An Amáiris

An Amáiris
አማርኛ
Cineál	teanga nádúrtha agus teanga bheo
Úsáid
Cainteoirí dúchais	21,900,000 (2019)
Dúchasach do	Adas Ababa agus Amhara Region (en)
Stáit	an Aetóip, an Eiritré, an tSomáil, an tSúdáin agus Iosrael
Aicmiú teangeolaíoch
	teanga dhaonna; teangacha Afra-Áiseacha; teangacha Seimíteacha; South Semitic (en) ; Ethiopian Semitic (en)
Tréithe
Córas scríbhneoireachta	Geʽez script (en)
Cóid
ISO 639-1	am
ISO 639-2	amh
ISO 639-3	amh
Glottolog	amha1245
Linguasphere	12-ACB-a
Ethnologue	amh
ASCL	9214
IETF	am

Is í an Amáiris (አማርኛ āmariññā) an teanga is tábhachtaí san Aetóip agus an t-aon teanga amháin a bhfuil stádas oifigiúil aici ar fud na tíre. Is í an dara teanga Sheimíteach is mó cainteoirí. Is é an córas a úsáidtear le hAmáiris a bhreacadh ar pár ná cineál aibítir shiollach ar a dtugtar abugida. San aibítir seo, seasann gach litir d'aon siolla amháin, ionas go bhfuil comhartha an chonsain agus comhartha an ghuta cumaiscthe le chéile sa litir; san am céanna, is féidir a aithint i gcónaí, cén chuid den litir a sheasann don ghuta nó don chonsan.

Mar theanga Sheimíteach, tá an Amáiris gaolmhar leis an Araibis, leis an Aramais, agus leis an Eabhrais. Is iad na gaolta is dlúithe atá aici i Leithinis na hAraibe, áfach, na teangacha a bhí á labhairt ag muintir Dheisceart na hAraibe sula ndeachaigh an Araibis (nach raibh inti ach teanga an Tuaiscirt ar dtús) ina n-áit le teacht Ioslam.

Murab ionann agus an Araibis is an Eabhrais (nó an Ghaeilge), cuireann an Amáiris an aidiacht roimh an ainmfhocal (cosúil leis an mBéarla). Tionchar ó theangacha neamh-Sheimíteacha an réigiúin is cúis leis an athrú seo, is dócha. Ceann eile de shaintréithre na dteangacha Seimíteacha nach bhfuil chomh coitianta san Amáiris is ea na "hiolraí briste", a úsáidtear go minic san Araibis - is é sin, cuirtear uimhir iolra an ainmfhocail in iúl tríd na gutaí taobh istigh den fhocal a athrú. Ní féidir a rá go mbeadh na hiolraí briste seo imithe go hiomlán as an Amáiris, ach tá sé i bhfad bhfad níos tipiciúla iarmhír iolra a chur leis an ainmfhocal. Na hiolraí briste a úsáidtear i gcónaí, is iasachtaí iad go minic as an teanga Ge'ez. Is éard atá i gceist leis an teanga Ge'ez ná seanteanga chlasaiceach na hAetóipe a mbaintear úsáid éigin aisti i gcónaí san eaglais. Tá sí gaolmhar leis an Amáiris, ach is dócha go bhfuil an gaol leis an Tigrinis níos dlúithe.

Siúd is nach mbíonn na hiolraí briste coitianta san Amáiris a thuilleadh, tá córas na dtamhan tríchonsanach is dual do na teangacha Seimíteacha ann, agus baintear úsáid as le focail nua a fhréamhú is a chumadh san Amáiris.

Tagairtí

Naisc sheachtracha