Friedrich Schiller

Friedrich Schiller
Saol
Ainm iomlán	Johann Christoph Friedrich Schiller
Eolas breithe	Marbach am Neckar agus Marbach am Neckar, 10 Samhain 1759
Náisiúntacht	Diúcacht Württemberg An Ghearmáin
Grúpa eitneach	Gearmánaigh
Bás	Weimar, 9 Bealtaine 1805
Áit adhlactha	Jacobsfriedhof Weimar (en) Weimarer Fürstengruft (en)
Cúis bháis	bás nádúrtha (eitinn)
Muintir
Athair	Johann Kaspar Schiller
Máthair	Elisabeth Dorothea Schiller
Céile/Céilí	Charlotte von Lengefeld
Páistí	liosta iomláin Emilie von Gleichen-Rußwurm Ernst von Schiller Karl von Schiller Caroline Junot
Siblíní	liosta iomláin Christophine Reinwald
Teaghlach	liosta iomláin Johann Friedrich Schiller (en) (col ceathar)
Oideachas
Alma mater	Karlsschule Stuttgart (en) Ollscoil Jena
Stiúrthóir tráchtais	Johann Wolfgang Döbereiner (en)
Teangacha	An Fhraincis An Ghearmáinis
Múinteoirí	Balthasar Haug
Gairm
Gairm	file, fealsamh, staraí, leabharlannaí, physician writer (en) , drámadóir, úrscéalaí, múinteoir ollscoile, aistritheoir, iriseoir, scríbhneoir, dochtúir leighis agus lia mileata
Fostóirí	Ollscoil Jena
Saothar iomráiteach	The Robbers (en) Don Carlos (en) Wallenstein (en) Mary Stuart (en) William Tell (en) Intrigue and Love (en) On the aesthetic education of man (en) Die Huldigung der Künste (en) The Maid of Orleans (en)
Daoine le tionchar air/uirthi	Karl Leonhard Reinhold, Pedro Calderón de la Barca, Johann Wolfgang von Goethe agus Immanuel Kant
Ballraíocht	Academy of Science for Public Utility (en) Acadamh Ríoga Litríochta, Staire, agus Seaniarsmaí na Sualainne
Gluaiseacht	Sturm und Drang (en) Weimar Classicism (en)
Gluaiseacht ealaíne	bailéad dráma
Cleamhnú
Reiligiúin	Liútarachas
IMDb	nm0771646
Discogs ID	1007099

File, drámadóir, aistritheoir, fealsamh is staraí ba ea Johann Christoph Friedrich von Schiller ([joːhan kristɔf friːdʁɪç fɔn ʃɪlɐ], 10 Samhain 1759 - 9 Bealtaine 1805). Rugadh é in Marbach am Necker (Württemberg, an Ghearmáin) agus fuair sé bás in Weimar (Sachsen-Weimar-Eisenach).

Bhí sé ar na dramadóirí Gearmánacha is mó agus is tábhachtaí.

Saol

An Chéad Óige

Bhí Friedrich Schiller ar an dara páiste ba shine dár rugadh do Johann Georg Schiller a bhí ina oifigeach airn, ina lia arim agus ina phríomhghairdíneoir cúirte i Marbach am Neckar agus dá bhean chéile Elisabetha Dorothea Schiller née Kodweiss. Tábhairneoir agus báicéir ab ea athair Elisabetha. Bhí Friedrich an-mhór lena dheirfiúr Christophine agus í dhá bhliain ní ba shine ná eisean; níor tháinig an chéad bhean den cheathrar deirfiúracha eile chun saoil ach sé bliana i ndiaidh Friedrich, agus fuair beirt acu siúd bás ina bpáistí dóibh. Nuair a fuair an t-athair post earcaitheora san arm, agus é ag freastal ar an obair nua seo i Schwäbisch Gmünd, bhog an teaghlach go dtí Lorch sa bhliain 1764. Nuair a saolaíodh dara deirfiúr Friedrich, Luise, níor mhair an teaghlach i bhfad i Schwåbisch Gmünd: shocraigh siad síos i Ludwigsburg. Sa bhliain chéanna thosaigh Friedrich ag staidéar Laidine sa scoil áitiúil. Ní raibh sé ach trí bliana déag d'aois nuair a bhreac sé síos an chéad dá iarracht drámaíochta a rinne sé: Absalon agus Die Christen ("Na Críostaithe"). Níl teacht ar aon cheann den dá théacs seo a thuilleadh.

D'ordaigh diúc Württemberg do Schiller óg dul ag staidéar sa scoil úd Karlsschule nó Scoil Chathail: bhí an scoil seo ag ullmhú fir óga chun dul sna hoifigigh airm. Níor thaitin athrú seo na scoile le tuismitheoirí Friedrich. Ar dtús dhírigh Schiller ar an dlí mar ábhar staidéir. Cuid den scolaíocht ab ea an druileáil mhíleata, rud nach raibh Schiller sásta leis: bhíodh seisean agus na daltaí eile ag léamh scríbhinní coiscthe faoi choim na hoíche.

Ar an 18ú lá de Mhí na Samhna 1775 bhog an tAcadamh Míleata ó chaisleán Solitude go lárchathair Stuttgart. D'éirigh Schiller as an dlí mar ábhar staidéir agus thosaigh sé ag foghlaim míochaine. Faoin am seo chuaigh filí an Sturm und Drang agus dánta Klopstock go mór i bhfeidhm air. Sa bhliain chéanna chríochnaigh sé an dráma úd Der Student von Nassau ("An Mac Léinn ó Nassau"), ach má chríochnaigh, chuaigh ceal sa lámhscríbhinn idir an dá linn, ionas nach féidir le lucht an taighde inniu a dhath a rá i dtaobh an dráma seo. An chéad dán leis a chuaigh i gcló riamh, ba é Der Abend ("An Tráthnóna") é, a foilsíodh sa bhliain 1776. Rinne Schiller staidéar ar shaothar Phlutarchos, Shakespeare, Voltaire, Rousseau agus Goethe, agus sa bhliain chéanna thosaigh sé ag scríobh dráma faoi cheist na saoirse, Die Räuber ("Na Robálaithe").

Saothair

Drámaí

• Die Räuber (Na Robálaithe, 1781)
• Kabale und Liebe (Caimiléireacht agus Grá, 1784)
• Don Carlos (1787)
• Wallenstein (1800)
• Die Jungfrau von Orleans (Jeanne d'Arc, 1801)
• Maria Stuart (Máire Stuart, Máire I, Banríon na nAlbanach, 1801)
• Die Braut von Messina (An Bhrídeach ó Messina, 1803)
• Wilhelm Tell (1804)
• Die Huldigung der Künste (Ómós na nEalaíon, 1804)
• Demetrius (neamhchríochnaithe)

Dánta

• Ode an die Freude (Óid don Aoibhneas, 1786)
• Die Kraniche des Ibykus (Corra Ibycus, 1797)
• Der Handschuh (An Lámhainn, 1797)
• Das Lied von der Glocke (Amhrán an Chloigín, 1799)

Íomhánna

• 

  Schiller ag déanamh athris ar a shaothar, Goethe i measc an lucht éisteachta

• 

  Wilhelm Tell