Cúirt an Mheán Oíche

Cúirt an Mheán Oíche

Cineál	dán
Cárta innéacs
Údar	Brian Mac Giolla Meidhre
Seánra	dán

Is dán fada Gaeilge é Cúirt an Mheán Oíche (Cúirt an Mheon-Oíche uaireanta) a scríobh Brian Mac Giolla Meidhre (Béarla: Brian Merriman).

Achoimre an dáin

Scríobhadh an dán de réir seanchas na hAislinge. Siúlann an file amach leis féin maidin samhraidh agus castar spéirbhean uafásach air. Sracann sí ina dhiaidh tríd an lathach go dtí Cnoc Mhánmhaí áit a bhfuil cúirt á stiúradh ag Aoibheal, ríon álainn na sí. Tugann Brian Mac Giolla Meidhre cor aorach don sean-nós.

Sa chéad alt den dán, nochtann banarracht míofar í féin os coinne an fhile agus tarraingíonn sí in éadan a gcos é chuig cúirt Aoibhil, banríon na Sí. Ar a slí chuig fothrach mainistreach ag An Mhóin Bhuí, insíonn an banarracht go raibh sé glacadh ag an mbanríon féin, agus í braon d'éilliú na dtiarnaí talún Angla-Éireannacha agus an dlí Shasanaigh, ceart dlí a chur i bhfeidhm. Tarlaíonn ansin cás cúirte ar nós an Fhéineachais, díospóireacht trí chuid.

Sa chéad chuid den díospóireacht, cuireann ógbhean a cás faoi bhráid na cúirte, ag cáineadh fhir óga na hÉireann as a ndiúltiú dul a pósadh. Déanann sí gearán fúthu siúd, nach n-éireodh duine acu ina fear céile, in ainneoin a tréaniarrachtaí spallaíochta agus giolamais ag cluichí iománaíochta, tórraimh agus laethanta pátrúin, ina ionad sin ag scaoileadh tharstu í agus ag pósadh go déanach le mná a níos sine. Éagaoineann an ógbhean an drochmheas a bhfuil ag mná pósta an tsráidbhaile di.

Tugann seanfhear freagair di. Cáineann sé ar dtús an ainriantacht mhínáireach de mhná óga, ag maíomh gur gineadh an ógbhean ag tincéir faoi charr. Déanann sé chur síos beoga ar mídhílseacht a mhná céile féin. Insíonn sé a náiriú go raibh sí torrach ceanna ar oíche a bpósta, agus an béadán faoi bhreith réamhaibí "a mhic" as sin amach. Cáineann sé agus déistin air iompraíocht scaoilteach mná óga i gcoitinne. Molann sé ansin ámh a leanbh neamhdhlisteanach agus cáineann sé pósadh amhail is dá mba seanaimseartha é. Éalaíonn sé go gcuirfeadh an banríon cosc ar fad air agus córas saorghrá a chuir ina ionad.

Cuireann focail an tseanfhir an ógbhean ar míre agus is ar éigean a chuirtear stop léi é a ionsú. Déanann sí mhagadh faoina theip éagumasach a chuid dualgais pósta lena chéile óg a chomhlíonadh. Bean déirce gan dídean ba ea i, a phós é agus í beagnach marbh leis an ocras. Deir an ógbhean go bhfuil leannán tuillte ag a bhean chéile, dá mb'fhíor é go raibh ceann tógtha aici. Éilíonn an ógbhean go gcuire deireadh le haontumha na cléire, ag maíomh gurbh fhir chéile agus aithreacha breátha iad. Idir an dá linn áfach, déanfaidh sí iarracht fear níos sine a mhealladh chun deireadh a chur lena náiriú.

Faoi dheireadh, tugann Queen Aoibheal breithiúnas gur gá gach fear pósadh roimh a aois aon bhliain is fiche, faoi phian pionós corpartha gearradh ag mná na hÉireann. Molann sí dosna mná iad siúd gan suim acu i saol rómánsúil, maraon le daoine aeracha agus cluanaithe ban. Deir Aoibheal leo áfach bheith cúramach gurbh fhéidir gach fear bheith fós in ann linbh a ghiniúint. Deir sé fosta nach féidir ach an Suí Naofa deireadh a chur le haontumha na sagart agus tugann sí comhairle díobh bheith foighneach.

Buaileann uafás an t-údar nuair a nochtann an ógbhean é mar bhaitsiléir 30 bliain agus déanann cuir síos ar a iarrachtaí gan toradh é a mhealladh. Ba chóir dó, maíonn sí, go mb'é an chéad fhear a gheofaí ciontach faoi réir an dlí pósta nua. Agus scata mór mná ag ullmhú chun é lascadh agus a chur ar crith ina chraiceann, dúisíonn sé as tromluí millteanach mar a thuigeann.

Naisc sheachtracha

• Dráma Curtha i gcartlann 2015-10-24 ar an Wayback Machine a d' fhoilsigh Cois Life i gcomhar le hAmharclann na Mainistreach i 1999, agus Tom Mac Intyre, bunaithe ar an dán. ISBN 1-901176-15-0
• Cúirt an Mheán Oíche, ó 1985 ar RTE {le aisteoirí ó Amharclann na Mainistreach}.
• Mediae Noctis Consilium — céadfhoilsiú Cúirt an Mheán Oíche le Brian Merriman, alt le Proinsias Ó Drisceoil, 2015