40ú Leasú ar Bhunreacht na hÉireann, 2024
| ||
Bhí sé mar chuspóir ag Rialtas na hÉireann de réir an 40ú Leasú ar an mBunreacht nó "An Leasú ar Chúram" ar an 8 Márta 2024 an sainmhíniú i mBunreacht na hÉireann faoi ionad na mban sa teaghlach a leasú, agus ina theannta sin, aitheantas a thabhairt do gach duine sa teaghlach a thugann aire do dhuine muinteartha.[1][2]
Vótáil 74% Níl.[3] Bhainfeadh den Bhunreacht na tagairtí do shaol agus do dhualgais na mban ó thaobh cúraim baile agus a thabharfadh aitheantas ina n-áit don chúram sa teaghlach.[4]
Cúlra
[cuir in eagar | athraigh foinse]Sa bhliain 2021, mhol an Tionól Saoránach um Chomhionannas Inscne reifreann ar chomhionannas inscne, Airteagail 40 agus 41 de Bhunreacht na hÉireann a leasú, agus an tagairt ann faoin 'mbean sa teaghlach' a bhaint amach, tagairt seanchaite dar leo. Moladh foclaíocht úr a chur ina ionad agus tagairt shoiléir a dhéanamh sa Bhunreacht do chomhionannas inscne agus do neamh-idirdhealú.[5]
In 2022, bunaíodh coiste speisialta Oireachtais lena raibh molta ag an Tionól Saoránach a chíoradh. Foilseoidh grúpa idir-rannach moltaí maidir leis na leasuithe cuí bunreachtúla faoi dheireadh an Mheithimh. 2023.
D'fhógair Rialtas na hÉireann[6] ar an 5 Nollaig 2023 gur i mí an Mhárta 2024 a reáchtálfaí dhá reifreann - an 39ú Leasú agus an 40u Leasú - maidir le tagairtí faoi leith atá i mBunreacht na hÉireann don teaghlach agus do chúrsaí cúraim. Reáchtáladh an reifreann ar an 8 Márta 2024 – Lá Idirnáisiúnta na mBan.
Téacs
[cuir in eagar | athraigh foinse]De réir Airteagal 41.2 den Bhunreacht, "admhaíonn an Stát go dtugann an bhean don Stát, trína saol sa teaghlach, cúnamh nach bhféadfaí leas an phobail a ghnóthú dá éagmais".
Bhí súil ag an Rialtas daoine eile sa teaghlach seachas 'an bhean' a chur san áireamh feasta.
Mar sin, leathnófadh sainmhíniú an fhocail ‘teaghlach’ sa Bhunreacht ionas nach mbainfidh sé le teaghlaigh lánúineacha pósta amháin.[7]
Léirmhíniú
[cuir in eagar | athraigh foinse]Níor gheall an Taoiseach ná airí eile go mbeadh aon toradh praiticiúil ar an leasú. Thug an téacs a bhí molta aitheantas siombalach do shaothar cúramóirí, idir fhir agus mhná. Ní raibh sé soiléir áfach, cé mar a rachaidh sé chun tairbhe dóibh. Sa bhliain 2021, d’iarr an tionól saoránach ar an rialtas fhoclaíocht níos láidre a dhréachtú.[8]
De réir Conor O’Mahony, ollamh le dlí bunreachtúil i gColáiste na hOllscoile Corcaigh, ní raibh á mholadh dáiríre dar leis ach foráil ghnéasaíoch gan éifeacht a chur amach as an mBunreacht agus foráil inscne-neodrach gan éifeacht a chur ina hionad.[7]
Gaeilge
[cuir in eagar | athraigh foinse]Rinne An Coimisiún Toghcháin praiseach cheart den bhileog as Gaeilge.[9] Ar 28 Eanáir, d’fhoilsigh an Coimisiún "leabhráin eolais" 12-leathanach faoi na reifrinn.[2] Ach bhí botúin sa leagan Gaeilge a d’fhág nach raibh cuid den fhoclaíocht sa leabhrán ag teacht leis an reachtaíocht a cuireadh trí Thithe an Oireachtais agus ní raibh aon chiall leis an leagan Gaeilge.[10] Ceartaíodh an bhileog ach tháinig an leagan as Gaeilge amach níos déanaí ná an bhileog i mBéarla. Ina theannta sin, bhí an bhileog scríofa i stíl thar a bheith foclach, 12 leathanach in iomlán.
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Nuacht RTÉ (2023-12-05). "Dhá reifreann le reáchtáil ar an 8 Márta 2024" (as ga).
- ↑ 2.0 2.1 electoralcommission.ie (2024). "Reifrinn ar an Teaghlach agus Cúram - Bileog (pd)". Dáta rochtana: 2024.
- ↑ "An Bille um an Daicheadú Leasú ar an mBunreacht (Cúram), 2023" (ga-IE). Reifreann na hÉireann. Dáta rochtana: 2024-03-10.
- ↑ "‘Níl’ agus ‘Níl’ – ‘buaite glan’ ar an dá reifreann" (ga-IE). Tuairisc.ie (2024-03-09). Dáta rochtana: 2024-03-10.
- ↑ Nuacht RTÉ (2023-03-08). "Reifreann ar chomhionannas inscne gairmthe ag an Rialtas" (as ga-IE).
- ↑ Rialtas na hÉireann (2023-12-05). "General Scheme of the Amendment of the Constitution Bill 2023" (en-IE). www.gov.ie. Dáta rochtana: 2023-12-09.
- ↑ 7.0 7.1 Cathal Mac Coille (9 Nollaig 2023). "Thar am ceart vótála a thairiscint do shaoránaigh Éireannacha sa tuaisceart" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2023-12-10.
- ↑ citizensassembly.ie (2021). "Final report of the Citizens' Assembly on Gender Equality". Dáta rochtana: 2023.
- ↑ "Trí bhotún sa leagan Gaeilge den leabhrán eolais faoi reifrinn an Mhárta" (ga-IE). Tuairisc.ie (2024-01-26). Dáta rochtana: 2024-03-10.
- ↑ "Botúin sa leagan Gaeilge den leabhrán eolais faoi na reifrinn ceartaithe ag an gCoimisiún Toghcháin" (ga-IE). Tuairisc.ie (2024-01-30). Dáta rochtana: 2024-02-23.