Stát leasa
██ >30%
██ 25–30%
██ 20–25%
██ 0–20%
Coincheap rialtais is ea an stát leasa ina imríonn an stát ról lárnach i gcosaint agus i gcur chun cinn dea-bhail eacnamaíocha agus sóisialta a chuid saoránach. Tá sé bunaithe ar na prionsabail a bhaineann le comhionannas deiseanna, cothroime dáileadh an rachmais, agus freagrach phoiblí dóibh siúd nach bhfuil in ann leas a bhaint as na soláthairtí íosta le haghaidh an tsaoil mhaith. D'fhéadfadh an téarma ginearálta foirmeacha d'eagraíochtaí eacnamaíocha agus sóisialta a chuimsiú.[1] Chuir an socheolaí T. H. Marshall síos ar an stat leasa nua-aimseartha mar mheascán sainiúil de dhaonlathas, leasa, agus chaipitleachas.[2]
Cuimsíonn na stáit leasa nua-aimseartha an Ghearmáin, an Fhrainc, an Bheilg agus an Ísiltír,[3] , chomh maith leis na tíortha Nordacha, den sórt sin mar an Íoslainn, an tSualainn, an Iorua, an Danmhairg, agus an Fhionlainn[4] a úsáideann an múnla ar a dtugtar an tsamhail Nordach. Rangaigh Gøsta Esping-Andersen na córais leasa is forbartha de chuid na stát i dtrí chatagóir: sóisialach daonlathach, coimeádach agus liobrálach.[5][lower-alpha 1]
Baineann an stát leasa shóisialaigh le haistriú cistí ón stát chun na seirbhísí a chuirtear ar fáil (. i. sláinte, oideachas, srl.) chomh maith le le haistriú díreach do dhaoine aonair ("sochair"), agus maoinítear é trí na gcánacha. Is minic a thugtar an geilleagar measctha air.[6] De ghnáth bíonn ar an lucht ardioncaim níos mó cánach a íoc, ar a dtugtar cáin fhorchéimnitheach.
Sanasaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]
Baineadh feidhm as an téarma Gearmáinise sozialstaat ("stát sóisialta ") ó 1870 chun cur síos a dhéanamh ar chláir thacaíochta an stáit beartaithe ag sozialpolitiker Gearmánacha ("polaiteoirí sóisialta") agus a curtha i bhfeidhm mar chuid de leasuithe coimeádacha Bhismarck. Sa Ghearmáin, úsáidtear an téarma wohlfahrtsstaat, aistriúchán díreach ón Bhéarla "welfare state", chun cur síos a dhéanamh na socruithe clúdaithe faoin árachas sóisialta sa tSualainn .
Stair na stát leasa[cuir in eagar | athraigh foinse]
Chuir an an tImpire Ashoka chun cinn a smaoineamh ar stát leasa sa 3ú haois Roimh Chomh-Ré (RCR) .
An Bhreatain Mhór[cuir in eagar | athraigh foinse]
An Fhrainc[cuir in eagar | athraigh foinse]
Ag tír nó réigiún[cuir in eagar | athraigh foinse]
An Astráil[cuir in eagar | athraigh foinse]
An Ghearmáin[cuir in eagar | athraigh foinse]
Meiriceá Laidineach[cuir in eagar | athraigh foinse]
An Meánoirthear[cuir in eagar | athraigh foinse]
Daon-Phoblacht na Síne[cuir in eagar | athraigh foinse]
An Ríocht Aontaithe[cuir in eagar | athraigh foinse]
Na Stáit Aontaithe[cuir in eagar | athraigh foinse]
Éifeachtaí an leasa ar an mbochtaineacht[cuir in eagar | athraigh foinse]
Tugann fianaise eimpíreach le fios go bhfuil laghdaíonn cánachas agus aistrithe go mór an bhochtaineacht sa chuid is mó de na tíortha gur ionann ar a laghad aon chúigiú den OTI a ranníocaíochtaí leasa shóisialaigh.[7][8]
| Tír | An ráta bochtaineachta iomlán (1960-1991) (tairseach atá leagtha síos ag 40% d'ioncam teaghlaigh meánach SAM) |
An ráta na bochtaineachta coibhneasta (1970-1997) | ||
|---|---|---|---|---|
| Réamh-leas | Iar-leas | Réamh-leas | Iar-leas | |
 An tSualainn
|
23.7 | 5.8 | 14.8 | 4.8 |
 An Iorua
|
9.2 | 1.7 | 12.4 | 4.0 |
 An Ísiltír
|
22.1 | 7.3 | 18.5 | 11.5 |
 An Fhionlainn
|
11.9 | 3.7 | 12.4 | 3.1 |
 An Danmhairg
|
26.4 | 5.9 | 17.4 | 4.8 |
 An Ghearmáin|15.2
|
4.3 | 9.7 | 5.1 | |
 An Eilvéis
|
12.5 | 3.8 | 10.9 | 9.1 |
 Canada
|
22.5 | 6.5 | 17.1 | 11.9 |
 An Fhrainc
|
36.1 | 9.8 | 21.8 | 6.1 |
 An Bheilg
|
26.8 | 6.0 | 19.5 | 4.1 |
 An Astráil
|
23.3 | 11.9 | 16.2 | 9.2 |
 An Ríocht Aontaithe
|
16.8 | 8.7 | 16.4 | 8.2 |
 Stáit Aontaithe Mheiriceá
|
21.0 | 11.7 | 17.2 | 15.1 |
 An Iodáil
|
30.7 | 14.3 | 19.7 | 9.1 |
Nótaí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ For a revision of his typology, see Ferragina and Seeleib-Kaiser (2011)
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ Welfare state.
{{cite encyclopedia}}:|work=ignored (cabhair) - ↑ Marshall, Thomas Humphrey (1950). "Citizenship and Social Class: And Other Essays". Cambridge: University Press.
- ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The New York Times Magazine.
- ↑ "The global economy, national states and the regulation of labour" (1999).
- ↑ Esping-Andersen (1990)
- ↑ O'Hara, Phillip Anthony, ed. (1999). Welfare state. p. 1245.
{{cite encyclopedia}}:|work=ignored (cabhair) - ↑ Kenworthy, L. (1999). Do social-welfare policies reduce poverty? A cross-national assessment Curtha i gcartlann 28 Meán Fómhair 2011 ar an Wayback Machine. Social Forces: 77: 3: 1119–39.
- ↑ Bradley, D., Huber, E., Moller, S., Nielson, F. & Stephens, J. D. (2003) "Determinants of relative poverty in advanced capitalist democracies". American Sociological Review 68:3: 22–51.
Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Réamhrá le beartas sóisialta, Ollscoil Robert Gordon
- Slándála sóisialta Cláir ar Fud an Domhain, SSA.gov
- Cine agus Leasa sna Stáit Aontaithe Curtha i gcartlann 2006-07-24 ar an Wayback Machine, Bryn Mawr Choláiste
- Calvo, García. Anailís a dhéanamh ar Leasa an Tsochaí
- Shavell ar cáineadh an cheartais shóisialta cláir
- Prionsabail na Cothroime i gcoinne Leas an Duine: ar an Meastóireacht Ar Polasaí Dlí
- Iris laethúil saor in aisce ina bhfuil eolas ar leas beartais ar leibhéal áitiúil, náisiúnta agus ar leibhéal an AE Curtha i gcartlann 2010-06-04 ar an Wayback Machine
- Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
- Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The Economist: Asia.
- Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The Korea Times.
- Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Jacobin.
Sonraí agus staitisticí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- OECD
- An tionchar sochair agus cáin uprating ar ioncam agus bochtanas Curtha i gcartlann 2013-05-14 ar an Wayback Machine
- Tá faisnéis maidir le slándáil shóisialta forbairtí éagsúla bhallstáit CE ó 1957 go 1978
- Tá faisnéis maidir le slándáil shóisialta forbairtí éagsúla bhallstáit CE ó 1979 go 1989
- Tá faisnéis maidir le cúnamh sóisialta cláir éagsúla CE ballstáit i 1993
- Tá eolas mionsonraithe ar na córais leasa san iar-phoblacht Iúgslavach