Muintir Mhurchadha
Rítheaghlach as cúige Chonnacht na meánaoise, géag de chlann Uí Bhriúin, ba ea Muintir Mhurchadha (Meán-Ghaeilge Muintir Murchada). Ainmníodh iad as Murchadh mac Maonaigh, rí of Uí Bhriúin Seola, a fuair bás sa bhliain 891.[1] In am trátha, mar ba ghnách, ainmníodh an ceantar as an muintir.
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]Feictear an rítheaghlach don chéad uair sna hannála sa bhliain 1061,[2] agus faoin mbliain 1238 b'ionann an t-ainm agus an tuath.[3] Ghlac an teaghlach an sloinne Ó Flaithbheartaigh. Díbríodh iad ag ríthe Uí Chonchúir go dtí Iar Connacht, áit ar a bhfuil fud cónaí orthu.
Fuarthas ar a laghad na paróiste a leanas mar chuid de Mhuintir Mhurchada: Cill Fhursa, Cill Chilbhire, Cill Éinne, Cill Chuanna, An Carraigín (Gaillimh), Cill Leabhair agus Comar. Meastar freisin go raibh codanna desna paróistí a leanas ann: Béal Chláir, Domhnach Pádraig, Cora Finne (Gaillimh), Tuaim, Cill Bheanáin agus Cill Fhir Iarainn.
Is dréacht é Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada, a théann siar go dtí Flaithbertach Ua Flaithbertaigh (bás 1098), rí Chonnacht, ina bhfeictear na príomhchlanna agus a gcuid tailte laistigh de Mhuintir Mhurchadha.
Ríthe
[cuir in eagar | athraigh foinse]- féach Ríthe Maigh Sheola
- féach Ríthe Iar Chonnacht
- féach Taoisigh Iar Chonnacht
Uí Fhlaithbheartaigh Iarthair
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Domhnall Crón Ó Flaithbheartaigh, beo 1559
Uí Fhlaithbheartaigh Oirthir
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Murchadh na dTuadh Ó Flaithbheartaigh, beo 1560–1593.
Tagairtí sna hannála
[cuir in eagar | athraigh foinse]As Annála na gCeithre Máistrí, as Meán-Ghaeilge:
- ACM 1417.5: Ruaidhri mac Murchadha Uí Fhlaithbertaigh, Ruaidhri mac Diarmada Duibh Uí Flaithbertaigh, & sé fir dhécc d' Uíbh Flaithbhertaigh imaille friú do bháthadh for Chuan Umhaill.
- ACM 1422.5: Domhnall Find Ua Flaithbheartaigh do mharbhadh la cloinn Domhnaill Uí Fhlaithbhertaigh.
- ACM 1442.7: O Flaithbheartaigh .i. An Giolla Dub mac Briain tighearna Iarthair Connacht do écc.
- ACM 1565.5: Murchadh mac Domhnaill mic Ruaidhri Uí Flaithbertaigh do bhathadh.
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Iar Chonnacht
- Uí Fhiachrach Aidhne
- Clann Fhearghaile
- Clann Taidhg
- Dealbhna Thír Dhá Loch
- Tríocha Meánmhaighe
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Nollaig Ó Muraíle (2008), A tract on the Connacht territory of Munitir Mhurchada Journal of the Cork Historical and Archaeological Society, iml. 113.
- Paul MacCotter, Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions, Four Courts Press, 2008, ll. 140–141. ISBN 978-1-84682-098-4
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Annála na gCeithre Máistrí, ACM 891.12
- ↑ ACM 1061.12
- ↑ ACM 1238.7, Caisléna do dhénamh h-i Muintir Murchadha