Cracó

Cracó
Kraków (pl)
Suíomh
50.0614°N 19.9372°E / 50.0614; 19.9372
Stát ceannasach	An Pholainn
Voivodeship of Poland (en)	Lesser Poland Voivodeship (en)
Príomhchathair de	Lesser Poland Voivodeship (en)
Daonra
Iomlán	800,653 (2021)
• Dlús	2,448.48 hab./km²
Teanga oifigiúil	An Pholainnis
Tíreolaíocht
Cuid de	Lesser Poland Voivodeship (en)
Achar dromchla	327 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	An Viostúile
Airde	219 m
Ar theorainn le	Contae Kraków
Sonraí stairiúla
Cruthú	luach anaithnid (<8 haois)
Eachtra barrthábhachtach	town privileges (en) (Meitheamh 5, 1257) Léigear Kraków (1657) Léigear Kraków Léigear Kraków Ioannes Paulus II in Poland (en) (1983) Ioannes Paulus II in Poland (en) (1999) Benedictus XVI in Poland (25–28 May 2006) (en) (2006) World Youth Day 2016 (en) (2016)
Eagraíocht pholaitiúil
Comhlacht reachtach	Kraków City Council (en)
• Mayor of Kraków (en)	Jacek Majchrowski (2002–)
Aitheantóir tuairisciúil
Cód poist	30-001
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00 UTC+02:00
Glaochód	12
Cód NUTS	PL213
Eile
Suíomh gréasáin	krakow.pl

Is é Kraków (Béarla: Cracow) an dara chathair is mó agus ceann de na cathracha is sine sa Pholainn agus is lárionad turasóireachta é. Tá a dhúiche lárnach stairiúil aitheanta mar Shuíomh Oidhreachta Domhanda, an chéad cheann dá leithéid. Tá sé suite ar abhainn darb ainm an Viostúile (Polainnis: Wisła) i réigiún na Polainne Bige (Polainnis:Małopolska). Téann stair na cathrach ar ais go dtí an 7ú haois. Go traidisiúnta, bhí Kraków ar cheann de na príomhionaid i saol acadúil, cultúrtha agus ealaíonta na Polainne, agus tá sé ar cheann de na hionaid eacnamaíochta is tábhachtaí sa tír. Ba é príomhchathair na Polainne é ó 1038 go dtí 1596, príomhchathair Ard-Diúcacht Kraków idir 1846 agus 1918, agus príomhchathair Województwo krakowskie (roinn riaracháin) ón 14ú haois go dtí 1999. Is é príomhchathair réigiúin Województwo małopolskie anois é.

D'éirigh an dara cathair is tábhachtaí sa Pholainn ó lonnaíocht chlochaoise. Thosaigh mar ghráig ar Chnoc Wawel é agus tugadh tuairisc gur lárionad trádála gnóthach de chuid Lár na hEorpa é sa bhliain 965. Tar éis do Dara Poblacht na Polainne a theacht chun cinn i 1918 agus i rith na fichiú haoise, d'athdhearbhaigh Kraków a ghnó mar lárionad náisiúnta acadúil ealaíonta le hollscoileanna agus lárionaid chultúrtha nua. Tá thart ar 780,000 daoine ina gcónaí i Kraków, le thart ar 8 milliún duine faoi chéad ciliméadar timpeall a phríomhchearnóg.

I ndiaidh an ionraidh a rinne Gearmáin na Naitsithe ar an bPolainn i dtús an Dara Cogaidh Domhanda, ba é an Distrikt Krakau (Ceantar Kraków) nua príomhchathair an Rialtais Ghinearálta a chuir an Ghearmáin ar bun. Brúdh na Giúdaigh a bhí ina gcónaí sa chathair isteach i gcion faoi bhallaí a tugadh Geiteo Kraków air. Ón áit sin a seoladh chuig campaí díothaithe agus na sluachampaí de shaghas Aushcwitz agus Płaszów iad. Bíodh sin mar atá, ní dhearnadh an iomarca díobhála don chathair i rith na troda ná na buamála.

Rinneadh pápa de Karol Wojtyła, Ardeaspag Kraków, i 1978 a bhí an t-ainm Pápa Eoin Pól II air ina dhiaidh sin. An chéad phápa nach raibh ina Iodálach le 455 bliain ab ea é. Sa bhliain chéanna, ghlac UNESCO le seanbhaile agus lár stairiúil Kraków mar a chéad Suíomh Oidhreachta Domhanda, in éineacht le Quito. Is mar chathair domhanda a bhfuil a "leordhóthain ard" aici a aicmíonn an Líonra Taighde ar na Cathracha Domhanda agus ar an Domhandú Kraków.

Naisc sheachtracha

• Krakow.pl