Geolaí
 | |
Cineál fostaíochta | domhaneolaí |
|---|---|
Réimse oibre | geolaíocht |
Is eolaí é geolaí a dhéanann staidéar ar an ábhar soladach, leachtach agus gásach atá mar chomhartha sóirt ag an nDomhan agus de phláinéid dhomhanda eile, chomh maith leis na próisis a chruthaíonn iad. De ghnáth déanann geolaithe staidéar ar gheolaíocht, eolaíocht an domhain, nó geoifisic, cé go bhfuil cúlraí san fhisic, sa cheimic, sa bhitheolaíocht, agus sna heolaíochtaí eile úsáideach freisin. Is cuid thábhachtach den gheolaíocht é an taighde allamuigh (obair allamuigh), cé go gcuimsíonn go leor fho-dhisciplíní obair shaotharlainne agus obair dhigitithe. Is féidir geolaithe a aicmiú i ngrúpa eolaithe níos mó, ar a dtugtar geo-eolaithe.
Oibríonn geolaithe sna hearnálacha fuinnimh agus mianadóireachta ag cuardach acmhainní nádúrtha amhail peitriliam, gás nádúrtha, miotail lómhar agus bonnmhiotail. Tá siadar thús cadhnaíochta freisin maidir le damáiste ó ghuaiseacha agus ó thubaistí nádúrtha amhail creathanna talún, bolcáin, súnámaithe agus sciorrthaí talún a chosc agus a mhaolú. Baintear úsáid as a gcuid staidéir chun rabhadh a thabhairt don phobal i gcoitinne gur tharla na himeachtaí seo. Is rannpháirtithe tábhachtacha iad na geolaithe freisin i bplé faoin athrú aeráide.
Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]
Breathnaítear go minic ar James Hutton mar an chéad gheolaí nua-aimseartha. Sa bhliain 1785 chuir sé páipéar dar teideal Theory of the Earth faoi bhráid an Royal Society of Edinburgh. Ina pháipéar, mhínigh sé a theoiric nach mór don Domhan a bheith i bhfad níos sine ná mar a bhí ceaptha roimhe sin chun go mbeadh go leor ama ann do shléibhte a chreimeadh agus do dhríodar carraigeacha nua a chruthú ar ghrinneall na farraige, a ardaíodh ina dhiaidh sin suas le bheith ina thalamh tirim. D'fhoilsigh Hutton leagan dhá imleabhar dá smaointe i 1795 (Iml. 1, Iml. 2). Tugadh Plútónaigh ar lucht leanúna Hutton toisc gur chreid siad go raibh roinnt carraigeacha déanta trí bholcánachas, is é sin sil-leagan laibhe ó bholcáin, seachas na Neiptiúnaithe, faoi stiúir Abraham Werner, a chreid go raibh na carraigeacha go léir socraithe as aigéan mór ar thit a leibhéal de réir a chéile le himeacht ama.
Speisialtachtaí[cuir in eagar | athraigh foinse]
Féadfaidh geolaí speisialtóireacht a dhéanamh go háirithe i:
- Peitreagrafaíocht
- Mianreolaíocht
- Criostalghrafaíocht
- Dríodareolaíocht
- Stratagrafaíocht
- Geolaíocht struchtúrach (lena n-áirítear Teicteonaic)
- Geoiceimic
- Pláinéadeolaíocht
- Pailé-ointeolaíocht
- Magmaeolaiocht
- Bolcáneolaíocht
- Geoifisic (Seismeolaíocht, ...)
- Meiteamorfacht
- Geolaíocht peitriliam
- Geolaíocht mianadóireachta
- Geomoirfeolaíocht
- Innealtóireacht gheoiteicniúil
- Hidrigeolaíocht
- Geolaíocht phláinéadach