Uí Dhiarmada

Luath-dhreamanna agus ríochtaí in Éirinn c. 800

Tuath in Éirinn na meánaoise ba ea Uí Dhiarmada (Sean-Ghaeilge Uí Díarmata) suite i dtuaisceart Chontae na Gaillimhe.

Bunús

Is amhlaidh gur bunaíodh an tuath sa naoú haois ag clann Uí Bhriúin, le linn babhta leata faoi cheannas Uada uí Dhiarmada. Ghlac an rítheaghlach a hainm as seanathair Uadu, Diarmaid Fionn mac Tomaltaigh (bás 833), rí Chonnacht, agus in am trátha, ainmníodh an tuath astu. Feictear a ríthe sna hannála go minic ón bliain 971 ár aghaidh.

Uí Choincheanainn

Faoin 11ú haois, bhí an sloinne Ó Con Cheanain (Uí Choincheanainn) glactha ag rítheaghlach Uí Dhiarmada. Insítear i nAnnála Chonnacht gur maraíodh Domnall mac Aeda h. Con Chenaind ri h. nDiarmata & Murcertach a derbrathair i nDara Cath Bhaile Átha an Rí sa bhliain 1316. Faoin am seo, bhí an tuath tugtha i gcríocha Clantaie O Dermod (Clann Taidhg agus Uí Dhiarmada) faoi cheannas na Normannach de Berminghams, Baron Athenry.

Scríobh John O'Donovan sa bhliain 1838 go raibh tailte oidhreachta ag Henry O'Concanon Esq. of Waterloo gar den Ghleanntán i bparóiste Chill Ó Scóba i mbarúntacht Tigh Dachoinne.

Tagairtí sna hannála

• ACM 1342.18: Domhnall Ó Coinleisg saoí shenchaidh do mharbhadh la h-Uibh Diarmada gar ria c-Caisg.
• ACM 1382.7: Clann Muiris d'ionnsoighidh Corco Modha, & creach do denamh dhoibh orra, & Ua Concenainn do dol i t-toraighecht na creiche, & a mharbhadh fo cetoir. Concobar Óg Mac Diarmata cona braithribh d'ionnsoighidh Cloinne Muiris iar sin...

Féach freisin

• Ríthe Uí Dhiarmada
• Muirgeas ua Cú Ceanainn (bás 1037), rí Uí Díarmata agus Ceann na Fine.
• Conchúr ó Diarmada, mac altrama Ruairí Uí Chonchúir (bás 1189).
• Richard Luke Concanen, O.P. (1747–1810), chéad Easpag Nua-Eabhrac (1808–1810).
• Edmund Concanon, Irish solicitor agus town commissioner, 1816-1902.
• Tomás Bán Ó Concheanainn (1870–1946), scríbhneoir agus staraí.
• Helena Concannon (née Walsh; 1878–1952), polaiteoir, staraí, údar agus scoláire.
• Eóin Concannon, bás 1954, Rí Chladaigh.
• Paddy Concannon, Uachtarán I.T.C.C.A., rugadh 1918
• John Concannon, fear gnó as Tuaim, agus réalta ar The Secret Millionaire ar RTÉ
• Tomás Ó Con Cheanainn, staraí, 1921-2015
• Concannon Vineyard

Foinsí

• Annála Connacht, Corpus of Electronic Texts
• Patrick Holland, The Anglo-Norman landscape in County Galway; land-holdings, castles and settlements, Journal of the Galway Archaeological and Historical Society, imleabhar 49, 1997.
• Paul MacCotter, Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions, Four Courts Press, 2008, ll. 134–135. ISBN 978-1-84682-098-4
• Michael Herity, eag., Ordnance Survey Letters Galway, lch. 35, ARÉ, Fourmasters Press, Baile Átha Cliath, 2009. ISBN 978-1-903538-15-9.