Edward Hincks
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 19 Lúnasa 1792 Corcaigh |
| Bás | 3 Nollaig 1866 74 bliana d'aois Cill Uí Laoch, Northern Ireland |
| Faisnéis phearsanta | |
| Reiligiún | Anglacánachas |
| Scoil a d'fhreastail sé/sí | Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | focleolaí, Aisireolaí, seandálaí |
| Ball de | |
| Teangacha | Béarla |
| Teaghlach | |
| Athair | Thomas Dix Hincks agus Anne Boult |
| Siblín | William Hincks agus Francis Hincks |
Gradam a fuarthas | |
Cléireach Éireannach ab ea Edward Hincks (19 Lúnasa 1792 - 3 Nollaig 1866), agus mar Oirtheareolí agus duine a bhain brí as script dhingchruthach na Measpatáime is fearr aithne air. Bhí sé ar dhuine den triúr fear ar a dtugtar "tríonóid naofa na scripte dingchruthaí", le Sir Henry Creswicke Rawlinson agus Jules Oppert .
Luathshaol
[cuir in eagar | athraigh foinse]Rugadh Edward Hincks i gCorcaigh ar 19 Lúnasa 1792. Ba é an mac ba shine é leis an Urr. Thomas Dix Hincks, ministir Protastúnach iomráiteach, oirtheolaí agus nádúraí. Deartháir níos sine le Sir Francis Hincks ab ea Edward, polaiteoir mór le rá i gCeanada a bhí ina uair éigin ina Ghobharnóir ar Bharbadós, agus William Hincks, an chéad Ollamh le Stair an Dúlra i gColáiste na Banríona, Corcaigh, agus ina dhiaidh sin Coláiste na hOllscoile, Toronto.
Cuireadh oideachas ar Edward Hincks sa bhaile ag a athair agus i gColáiste Midleton sula ndeachaigh sé isteach i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath.[1] Toghadh é ina Scoláire ar an gColáiste in 1810, agus in 1812 bhuaigh sé an Bonn Óir agus Duais an Bishop Law don Mhatamaitic. Ag seasamh in aghaidh Thomas Romney Robinson, bhuaigh sé tríd agus toghadh é ina Chomhalta den Choláiste in 1813 agus ceithre bliana ina dhiaidh sin ghlac sé a MA I 1819, tar éis bhás Thomas Meredith, bronnadh an Rectory of Ardtrea air, atá suite in Ard Tré i gContae Thír Eoghain. Cé gur Reachtaire luachmhar agus is ansa é, bhí sé iargúlta freisin do bhaitsiléir óg agus d’éirigh sé as a phost i 1826, ag dul i mbun an Reachtaire i gCill Liath, Contae an Dúin - oifig a bhí le coinneáil aige an chuid eile dá shaol.
D’fhág nádúr neamhdhúshlánach a dhualgais chléireachais níos mó ná go leor ama aige chun a spéis i dteangacha ársa a shaothrú. Ba é an chéad ghrá a bhí aige ná scríbhneoireacht iairiglifeach na Sean-Éigipte. Faoi 1823 d’éirigh leis an bhFrancach Jean-Francois Champollion an script dhúrúnda seo a scaoileadh, ach rinne Hincks roinnt fionnachtana dá chuid féin gur thuill sé cáil mar saineolaí aitheanta na fileolaíochta ársa.
Scríbhneoireacht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Sna 1830idí dhírigh sé a aird ar script dhingchruthach na Sean- Peirsise, foirm scríbhneoireachta a bhí in úsáid ag an Ríshliocht Acaeiméanach le haghaidh inscríbhinní séadchomhartha ina dteanga féin. Ag obair go neamhspleách ar phríomh-oirtheolí an lae, Sir Henry Creswicke Rawlinson, d'oibrigh Hincks nádúr siollach bunúsach na scripte seo amach, maille le luachanna cearta na ngutaí Peirsise.
Sa bhliain 1835 rinne sé maoirseacht ar nochtadh an choirp mumaitheTakabuti ag Cumann Staire an Dúlra Bhéal Feirste. Léigh Hincks na hiairiglifí Éigipteach, a thug le fios go raibh sí ina máistreás ar theach mór.
Éachtaí
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ba é an t-éacht ba mhó a rinne Hincks ná sean-theanga agus scríbhneoireacht na Bablóine agus na hAisiria a rúnscaoileadh : script dhingchruthach na hAcáidise. Ach b’fhéidir nár tarraingíodh a aird riamh ar ábhar réasúnta nua an Aisireolíocht, mura mbeadh an t-ádh air i rith 1842.
Le linn na bliana sin nocht an seandálaí Paul Émile Botta iarsmaí de chathair ársa na Ninivé, príomhchathair Impireacht na hAisiria. I measc na seoda a nocht Botta agus a chomharbaí, lena n-áirítear Austen Henry Layard, ar mhalartaigh Hincks go leor litreacha leis, bhí leabharlann cáiliúil Assurbanipal, cartlann ríoga ina raibh na mílte táibléad cré bácáilte. Bhí na táibléid seo inscríofa i bhfoirm aisteach scríbhneoireachta doléite ar a dtugtar script dhingchruthach. Bhí ról cinntitheach ag triúr fear i rúnscaoileadh na scripte seo: Hincks, Rawlinson agus scoláire óg a rugadh sa Ghearmáinis darb ainm Jules Oppert .
Thug Hincks le fios i gceart gur chum ceann de na sibhialtachtaí is luaithe de chuid na Measpatáime (daoine a d’aithin Oppert mar na Suiméaraigh ina dhiaidh sin) , a bhronn í chuig stáit eile níos déanaí mar an Bhablóin, an Aisiria agus Éalám. Sa bhliain 1848 bronnadh Bonn Cunningham den Acadamh Ríoga na hÉireann air as a raibh bainte amach aige.[2]
Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- 1846 Internet Archive On the First and Second Kinds of Persepolitan Writing. Dublin, Gill
- 1850 Internet Archive On the Khorsabad Inscriptions Dublin, Gill
- 1863 Internet Archive On the Polyphony of the Assyrio-Babylonian Cuneiform Writing: A Letter to Professor Renouf. Dublin John F. Fowler
- 1865 Internet Archive On the various years and months in use among the Egyptians Dublin, Gill.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Kevin J. Cathcart, ed., The Correspondence of Edward Hincks: 1818–1849 (2007), p. 3: "He received his boyhood education from his father in Cork and at school in Midleton, Co. Cork, where Midleton College exists to this day. In 1807, being fifteen years old, he entered Trinity College, Dublin."
- ↑ "Proceedings of the Royal Irish Academy (1836–1869)" (1847) 4: 193–210. Royal Irish Academy.