Uathachas

Uathachas

Cineál	autism spectrum disorder (en) , neurodiversity (en) , neamhord néarafhorbartha, neurodivergence (en) agus neurotype (en)
Speisialtacht leighis	neuropsychiatry (en) , oideolaíocht agus síceolaíocht forbartha
Cóireáil chliniciúil
Comharthaí	stimming (en) , sensory processing differences (en) , executive disfunction (en) , echolalia (en) , autistic special interest (en) , hyperfocus (en) , autistic meltdown (en) , toe walking (en) , social communication disorder (en) , autistic rage (en) agus autistic shutdown (en)
Scrúduithe	Checklist for Autism in Toddlers (en) , Modified Checklist for Autism in Toddlers (en) , autism-spectrum quotient (en) , Autism Diagnostic Observation Schedule (en) , Childhood Autism Rating Scale (en) , The Developmental, Dimensional and Diagnostic Interview (en) , The Diagnostic Interview for Social and Communication Disorders (en) , The Autism Diagnostic Interview-Revised (ADI-R) (en) , The Ritvo Autism Asperger Diagnostic Scale-Revised (en) , Social Responsiveness Scale (en) , Social Communication Questionnaire (en) , Quantitative Checklist for Autism in Toddlers (en) , Screening Tool for Autism in Children aged Two Years (en) , Childhood Autism Screening Test (en) agus Autism Spectrum Screening Questionnaire (en)
Cóireáil	autism therapy (en) , oideachas sícealuadrach, Relationship Development Intervention (en) , assertiveness training (en) , applied behavior analysis (en) , dialectical behavior therapy (en) , Early intensive behavioral intervention (EIBI) for young children with autism spectrum disorders (ASD) (en) agus Discrete trial training (en)
Cógais venlafaxine (en) , risperidone (en) , quetiapine (en) agus (RS)-fenfluramine (en)
Pataigineas
Cúis ghéiniteach	PARD3B, TAF1C, MACROD2, PPP2R5C, CHD8, TBR1 agus LMX1B
Cúis	causes of autism (en) , oidhreachtúlacht agus environmental factor (en)
Aicmiú
ICD-11	6A02
ICD-10	F84.0
ICD-9	299.00
Acmhainní seachtracha
Enciclopèdia Catalana	0082011
OMIM	209850
DiseasesDB	1142
MedlinePlus	001526
eMedicine	912781
Patient UK	autism
MeSH	D001321
GeneReviews	Panoramica
Orphanet	106
UMLS CUI	C0004352
DOID	DOID:12849

Mí-ord le fadhbanna iompair agus teanga is ea an t-Uathachas, nó riocht ina bhfeidhmíonn duine go mínormálta in idirghníomhú sóisialta, le hiompar athdhéanta is cumarsáid fhabhtach, a thosaíonn roimh 3 bliana d'aois.

Ní fios cad is cúis leis, agus tá taighde, taighde géiniteach mar chuid de, ar siúl ar fud an domhain chun tuiscint a fháil air.

Ceiliúrtar Lá Domhanda Feasachta ar Uathachas.ar an 2 Aibreán gach bliain.

Feasachta ar Uathachas

Físeán (i mBéarla)

Ba é Leo Kanner a chum an téarma Uathachas leanbaí in 1943.

Tréithe

Bíonn raon leathan intleachtachta ag páistí uathacha, agus braitheann an toradh don pháiste ar na háiseanna foghlama a chuirtear ar fáil dó. Is féidir le 80% de na páistí cúram a thabhairt dóibh féin nuair a fhásann siad suas.

Is iad trí príomhtréithe an uathachais ná:

• Easpa idirghníomhaíocht shóisialta
• Easpa nó moill in úsáid teanga
• Suim thar fóir i rudaí ar leith

Ní mí-ord de chineál amháin atá i gceist, áfach. Labhraítear faoi speictream mí-oird an uathachais. Is féidir na mí-oird a rangú de réir cé chomh dona is atá siad. Sampaí is ea

• Uathachas leanbaí
• Siondróm Asperger

CDC na S-A : tá a fhios againn inniu nach bhfuil baint ar bith ann idir an t-uathachas agus an vacsaín MMR.

Stair

B'é Leo Kanner, síciatraí páistí Ostarach a d'oibrigh sna Stáit Aontaithe (agus a rugadh san Ostair i 1894), a thug an chéad chur síos ar airíonna an uathachais. D'fhoilsigh sé páipéar tábhachtach, Autistic Disturbances of Affective Contact, i 1943, agus b'é seo bunús ar staidéar eolaíoch faoin t-uathachas, in éineacht le hobair Asperger.

D'úsáid Lorna Wing an téarma "siondróm Asperger" don chéad uair i 1981. Ba phéidiatraí ón Ostair Hans Asperger a rinne an chéad chur síos ar an siondróm ina thráchtas dochtúireachta i 1944. Die Autistischen Psychopathen a thug sé air. I rith na 1940í, rinne Asperger staidéar ar ghrúpa buachaillí a bhí difriúil ó thaobh iompar pearsanta de, i gcomparáid le leanaí eile. Bhí fadhbanna teagmhála is sóisialta acu a bhí cosúil le leanaí le huathachas ach ní raibh na fadhbanna urlabhra is teanga a baineadh le huathachas acu.

Cé gurbh Ostaraigh an bheirt acu, níor bhuail siad riamh le chéile.

In Éirinn

Tá uathachas ar dhuine as gach scór páistí scoile, de réir na bhfigiúirí sa bhliain 2024 ón Roinn Oideachais, ar méadú faoi thrí é le beagnach deich mbliana. (Mheas Matt Hussey in 2011 go mbaineann sé le páiste amháin as 2,000 san Iarthar, agus 4 oiread níos minice i mbuachaillí ná cailíní). Deir síceolaithe go bhfuil trí phríomhchúis leis an méadú sin, mar atá,

• tuiscint níos fearr i measc an phobail ar an ní is uathachas ann,
• diagnóisiú níos fearr, agus
• tuilleadh comharthaí sóirt a bheith á gcur san áireamh nuair atá daoine á measúnú.

Bhí imní in Éirinn faoin vacsaín MMR (Bruitíneach, Leicneach agus Bruitíneach Dhearg) tar éis "staidéar" ón Dr. Andrew Wakefield sa Ríocht Aontaithe sa bhliain 1998 faoin gceangal idir an t-uathachas agus an MMR. Ach tá a fhios againn inniu nach bhfuil baint ar bith ann idir an t-uathachas agus an vacsaín.

Féach freisin

• Hipirghníomhaíocht