Tacsanomaíocht (bitheolaíocht)
Is éard is tacsanomaíocht ann (ón tSean-Ghréigis: τάξις (tacsaithe), a chiallaíonn 'socrú', agus -νομία (-nomia), a chiallaíonn 'modh'), ná modh le tacair de speicis a rangú de réir gaolmhaireachtaí sinsearacha, lena n-áirítear gaolmhaireachtaí a shocrú idir orgánaigh de réir roinnt gnéithe intomhaiste:
- moirfeolaíocht agus anatamaíocht (gnéithe seachtracha agus inmheánacha);
- struchtúr na gceall (prócarót/eocarót);
- bithcheimic (comparáidí ADN (DNA), ARN (RNA) agus na seichimh aimínaigéad i bpróitéiní); agus
- orgánaigh atá gaolta go dlúth lena chéile, beidh leibhéal ard cosúlachta ann i struchtúr móilíneach an ADN (seicheamh bunanna), ARN (seicheamh bunanna) agus próitéin (seicheamh aimínaigéad), agus is gnách go léiríonn móilíní orgánach a bhfuil gaol i bhfad amach acu, léiríonn siad patrún den éagsúlacht.
Rangaigh Linnaeus gach ainmhí agus planda da raibh ar eolas aige ina saghsanna, agus thug sainainm faoi leith ar gach saghas. Speiceas faoi leith ba ea gach aon saghas acusan. Mar shampla, rangaíodh daonnaithe uile an domhain in aon speiceas amháin - Homo sapiens; ba leor speiceas amháin, toisc iad go léir a bheith chomh cosúil sin lena chéile. Ba é an scéal céanna é le madraí clóis; d'ainneoin iad a bheith chomh héagsúil le chéile i gcruth agus i méid, rangaíodh iad go léir sa speiceas Canis familiaris. Ach níorbh fholáir madraí agus cait a rangú mar dhá speiceas ar leith.
Má bhíonn roinnt speiceas cosúil go maith lena chéile, déantar orgánaigh a ghrúpáil le chéile i dtacsóin, speicis chosúla a rangú in aon ghéineas amháin, i.e. i ngrúpa níos fairsinge ná an speiceas. Leanann sé uaidh sin gur féidir i bhfad níos mó orgánach a bheith cuimsithe i ngéineas ná i speiceas. Níl ansin ach céim amháin sa rangú. Grúpáiltear géinis i bhfine, finte in ord agus mar sin de. Seo a leanas liosta de na grúpaí go léir: Speiceas, Géineas, Fine, Ord, Rang, Fíleam, Ríocht agus Fearann.
'
'