An Gnáthrud le Deirdre Ní Ghrianna

An Gnáthrud le Deirdre Ní Ghrianna

Cineál	saothar liteartha
Teanga	an Ghaeilge
Seánra	gearrscéal

Deirdre Ní Ghrianna

Is í Deirdre Ní Ghrianna scríbhneoir an ghearrscéil “An Gnáthrud”. Tá an scéal seo suite i mBéal Féirste, áit ar rugadh Deirdre Ní Ghrianna. Is iriseoir leis an nuachtán “West Belfast Observer” í. Bhí cuid mhór dá cuid scríbhneoireachta dá saol agus chuir sí gach rud a bhfuil baint aici leis ina cuid oibre. Tá an scéal seo bunaithe ar shaol Bhéal Feirste i dTuaisceart Éireann i rith na dTrioblóidí. Bhí sé seo an-tábhachtach do Dheirdre, mar bhí sí as Béal Feirste. Meastar gurb é an t-eispéireas pearsanta féin leis an saol i mBéal Feirste ná bunús an ghearrscéil. Ba dhuine an-mhór teaghlaigh í féin agus tá sé seo le feiceáil tríd an Gnáthrud. Ba bhean pósta sásta í Deirdre le teaghlach breá cúigir. Bhí príomháit ag a teaghlach ina saol agus mar sin, bhunaigh sí an scéal ar shaol teaghlaigh. Tá a cuid oibre an-suimiúil. Éiríonn sí intinn an léitheora a spreagadh tríd a cuid scríbhneoireachta. Is é an fhírinne gur scríbhneoir dár dteanga dhúchasach í agus tá an Ghaeilge i bhfad níos fearr chun an scéal seo a insint.

Achoimre

Is é Gnáthrud an scéal is mó a bhfuil eolas air ó bhailiúchán Deirdre Ní Ghrianna. Tá an scéal seo suite i mBéal Feirste. Lá amháin tar éis na hoibre tráthnóna Dé hAoine bhí Jimmy sa teach tábhairne lena chairde. Bhí sé ag obair go dian ar feadh na seachtaine agus bhí sé tuirseach. Bhí go leor daoine sa teach tábhairne cé a raibh a fhios ag gach duine eile. Bhí siad ag ól lena chéile. Bhí Jimmy ag smaoineamh ar a bhean chéile, cé ag iarraidh na bpáistí. Is í Sarah an t-ainm atá ar bhean chéile Jimmy sa bhaile. Bhí sí ag cur na páistí ina luí agus bhí sí faoi bhrú mar bhí triúr páistí óga aici – John, ceithre bliana d’aois, agus an cúpla Elizabeth agus Margaret, sé mhí d'aois. Ba smaoineamh Sarah é do Jimmy dul chun a chairde a fheiceáil. Ní raibh Jimmy róshásta faoin dul amach. Bhí Sarah ag iarraidh Jimmy dul go dtí an teach tábhairne toisc go raibh eagla uirthi go mbeadh daoine ag caint mar gheall orthu más rud é nach raibh. Bhí sé seo go páirteach leis na trioblóidí sa cheantar ag an am. Bhí gach duine eile i bhfoirm mhaith sa teach tábhairne. Bhí craic acu agus bhí siad ag gáire. D’ordaigh Jimmy deochanna dá chairde, ach ní raibh Billy (cara Jimmy) ag iarraidh ach deoch bheag. Cheap Jimmy go raibh sé greannmhar. Bhí a fhios aige go mbeadh sé ina shuí sa bheár go deireadh na hoíche. Bhí Billy ar a sháimhín só sa bheár ach ar an oíche sin áfach, bhí sé ag ceiliúradh a gharmhac nua. Ní raibh ag éirí le Billy ar an láthair tógála agus shocraigh Jimmy cuidiú leis sa phost. Bhí sé ag leagan na brící go mícheart. Ach ba é Jimmy an duine deas a chabhraigh sé lena chara. D’fhéach Jimmy ar na fir eile. Bhí seisean breá sásta filleadh chun tí, agus ní raibh fhios aige cén fáth nach raibh fonn ar na “pótairí” dul abhaile. Nuair a bhí sé sa bheár, ní raibh aon rud déanta aige ach smaoineamh ar a theaghlach álainn ina bhaile deas. Smaoinigh sé freisin ar an ádh a bhí air toisc go raibh an teach glan i gcónaí ag Sarah, ó bhun go barr. Bhain Jimmy níos mó craic as an chomhluadar sa teach tábhairne ná as an ólachán. Bhí teach deas acu, rinne sé féin agus Sarah cuid mhór oibre ar an teach.

Chríochnaigh sé a phionta féin agus d’imigh sé, mar ba mhaith leis a theaghlach a fheiceáil. Bhí sé an-fhuar. Chuaigh sé go dtí an bhialann Shíneach. An Jasmine Palace an t-ainm a bhí ar an bhialann. Cheannaigh sé curaí agus ‘chop suey’ dó féin agus Sarah. Cé go raibh sé ag feitheamh ar a bhia, shíl sé faoi oíche an oíche a bhí beartaithe aige ag suí síos ag féachaint ar an teilifís le Sarah agus ag caint lena chéile. Rinne sé sona air. Bhí déagóirí drochbhéasacha ann. Dúirt Liz, an bhean ag obair sa bhialann, nach raibh a leithéid coitianta. Labhair Liz agus Jimmy lena chéile le tamall. Dúirt Jimmy le Liz faoina theaghlach agus go raibh sé ag dul abhaile go luath chun iad a fheiceáil. Bhí Liz faoi léigear ar Jimmy ach bhí cuid de dhliteanas aige mar a thréig sí a leanaí óga. Ó shin i leith bhí a fhios ag Liz go raibh Jimmy difriúil don chuid is mó fir. Bheadh sé in áit a bheith ina theaghlach in áit sa teach tábhairne. Tháinig déagóir chuig Jimmy ag iarraidh airgid. Níor ghabh an rógaire fiú buíochas leis. Níor thaitin Jimmy cad a caint siad faoi. Fuair sé an bia agus bia le na mbean chéile, Sarah. Tar éis sin, thosaigh sé ag siúl abhaile. Chuir sé an mála bia faoina chasóg/ascaill chun é a choinneáil te. Nuair a d'fhág sé go bhféadfadh Jimmy go léir smaoineamh ar a bhean chéile sa bhaile le dhá phláta agus dhá dheoch ag fanacht sna Síne. Bhí siad ag dul chun suí a dhéanamh ar an tine agus scíth a ligean don deireadh seachtaine tar éis seachtaine fada oibre. Go tobann, tharla rud uafásach. Scaoil fear óg urchar as gunna agus mharaigh sé Jimmy. Fágadh é ina luí ar an tsráid. Bhí fuil ann timpeall air. Níor thug Jimmy bocht abhaile chun a bhean agus a leanaí álainn a fheiceáil arís. Dúnmharaíodh Jimmy ar bhealach éadrócaireach. Ní raibh aithne ag an duine ar Jimmy ach chaill sé a shaol mar gheall ar chreideamh. Ba ghnáthrud é sin i dTuaisceart Éireann ag an am sin le linn na dTrioblóidí.

Is é bunús an scéil seo na trioblóidí sa tuaisceart. Is mian leis an scríbhneoir daoine a thaispeáint go díreach cé chomh dona is féidir na huaire tromaithe seo agus an chaoi a bhfuil foréigean ag glacadh leis sa tsochaí. Mar gheall ar an bhfíric go bhfuair fear neamhchiontach bás ar chúis ar bith, tá sé chomh dona. Ghlac fir óga míshásta saol an duine ach chun seastán a dhéanamh. Taispeánann an deireadh bríomhar a mhéid na fadhbanna i dtuaisceart na tíre agus an chaoi a bhfuil foréigean is coitianta. Ba é a chríochnú brutach sampla simplí den áit mícheart ag an am mícheart.

Príomhcharachtair

Jimmy

Fear maith ba ea agus bhí sé i ngrá go mór lena bhean chéile Sarah. Tá triúr páistí acu – John (4) agus an cúpla Elizabeth agus Margaret (6 mhí). Bhí sé ina bríceadóir. Is é Billy a phríomhchara agus chuaigh sé go dtí an teach tábhairne go mion minic leis. Níor ól sé mórán sa teach tábhairne i gcomparáid lena chairde eile. Bhí sé dílis dá bhean agus do na páistí an t-am ar fad. Mhothaigh sé ciontach as a bheith sa teach tábhairne agus sin an fáth ar ndeachaigh sé abhaile go luath gach oíche Aoine. Is cosúil gur Protastúnaigh atá iontu leis na hainmneacha atá ar na páistí. Mar shampla, Elizabeth.

Sarah

Is bean óg álainn, dhílis agus chiallmhar a bhí inti. Bhí sí ina máthair an-mhaith do na páistí agus tá grá an-mhór aici do Jimmy. Chuidigh sí le Jimmy teach a thógáil agus is bean láidir í. Bhí sí iontach bródúil as a teaghlach agus lig sí do Jimmy dul go dtí an teach tábhairne gach Aoine mar ní raibh sí ag iarraidh daoine a cheapadh go raibh Jimmy faoi smacht aici. Is cinnte go mbeidh sí croíbhriste ag deireadh an scéil nuair a gheobhaidh sí amach go bhfuil Jimmy marbh.

Carachtair eile

Liz

Freastalaí sa bhialann Shíneach atá inti. Is duine tuisceanach é Jimmy mar tá trua aige do Liz. Níl saol sona sásta ag Liz maidir lena pósadh féin agus tá trua ag Jimmy di nuair a labhraíonn sé faoina theaghlach féin go bródúil. Tá muinín ag Liz le Jimmy fosta mar insíonn sí scéalta príobháideacha dó.

Billy

Bhí Billy ina chara ar Jimmy. Chaith sé a chuid ama san teach tábhairne. Ón scéal, is cosúil go bhfuil fadhb óil ag Billy toisc go bhfuil sé i gcónaí ag an mbeár ag deireadh na hoíche agus nach maith leis deochanna beaga.

Téama an Scéil

Foréigean

Baineann an scéal seo le foréigean i gcodarsnacht le saol an teaghlaigh.   Is gearrscéal nua-aimseartha é ina fhaigheann muid léargas cumasach ar “Thrioblóidí” an Tuaiscirt.  Is fear mór clainne é Jimmy atá sásta ar fad lena bhean chéile.  Is é tragóid an scéil go maraítear fear ionraic cosúil le Jimmy.  Mar a dhéantar sa ghearrscéal nua-aimseartha, dírítear ar smaointe an phríomhcharachtair gan miontuairiscí a thabhairt ar a shaol. B’fhéidir gur thréig teaghlach Caitliceach an teach a cheannaigh Jimmy agus Sarah, mar deirtear linn go raibh sé dúnta le fada.  Seans gur Protastúnaigh iad mar tá an cúpla ainmnithe i ndiaidh Bhanríona Shasana agus a deirfiúr, Elizabeth agus Margaret.  B’fhéidir gurbh é sin an “fáth” a raibh tóir ar Jimmy bocht.

Grá

Tá ról mór ag grá freisin sa scéal. Is é an grá a léiríonn Jimmy dá bhean chéile an fhoirm is soiléire. Ar fud na scéal, ó thús go deireadh, ní dhéanann Jimmy ach smaoineamh ar a bhean agus ar a leanaí. Is téama an-choitianta é, áfach, sa scéal seo is mothúchán croíbhriste é an grá a bhraitheann muid mar gheall ar an deireadh foréigneach. Is téama an-láidir é grá a bheith in aon scéal mar go bhfuil sé ar cheann de neart mór. Is é an grá atá le Jimmy ná bean agus leanaí is féidir le go leor daoine a bheith bainteach leis. Déanann sé cúram dá theaghlach den chéad uair agus tagann gach rud eile sa dara háit. Ar an mbealach a thosaíonn sé an scéal ag smaoineamh ar a bhean chéile agus ar an mbealach a chríochnaigh sé, tá sí ina intinn freisin. Taispeánann sé neart an ghrá sa scéal seo.

Trioblóidí i dTuaisceart na hÉireann

Gan dul isteach i ndoimhneacht an iomarca, is léir go bhfuil na huaire trioblóideacha sa tuaisceart ina phríomhthéama sa scéal. Tá na comharthaí go léir ann agus ar an drochuair is é an réaltacht bhrónach atá ag an sochaí áirithe sin.