Marianus Scottus
- Féach freisin Marianus Scotus Regensburg.
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1028 Éire  |
| Bás | 22 Nollaig 1082 53/54 bliana d'aois Mainz |
| Áit adhlactha | Mainz Cathedral (en)  |
| Faisnéis phearsanta | |
| Reiligiún | Eaglais Chaitliceach Rómhánach |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | staraí, scríbhneoir |
| Tréimhse ama | Glúin an 11ú aois |
| Tréimhse oibre | (Floruit: 11 haois) |
| Teangacha | An Ghaeilge agus an Laidin |
| Ord crábhaidh | Beinidictigh |
Manach agus croiniceoir Gaelach ab ea Marianus Scottus (Gaeilge: Muiredach mac Robartaig); (1028- circa. 1081) a bhunaigh an mhainistir Kloster Weih Sankt Peteri (Mainistir Naomh Peadar) i Ratisbona. Scríobh sé féin a leasainm le dhá t ("Scottus", cf. Vín, Leabharlann Náisiúnta na hOstaire, Cod. 1247).
Luathshaol[cuir in eagar | athraigh foinse]
Is dócha gurb in iarthuaisceart Uladh a rugadh é, agus gur bhain sé leis an teaghlach 'Maic Robartaig', a bhí ina chomharba eaglasta agus ina choimeadaithe oidhreachtúla Chathach Cholm Cille.[1]
Chuaigh sé isteach i mainistir Mhagh Bhile, (i mBaile Nua na hArda, Contae an Dúin) nuair a bhí sé 24 bliana d’aois.
Oilithreacht[cuir in eagar | athraigh foinse]
Sa bhliain 1067 d’fhág sé a thír dhúchais, agus é ar oilithreach le beirt chompánach darb ainm Johannes agus Candidus chun na Róimhe.[2]
Ar an mbealach ansin ina ionad sin chinn sé ar dhul isteach i mainistir Michelsberg in aice le Bamberg mar Bheinidicteach. Tuairiscítear go hanacronachas gur spreag an tEaspag Otto von Bamberg é féin agus a chompánaigh chun páirt a ghlacadh ann. Bhog Marianus go Regensburg ar a dhéanaí i 1074, áit a bhfuair sé lóistín i mainistir mná Niedermünster i dtosach (b’fhéidir roimhe sin freisin i mainistir mná Obermünster) agus tháirg sé lámhscríbhinní le haghaidh maireachtála.
Sa bhliain 1075/1076 bhronn máthairab Obermünster Eaglais Choiscthe Naomh Peadar air, áit ar shocraigh sé agus ar bhunaigh sé pobal mainistreach sa deireadh, a mhéadaigh go tapa ag oilithrigh Éireannacha eile agus bhí sé i gceannas ar mhodh aba (go hoifigiúil bhí sé i seilbh na hoifige mar ab). De réir a chéile ba núicléas do mhainistreacha na nGael iad, mainistir Weih Sankt Peter agus mainistir Éireannach Naomh Jakob, a bunaíodh i Regensburg go luath ina dhiaidh sin (cé gur tar éis bhás Marianus atharla sin). Mastar gurb é Marianus athair bunaitheach na mainistreacha Gaelacha (Schottenkloster) seo amháin.
A dhearbhú ina bheannaitheach[cuir in eagar | athraigh foinse]
Ag tús na 1080idí, is dócha i 1081, d’éag Marianus. Tar éis a bháis, beannaíodh é agus ceiliúrtar a lá féasta an 17 Aibreán, nó, de réir na Bollandistes, an 9ú Feabhra.
Saothair[cuir in eagar | athraigh foinse]
Scríobh Marianus Cronica Clara, a mhaíonn gur 'stair uilíoch' í, ó chruthú an domhain go dtí an bhliain 1082.[3] Faightear dé-chóras uimhrithe bunaithe ar míthuiscint go ndearna Dionysius Exiguus botún 22 bliain ina chuid socruithe. An-mór le rá a bhí an croinic le linn na meánaoise agus, i Sasana, baineadh an-úsáid as, ag John of Worcester agus scríbhneoirí eile.[4] Foilsíodh é ar dtús i mBasel sa bhliain 1559[5] agus d'eagraigh Georg Waitz é le réamhrá ar son Monumenta Germaniae Historica: Scriptores, iml. V.[6]
Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Tilmo, Irish missionary, fl. 690.
- Aaron Scotus (died 1052)
- Marianus Scotus of Regensburg (died circa 1088)
- David Scotus (died 1139), chronicler
- Joseph Scottus (died near 800), Irish deacon, scholar, diplomat, poet, and ecclesiastic
- Johannes Scotus Eriugena (), Irish theologian
- Sedulius Scottus (9th century), Irish teacher, grammarian and Scriptural commentator
Leabharliosta[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Reeves, William, On Marianus Scotus, of Ratisbon (Royal Irish Academy, 1860) (title details online at google.com)
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ The Middle Irish glosses of Marianus Scottus alias Muiredach mac Robartaig in the Vienna Cod. 1247, http://mural.maynoothuniversity.ie/12915/1/Stifter%2C%20David%20-%20Glosses%20of%20Marianus%20Scottus%20-%20Peritia%202018.pdf
- ↑ Marianus Scottus (the Abbot). https://www.newadvent.org/cathen/09662b.htm
- ↑ Leonard E. Boyle Medieval Latin Palaeography: A Bibliographical Introduction 1984, lch 97, "the chronicle of Marianus Scotus of Mainz"
- ↑ Naomi Reed Kline Maps of Medieval Thought: The Hereford Paradigm 2001, lch. 221
- ↑ CHRONICA: ad Euangelij ueritatem,…, chéad eagrán: Jacobus Parcus, Basel, 1559. Féach Stadtbibliothek Mainz, [Sign. IV e:2°/93] le haghaidh cóipe.
- ↑ Féach freisin W. Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquellen (Bd. ii., 1894).