An Impireacht Bhiosántach

An Impireacht Bhiosántach
Imperium Romanum (la) Βασιλεία Ῥωμαίων (grc) Romania (la) Ῥωμανία (grc)
Ainmnithe in ómós	Cathair Chonstaintín
Suíomh
Príomhchathair	Cathair Chonstaintín
Daonra
Iomlán	17,000,000 (300)
Teanga oifigiúil	Laidin na meánaoise Gréigis na Meánaoise
Reiligiún	an Chríostaíocht
Tíreolaíocht
Cuid de	Impireacht na Róimhe Medieval Rome (en)
Ar theorainn le	Impireacht na Róimhe Thiar
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Impireacht na Róimhe agus Impireacht na Róimhe Thiar
Cruthú	17 Eanáir 395
Díscaoileadh	29 Bealtaine 1453
Á leanúint ag	Éimíríocht na Créite, an Impireacht Otamánach, Diúcacht Brescia agus Maona of Chios and Phocaea (en)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	monarcacht absalóideach agus Dominate (en)
• Ceannaire stáit	Impire Biosántach
Eacnamaíocht
Airgeadra	soladas
Aitheantóir tuairisciúil

Ba í Impireacht na Biosáinte nó Impireacht Bhiosántach, dá ngairtear, uaireanta, Impireacht Rómhánach an Oirthir, comharba polaitiúil Impireacht na Róimhe san Oirthear, sa Chianaois Dhéanach agus sna Meánaoiseanna, nuair a bhí a príomhchathair Constantinople (nó Iostanbúl sa lá atá inniu ann, a bunaíodh ar dtús mar an Bhiosáint).

Chuaigh Impireacht Iarthar na Róimhe in éag i rith na cúigiú haoise, ach mhair an leath Oirthearach - an Impireacht Bhiosántach, go dtí an bhliain 1453, nuair a chuir na Turcaigh Otamánacha de dhroim an tsaoil í.

Ó tháinig sí ar an bhfód, ba í an Impireacht an fórsa eacnamaíoch, cultúrtha, agus míleata is cumhachtaí san Eoraip. Téarmaí staireagrafacha iad "Impireacht Bhiosántach" agus "Impireacht Rómhánach an Oirthir", a cruthaíodh tar éis dheireadh a flaitheas; lean a cuid saoránach ag tagairt dá n-impireacht mar an "Impireacht Rómhánach" (An tSean-Ghréigis: Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων, Basileia Tôn Rhōmaiōn): (Laidin:Imperium Romanum), nó "Romania" (Ῥωμανία), agus orthu féin mar "Rómhánaigh".

Ba chor cinniúnach é roinnt imeachtaí a tharla ón 4ú go 6ú haois a rianaigh an tréimhse trasdula i ndeighilt Impireacht na Róimhe ina dhá leath, an Oirthear Gréagach agus an Iarthar Laidineach. D'atheagraigh Constaintín I (r. 324-337) atheagrú an Impireacht, D'fhógair sé go mbeadh Constantinople ina phríomhchathair nua, agus go mbeadh an Chríostaíocht dleathach. Faoi Teodaisias I (r. 379-395), tháinig an Chríostaíocht i dtreis mar reiligiún oifigiúil an stáit agus toirmeascadh cleachtais reiligiúnacha eile. Ar deireadh, faoi réimeas Haracleas (r. 610-641), cuireadh athstruchtúrú míleata agus riaracháin i bhfeidhm an Impireacht agus ghlacadh leis an Ghréigis le haghaidh úsáide oifigiúla in ionad na Laidine.

Dá bhrí sin, cé gur lean an stát Rómhánach agus coinníodh traidisiúin an stáit Rómhánach, déanann staraithe an lae inniu idirdhealú idir an Bhiosáint agus an tSean-Róimh sa mhéid go raibh sí dírithe ar Chonstantinople, dírithe i dtreo chultúr na Gréige seachas chultúr na Laidine, agus go raibh an creideamh ortadocsach mar chomhartha sóirt aici.

Choinnigh na Biosántaigh cultúr agus dlí na sibhialtachta Gréagaí agus Rómhánaí beo ina measc, chomh maith leis an gCríostaíocht Heilléineach agus Cheartchreidmheach. Níor mhair an Laidin ina mbéal, áfach, nó b'fhearr leo an Ghréigis, a bhí á labhairt go fairsing mar chineál francbhéarla in Oirthear na hImpireachta le fada.

Ba é Diocletianus, a tharraing siar ó chúrsaí an rialtais sa bhliain 305, an tImpire Rómhánach deireanach a bhí i gceannas ar Impireacht an Iarthair agus Impireacht an Oirthir ina aonar ó chathair na Róimhe. I ndiaidh a lae, scar dhá leath na hImpireachta - leath na Róimhe agus leath Chathair Chonstaintín - as a chéile, agus an bheirt acu ag tabhairt "Impireacht na Róimhe" orthu féin. Ba í Impireacht an Oirthir a mhair go dtí an bhliain 1453.