúchán ar an Moralia le cleite amháin, a chaomhnaigh Lady Harington ina dhiaidh sin:

This Booke I wrote with one poore Pen, made of a grey Goose quill[5]
A Pen I found it, us'd before, a Pen I leave it still.

Mar achoimre ar an tréimhse luath seo de tháirgiúlacht neamhghnách, tugann Considine le fios "In all, over the four years 1600–1603, Holland published 4332 folio pages of translations of the very highest quality."

Trí bliana ina dhiaidh sin, d’fhoilsigh Holland The Historie of Twelve Caesars (1606), aistriúchán ar De Vita Caesarum de chuid Suetonius, a thiomnaigh sé do Lady Anne Harington (c. 1554–1620), iníon Robert Keilway, Suirbhéir don 'Court of Wards and Liveries', agus bean chéile John Harington, 1ú Barún Harington as Exton.

Sa bhliain 1609, d'fhoilsigh sé a aistriúchán ar na leabhair a bhí ar marthain de stair Ammianus Marcellinus ar an Impireacht Rómhánach sa cheathrú haois dhéanach, agus é á thiomnú do mhéara agus do sheanóirí Choventry: d'íoc an Chorparáid £ 4 faoi choinne na foilsitheoireachta.

Sa bhliain 1610 d’ aistrigh Holland eagrán na bliana 1607 de Britannia le William Camden go Béarla. Cé gur dealraitheach gurbh é an t-aistriúchán amháin a bhí sé freagrach as, leathnaíodh an obair agus chuir Camden méid áirithe ábhair nua leis. Ba é John Norton, duine de phrintéirí-foilsitheoirí an imleabhair, agus is é mac Holland, Henry, a bhí ina phrintíseach aige, agus is dócha gurbh é Henry a d'earcaigh a athair isteach sa tionscadal. Fuair Philemon pátrún ina dhiaidh sin i Elizabeth, Lady Berkeley, agus bheadh Holland ina theagascóir dá mhac George ina dhiaidh sin: is cosúil gur thairg sí £ 20 don fhoilseachán, agus mheas sí é seo a dhúbailt go £ 40. Mar sin féin, nuair a scaipeadh na chéad leathanaigh phriontáilte, tuairiscíodh go raibh Camdend míshásta..."misliketh it & thinketh he [i. e. Holland] hath don him wrong" agus d’fhéadfadh go raibh athmhachnamh déanta ag Lady Berkeley ar a tacaíocht: mar níl a pátrúnacht luaite san imleabhar foilsithe. Ag an nóiméad deireanach, thug Bardas Coventry £ 5 don fhoilseachán. Níor foilsíodh an dara heagrán, a iontráladh sa Stationers' Register sa bhliain 1625, go dtí 1637.

Sa bhliain 1615, d'fhoilsigh Holland Thomae Thomasii Dictionarium, forlíonadh don fhoclóir Laidine a d'fhoilsigh an printéir ó Chambridge, Thomas Thomas (1553–1588) sa bhliain1587, ag cur 6000 focal agus bríonna le bunobair Thomas a tarraingíodh as saothair na n-údair ársa agus nua Laidine. Sa bhliain ina dhiaidh sin d'fhoilsigh sé Theatrum Imperii Magnae Britanniae, aistriúchán ón mBéarla go Laidin de The Theatre of the Empire of Great Britaine le Speed.

Sa bhliain 1617 d'aistrigh sé an Regimen Sanitatis Salerni, agus é á fhoilsiú in éineacht le haistriúchán níos luaithe Thomas Paynell ar thráchtaireacht <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Arnaldus_de_Villa_Nova" rel="mw:ExtLink" data-linkid="180" class="cx-link" title="Arnaldus de Villa Nova">Arnaldus de Villa Nova</a> ar an Regimen.

D'aistrigh Holland freisin Cyropaedia de chuid Xenophon, ag críochnú an chéad dréacht sa bhliain 1621, agus ag leanúint ar aghaidh ag obair air sna deich mbliana ina dhiaidh sin. Foilsíodh é sa bhliain 1632, le réamhráite leis a phortráid agus tíolacadh do Séarlas I, Rí Shasana, na hÉireann agus na hAlban ag mac Holland, an printéir Henry Holland. San áireamh leis an imleabhar freisin bhí athchló de dhán ar Chath Lepanto le mac Holland, an file Abraham Holland, agus cur síos ag Henry Holland ar fháinne comharthaíochta a athar.

Stíl aistriúcháin

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí stíl aistriúcháin Holland saor agus i gcaint na ndaoine, ag baint úsáide as canúint agus foclóir ársa cuibheasach doiléir, agus ag leathnú go minic ar a fhoinse na dtéacsanna ar mhaithe le soiléireacht. Sheas sé leis an gcur chuige seo i réamhráite ré ar na haistriúcháin a rinne sé ar Livias agus Phlinias, agus dúirt sé gur roghnaigh sé "a meane and popular stile", agus "that Dialect or Idiome which [is] familiar to the basest clowne", agus an bunleagan á mhionsaothrú chun "obscure and darke" á sheachaint.

Clú

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí meas mór ar Holland le linn a shaoil, as cainníocht agus cáilíocht a chuid aistriúcháin. I bpíosa rabhcáin, comhdhéanta i ndiaidh fhoilsiú Historie Suetonius sa bhliain 1606 (agus ag fonóid faoi chognóman Suetonius), a chuamar seo a leanas;

Phil: Holland with translations doth so fill us,[6]</br> He will not let Suetonius be Tranquillus

Chuir Thomas Fuller, a scríobh i lár an 17ú haois, Holland san áireamhan i measc a Worthies of England, agus é á rá faoi "the translator general in his age, so that those books alone of his turning into English will make a country gentleman a competent library for historians."

Mar sin féin, chuaigh a ghnáthchaint as dáta go luath. Rinne John Aubrey mar fhochéimí sna 1640idí, agus é ag léamh aistriúcháin Holland de Livias agus de Phlinias liostaí de shamplaí de na rudaí a mheas sé mar théarmaí seanchaite agus ársa. D' fhoilsigh Edmund Bohun aistriúchán nua de Livias sa bhliain 1686, ag cáineadh leagan Holland agus é ag rá" our English Language is much refined within the last four score years"; agus sa bhliain 1692–93, bhí cur síos mar seo ar eagrán Holland de Britannia; "a very bad one, and the Translation very ill". Bhí léirmheastóirí an fichiú haois níos flaithiúla. Tá sé ráite go bhfuil "Holland's Pliny is sometimes superior, despite the antiquated language he uses, to the 20th-century English translations commonly available",[7] agus go bhfuil sleachta in aistriúchán Moralia le Plutarch "have hardly been excelled by any later prose translator of the classics".

Pósadh agus sliocht

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 10 Feabhra, 1579 phós Holland Anne Bott (1555-1627), iníon William Bott (ailias Peyton) de Perry Hall, Handsworth, Staffordshire, ag a raibh seachtar mac agus triúr iníonacha aige, lena n-áirítear an file Abraham Holland, an foilsitheoir agus údar Henry Holland, an foilsitheoir cló Compton Holland (a fuair bás 1622), William Holland (1592-1632), máinlia a bhfuil a thráchtas ar ghúta, Gutta Podagrica a foilsíodh, tar éis a bháis sa bhliain 1633, agus Elizabeth Holland, a phós ceannaí Londain, William Angell.

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ Lee and Sharpe state that he was of the family of Holland of Denton, in Lancashire.
  2. ↑ It is said that more than 300 years later, a house was named Philemon Holland at the school. Columbia Electronic Encyclopedia, 2004, Retrieved 24 March 2013.
  3. ↑ Lee 1891, pp. 151–53.
  4. ↑ Sharpe 1871, p. 181.
  5. ↑ Sharpe 1871, p. 182
  6. ↑ Considine 2004.
  7. ↑ Teimpléad:Cite SBDEL

Naisc sheachtracha

[cuir in eagar | athraigh foinse]
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Philemon_Holland&oldid=1216378"