An difríocht idir athruithe ar: "An Talaban"
Íomhá |
+WD |
||
Líne 1: | Líne 1: | ||
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Íomhá:Flag of the Taliban (Variant).svg|mion|Bratach an Talaban]] |
|||
Gluaiseacht Ioslamach de chuid na h[[An Afganastáin|Afganastáin]]<nowiki/>e is ea '''an Talaban'''. |
Gluaiseacht Ioslamach de chuid na h[[An Afganastáin|Afganastáin]]<nowiki/>e is ea '''an Talaban'''. |
||
⚫ | [[Íomhá:Secretary Pompeo Meets with the Taliban Negotiation Team (50632321483).jpg|mion|[[Michael Pompeo|Mike Pompeo]]<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Mike Pompeo|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mike_Pompeo&oldid=1037009727|journal=Wikipedia|date=2021-08-04|language=en}}</ref> (SAM) agus an Talaban i mbun cainteanna, 2020]] |
||
=== 1996-2001 === |
=== 1996-2001 === |
||
Líne 16: | Líne 13: | ||
=== 2021- === |
=== 2021- === |
||
⚫ | [[Íomhá:Secretary Pompeo Meets with the Taliban Negotiation Team (50632321483).jpg|mion|clé|[[Michael Pompeo|Mike Pompeo]]<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Mike Pompeo|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mike_Pompeo&oldid=1037009727|journal=Wikipedia|date=2021-08-04|language=en}}</ref> (SAM) agus an Talaban i mbun cainteanna, 2020]] |
||
Thréig SAM an tír sa bhliain 2021 agus tháinig an Talaban ar ais i gcumhacht ar 15 Lúnasa 2021.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Taliban ag maíomh go bhfuil sé i gcumhacht san Afganastáin|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0816/1241059-taliban-ag-maiomh-go-bhfuil-se-i-gcumhacht-san-afganastain/|date=2021-08-16|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title='Tubaiste mhór an scéal san Afganastáin'-An tAire Coveney|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0816/1241081-tubaiste-mhor-an-sceal-san-afganastain-an-taire-coveney/|date=2021-08-16|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Gael in Arm Mheiriceá an-bhuartha faoi thréigean na Afganastáine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0818/1241550-gael-in-arm-mheiricea-an-bhuartha-faoi-threigean-na-afganastaine/|date=2021-08-18|language=ga|author=Ailbhe Ó Monacháin}}</ref> Bhí na mílte daoine ag teitheadh ón Afganastáin dá bharr sin.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|title=Taidhleoirí ag cabhrú le 33 saoránach Éireannach san Afganastáin|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0818/1241464-taidhleoiri-ag-cabhru-le-33-saoranach-eireannach-san-afganastain/|date=2021-08-18|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Tugadh taidhleoirí agus sibhialtaigh amach as an Afganastáin ar eitleáin mhíleata. Bhí sé ina chíor thuathail timpeall i mí Lúnasa ag an aerfort i gCabúl agus an draoi daoine ag féachaint le teitheadh ón tír.<ref name=":0" /> Bhí anord ceart san áit le tamall ó bhailigh na sluaite ag an aerfort ag iarraidh teitheadh. |
Thréig SAM an tír sa bhliain 2021 agus tháinig an Talaban ar ais i gcumhacht ar 15 Lúnasa 2021.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Taliban ag maíomh go bhfuil sé i gcumhacht san Afganastáin|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0816/1241059-taliban-ag-maiomh-go-bhfuil-se-i-gcumhacht-san-afganastain/|date=2021-08-16|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title='Tubaiste mhór an scéal san Afganastáin'-An tAire Coveney|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0816/1241081-tubaiste-mhor-an-sceal-san-afganastain-an-taire-coveney/|date=2021-08-16|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Gael in Arm Mheiriceá an-bhuartha faoi thréigean na Afganastáine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0818/1241550-gael-in-arm-mheiricea-an-bhuartha-faoi-threigean-na-afganastaine/|date=2021-08-18|language=ga|author=Ailbhe Ó Monacháin}}</ref> Bhí na mílte daoine ag teitheadh ón Afganastáin dá bharr sin.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|title=Taidhleoirí ag cabhrú le 33 saoránach Éireannach san Afganastáin|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0818/1241464-taidhleoiri-ag-cabhru-le-33-saoranach-eireannach-san-afganastain/|date=2021-08-18|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Tugadh taidhleoirí agus sibhialtaigh amach as an Afganastáin ar eitleáin mhíleata. Bhí sé ina chíor thuathail timpeall i mí Lúnasa ag an aerfort i gCabúl agus an draoi daoine ag féachaint le teitheadh ón tír.<ref name=":0" /> Bhí anord ceart san áit le tamall ó bhailigh na sluaite ag an aerfort ag iarraidh teitheadh. |
||
Líne 27: | Líne 27: | ||
* [[Cogadh san Afganastáin (2001 - 2021)]] |
* [[Cogadh san Afganastáin (2001 - 2021)]] |
||
* [[Tehrik-e-Taliban na Pacastáine]] |
* [[Tehrik-e-Taliban na Pacastáine]] |
||
== Tagairtí == |
== Tagairtí == |
||
{{Reflist}} |
|||
<references group=""></references> |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ |
Leagan ó 20:43, 12 Iúil 2022
|
|||||
Sonraí | |||||
---|---|---|---|---|---|
Cineál | eagraíocht sceimhlitheoireachta eagraíocht reiligiúnach eagraíocht mhíleata gluaiseacht pholaitiúil eagraíocht pholaitiúil | ||||
Idé-eolaíocht pholaitíochta | Ioslamachas religious nationalism (en) Bunúsaíochas Ioslamach Deobandi (en) Pashtunwali (en) Jihadism (en) | ||||
Reiligiún | an tIoslam Sunnaíoch | ||||
Ailíniú polaitíochta | an eite fhíordheis | ||||
Foirm dlí | |||||
Dáta a bunaíodh | 1994, Kandahar | ||||
Bunaitheoir(í) | Mohammed Omar agus Abdul Ghani Baradar | ||||
Ócáid shuntasach | |||||
2021 1 Bealtaine 2021- | 2021 Taliban offensive (en) | ||||
15 Lúnasa 2021 15 Lúnasa 2021-15 Lúnasa 2021 | Fall of Kabul (2021) (en) | ||||
Gníomhaíocht | |||||
Ballraíocht | 70,000 (2021) | ||||
Rialachas corparáideach | |||||
Ceanncheathrú | |||||
Ceanncheathrú | |||||
Ceanncheathrú | |||||
Uachtaránacht | Mohammed Omar (1994–2013) Akhtar Mansour (2015–2016) Haibatullah Akhundzada (2016–) | ||||
Suíomh gréasáin | alemarahenglish.af | ||||
Gluaiseacht Ioslamach de chuid na hAfganastáine is ea an Talaban.
1996-2001
Bhunaigh an Talaban stát Ioslamach bunúsaíoch san Afganastáin sa bhliain 1996, an 'Éimíríocht Ioslamach na hAfganastáine' mar a thugtaí uirithi.
Ach bhí sárú ar chearta an duine. Gearradh pionóis chorpartha ar dhaoine faoi rialacha éagsúla a shárú.[1] Crochadh, lámhachadh, lascadh agus buaileadh daoine le clocha os comhair an tsaoil i gcaitheamh na mblianta sin. Cuireadh mná faoi chois freisin agus ní raibh cead acu dul ag obair.
Mar sin, le Rún 2513 ó Chomhairle Slándála na Náisiún Aontaithe an 10 Márta 2020,[2] glacadh leis go raibh 'comhréiteach polaitiúil' ag teastáil.
Rinne na Stáit Aontaithe ionradh ar an Afganastáin i mí Dheireadh Fómhair 2001. Tháinig 'Poblacht Ioslamach na hAfganastáine' ar an bhfód, stát a bhí ar teaghrán ag na Stáit Aontaithe.
2021-
Thréig SAM an tír sa bhliain 2021 agus tháinig an Talaban ar ais i gcumhacht ar 15 Lúnasa 2021.[4][5][6] Bhí na mílte daoine ag teitheadh ón Afganastáin dá bharr sin.[7] Tugadh taidhleoirí agus sibhialtaigh amach as an Afganastáin ar eitleáin mhíleata. Bhí sé ina chíor thuathail timpeall i mí Lúnasa ag an aerfort i gCabúl agus an draoi daoine ag féachaint le teitheadh ón tír.[1] Bhí anord ceart san áit le tamall ó bhailigh na sluaite ag an aerfort ag iarraidh teitheadh.
Thug urlabhraí sinsearach an Talaban le fios ag preasócáid ar 17 Bealtaine nach mbeidís chomh dian ar dhaoine agus a bhí nuair a bhí siad i gcumhacht cheana idir na blianta 1996 agus 2001.[8] Dúirt urlabhraí an Talaban ag an am go mbeadh sé i gceist acu glacadh le cearta ban agus mionlach san Afganastáin feasta "de réir ghnáis na tíre agus suáilcí Ioslamacha."[1] Bhí iarrtha ag an Talaban ar dhaoine oilte gan an tír a fhágáil. Gheall siad nach sáróidh siad cearta daonna aon ghrúpa.[7]
Ina ainneoin sin, bhí go leor de mhuintir na hAfganastáine scanraithe roimh an Talaban agus a gcuid dianpholasaithe. Bhí faitíos ar dhaoine oilte agus ar mhná ach go háirithe nach mbeidh na cearta daonna agus oibre céanna acu faoi réimeas Ioslamach an Talaban agus a bhí faoin iar-rialtas. Mar sin theith daoine ón Afganastáin agus faitíos orthu roimh dhianpholasaithe tiarnasacha an Talaban.[8]
Lean cogadh cathartha ar aghaidh i dtuaisceart na tíre, leis na Panjshir i mbun.[9]
Féach freisin
Tagairtí
- ↑ 1.0 1.1 1.2 Nuacht RTÉ (2021-08-17). "Tús arís le haslonnú daoine ón Afganastáin" (as ga).
- ↑ Comhairle Slándála na Náisiún Aontaithe (10 Márta 2020). "Rún 2513". Dáta rochtana: 2021.
- ↑ "Mike Pompeo" (as en) (2021-08-04). Wikipedia.
- ↑ Nuacht RTÉ (2021-08-16). "Taliban ag maíomh go bhfuil sé i gcumhacht san Afganastáin" (as ga).
- ↑ Nuacht RTÉ (2021-08-16). "'Tubaiste mhór an scéal san Afganastáin'-An tAire Coveney" (as ga).
- ↑ Ailbhe Ó Monacháin (2021-08-18). "Gael in Arm Mheiriceá an-bhuartha faoi thréigean na Afganastáine" (as ga).
- ↑ 7.0 7.1 Nuacht RTÉ (2021-08-18). "Taidhleoirí ag cabhrú le 33 saoránach Éireannach san Afganastáin" (as ga).
- ↑ 8.0 8.1 Nuacht RTÉ (2021-08-19). "Daoine fós ag teitheadh ainneoin ghealltanais an Talaban" (as ga).
- ↑ "Panjshir resistance" (as en) (2021-08-17). Wikipedia.