Uathachas

Uathachas
Cineál	autism spectrum disorder (en) agus galar
Speisialtacht leighis	síceolaíocht agus síciatracht
Cóireáil chliniciúil
Comharthaí	stimming (en) , sensory processing differences (en) , executive functioning inhibition (en) , sincerity (en) , echolalia (en) , autistic special interest (en) , hyperfocus (en) , Autistic Meltdown (en) , toe walking (en) agus social communication disorder (en)
Cóireáil	autism therapy (en) , psychomotor education (en) , Relationship Development Intervention (en) , assertiveness training (en) , applied behavior analysis (en) agus dialectical behavior therapy (en)
	Cógais venlafaxine (en) , risperidone (en) , quetiapine (en) , (RS)-fenfluramine (en) agus risperidone (en)
Pataigineas
Cúis ghéiniteach	PARD3B, TAF1C, MACROD2, PPP2R5C, CHD8 agus TBR1
Cúis	causes of autism (en)
Aicmiú
ICD-10	F84.0
ICD-9	299.00
Acmhainní seachtracha
Enciclopèdia Catalana	0082011
OMIM	209850
DiseasesDB	1142
MedlinePlus	001526
eMedicine	912781
Patient UK	autism
MeSH	D001321
GeneReviews	Panoramica
Orphanet	106
UMLS CUI	C0004352
DOID	DOID:12849

Mí-ord le fadhbanna iompair agus teanga is ea an t-Uathachas, nó riocht ina bhfeidhmíonn duine go mínormálta in idirghníomhú sóisialta, le hiompar athdhéahta is cumarsáid fhabhtach, a thosaíonn roimh 3 bliana d'aois.

Meastar go mbaineann sé le páiste amháin as 2,000^[1], agus 4 oiread níos minice i mbuachaillí ná cailíní. Ní fios cad is cúis leis, agus tá taighde, taighde géiniteach mar chuid de, ar siúl ar fud an domhain chun tuiscint a fháil air.

Tréithe[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bíonn raon leathan intleachtachta ag páistí uathacha, agus braitheann an toradh don pháiste ar na háiseanna foghlama a chuirtear ar fáil dó. Is féidir le 80% de na páistí cúram a thabhairt dóibh féin nuair a fhásann siad suas.

Is iad trí príomhtréithe an uathachais ná:

Easpa idirghníomhaíocht shóisialta
Easpa nó moill in úsáid teanga
Suim thar fóir i rudaí ar leith
Ba é Leo Kanner a chum an téarma Uathachas leanbaí in 1943.

Ní mí-ord de chineál amháin atá i gceist, áfach. Labhraítear faoi speictream mí-oird an uathachais. Is féidir na mí-oird a rangú de réir cé chomh dona is atá siad. Sampaí is ea

Uathachas leanbaí
Siondróm Asperger

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

B'é Leo Kanner, síciatraí páistí Ostarach a d'oibrigh sna Stáit Aontaithe (agus a rugadh san Ostair i 1894), a thug an chéad chur síos ar airíonna an uathachais. D'fhoilsigh sé páipéar tábhachtach, Autistic Disturbances of Affective Contact, i 1943, agus b'é seo bunús ar staidéar eolaíoch faoin t-uathachas, in éineacht le hobair Asperger.

D'úsáid Lorna Wing an téarma "siondróm Asperger" don chéad uair i 1981. Ba phéidiatraí ón Ostair Hans Asperger a rinne an chéad chur síos ar an siondróm ina thráchtas dochtúireachta i 1944. Die Autistischen Psychopathen a thug sé air. I rith na 1940í, rinne Asperger staidéar ar ghrúpa buachaillí a bhí difriúil ó thaobh iompar pearsanta de, i gcomparáid le leanaí eile. Bhí fadhbanna teagmhála is sóisialta acu a bhí cosúil le leanaí le huathachas ach ní raibh na fadhbanna urlabhra is teanga a baineadh le huathachas acu.

Cé gurbh Ostaraigh an bheirt acu, níor bhuail siad riamh le chéile.

In Éirinn[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí imní in Éirinn faoin vacsaín MMR (Bruitíneach, Leicneach agus Bruitíneach Dhearg) tar éis "staidéar" ón Dr. Andrew Wakefield sa Ríocht Aontaithe sa bhliain 1998 faoin gceangal idir an t-uathachas agus an MMR. Ach ta a fhios againn nach bhfuil baint ar bith ann idir an t-uathachas agus an vacsaín^[2].