Putsch an Halla Leanna

Putsch an Halla Leanna
	48° 07′ 49″ N, 11° 35′ 31″ E / 48.1304°N,11.592°E
Cineál	iarracht coup d'état
Ainmnithe in ómós	Erich Ludendorff
Tréimhse	8 - 9 Samhain 1923
Dáta na bliana	9 Samhain 1923
Suíomh	München, An Ghearmáin
Tír	Poblacht Weimar
Rannpháirtí	Adolf Hitler (ceannaire) ; Karl Gebhardt

I 1923, rinne Adolf Hitler agus an NSDAP iarracht ceannairc a eagrú, i München, nó Putsch an Halla Leanna (nó Putsch an Halla Beorach). Theip orthu.^[1]^[2]

D'fhéach Páirtí Naitsíoch Hitler le coup a dhéanamh ar 8 - 10 Nollaig 1923 i gcoinne Phoblacht Weimar sa Ghearmáin. Cuireadh an t-éirí amach faoi chois go mear. Maraíodh 16 Naitsí agus gearradh priosúnacht 8 mí ar Hitler.^[3]

Imeachtaí

Cúlra

I Mí na Samhna den bhliain 1923, rinne Hitler agus lucht a thacaíochta an chéad iarracht an chumhacht a ghabháil le láimh láidir - i München, príomhchathair na Baváire i ndeisceart na tíre.

Faoin am sin, bhí an tír trí chéile i ndiaidh an chogaidh is na réabhlóide i gcónaí, agus an triúr fear is cumhachtaí sa Bhaváir (na Ginearáil Otto von Lossow agus Gustav von Kahr, chomh maith le Ceannasaí na bPóilíní, Hans von Seisser) ag diúltú Ard-Cheannasaí an Airm, Hans von Seeckt, faoina ndílseacht, cionn is nach raibh siad sásta comhoibriú le rialtas Daonlathach Sóisialach Ebert i mBeirlín.

Bhí an chuma ag teacht ar an scéal go raibh Lossow agus Kahr ag beartú ionradh ar Bheirlín le rialtas Ebert a ruaigeadh as oifig, chun deachtóireacht náisiúnta mhíleata a chur ina áit. Ní raibh de locht ag Hitler ar na pleananna seo ach an cuireadh nach bhfuair sé féin chuig an gcóisir.

8 Nollaig

Tháinig lucht leanúna Kahr agus Lossow le chéile (timpeall 3,000 duine) i mBeoirhalla na Saoránach - an Bürgerbräukeller - le cluais éisteachta a thabhairt do na ceannasaithe agus iad lena straitéis a leagan síos dá gcuid tacadóirí.

Ansin mháirseáil Hitler isteach lena chuid gardaí armtha féin. Iarshaighdiúirí de chuid na Saor-Chór a bhí ann sa chuid ba mhó, agus ainm an SA, "na díormaí stoirme" nó "na díormaí ruathair", baiste ag Hitler orthu.

Ba iad lámh láidir na Sóisialaithe Náisiúnta iad - nó sin é an t-ainm (NSDAP, Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, Páirtí Náisiúnta Sóisialach Lucht Oibre na Gearmáine) a thug Hitler ar a pháirtí nuair a tháinig sé i gceannas air. Ní ábhar adhnua a bhí i ngardaí armtha de chuid páirtithe polaitíochta sa Ghearmáin sa tréimhse chorrach sin. Bhí "arm" príobháideach den chineál seo - Reichsbanner - ag na Daonlathaigh Shóisialacha féin, mar shampla.

Shealbhaigh Hitler an t-ardán sa Bürgerbräukeller agus chuaigh sa chrannóg le tús na réabhlóide náisiúnta a fhógairt don phoiblíocht. Ó bhí fios a leasa féin ag Lossow agus Kahr, ní raibh aon mhoill orthu tacaíocht a mhionnú do Hitler, bagarthach is uile mar a bhí a chuid ceithearnach ag breathnú orthu.

Bhí comhghuaillí láidir ag Hitler le linn ghabháil seo na cumhachta - Erich Ludendorff, iar-Ard-Cheannasaí an Airm, a raibh cuid mhór saighdiúirí agus iarshaighdiúirí dílis dó i gcónaí. Mar sin, bheadh seans éigin ag Hitler an iarracht seo féin a chumhacht a bhuanú i München.

D'fhág Hitler áiméar, áfach, ag Lossow is ag Kahr a n-éalú a dhéanamh ó Halla na Beorach. Go sciobtha fuair Hitler é féin in achrann leis na fórsaí a d'earcaigh an bheirt sin chun é a stopadh. Nuair a chonaic sé an claochlú seo ag teacht ar na cúrsaí, thit an drioll ar an dreall aige, agus b'éigean do Ludendorff é a bhladar chun a chuid fórsaí a shlógadh amuigh agus ruathar máirseála a thabhairt faoi lárionaid na cumhachta sa chathair lena thaispeáint go raibh sé i ndáiríre.

9 Nollaig

Le linn na máirseála, tháinig póilíní Lossow agus Kahr in araicis fhórsaí Hitler, agus d'éirigh ina chath lámhaigh idir an dá dhream. Nuair a bhí an teagmháil thart, bhí 16 duine de chuid Hitler marbh, maille le ceathrar de na constáblaí, agus Hitler féin ag éalú béal a chinn.

Gabháil

Chaith Hitler dhá lá ar a theitheadh in Uffing, taobh amuigh de chathair Mhünchen, ach ansin rugadh air agus caitheadh i dtóin phríosúin é in oirchill na próise dlí.

Bhí Hitler i bponc anois. Ba léir go gcuirfí ardtréas ina leith, agus dá gcruthófaí a chiontacht sa choir seo - agus b'éadócha nach gcruthófaí, ó bhí a fhios ag madraí an bhaile gurbh eisean a bhí i gceannas ar na ceannairceoirí -, bheadh a chosa nite. Ba é an bás an pionós ba thúisce a ghearrfaí ar réabhlóideach a bhí i ndiaidh diúltú don údarás dlisteanach agus póilíní maraithe aige. Ar an drochuair don uile dhomhan, thiontaigh sé amach nach raibh port Hitler seinnte go fóill.

Cás cúirte agus príosún

I ndeireadh Mhí Feabhra den bhliain 1924 a fuair Hitler é féin os coinne an dlí i München. Bhí an t-ádh leis gurbh iad Kahr, Lossow agus Seisser príomhfhinnéithe na gcúisitheoirí.

D'aithin an tuathghríosóir mór ar an toirt an gaisneas a thiocfadh leis a bhaint as seo. Ar dtús chuir sé i gcuimhne do na finnéithe, má bhí sé féin ciontach i gcoir thromchúiseach an ardtréasa, nár thaise don triúr acu féin é. Nach raibh siadsan i ndiaidh píosa maith bealaigh a chur isteach in éineacht leis féin ag tógáil uisce faoi thalamh agus ag ullmhú gabháil cumhachta go dtí gur éirigh idir é agus iadsan go gairid roimh lá an chaighdeáin? Nach raibh a gcuid féin den mhilleán orthu i gcónaí?

B'éigean don bhreitheamh a admháil go raibh an ceart ag Hitler. Nuair a chrom Hitler ar a ghnáthmhórtas a dhéanamh as an tírghrá mór a thug air páirt a ghlacadh sa cheannairc, fuair sé bá agus bualadh bos na poiblíochta, agus iad ag léiriú a dtuisceana is a dtacaíochta dó go hoscailte. Thairis sin, tharraing sé na sluaite móra iriseoirí ó gach cearn den tír go München, agus iad ag tógáil grianghrafanna is ag craobhscaoileadh an scéil ar fud na Gearmáine.

Bhí ainm Hitler i mbéal an náisiúin, agus b'ansin a d'fhan sé go lá a bháis. Gaireadh laoch náisiúnta de, a bheag nó a mhór; agus ní fhéadfadh an breitheamh gan géilleadh don bhrú ó chóip na sráide. Mar sin, ní bhfuair sé ach an téarma ba ghiorra príosúnachta a bhí ar leabhar an dlí, is é sin, cúig bliana, agus le fírinne, ligeadh saor as an bpríosún Landsberg é ar an 20 Nollaig 1924.

Nuar a tháinig Hitler amach as an bpríosún, thug sé le fios go mímhacánta gur daonlathaí é.

Féach freisin

Poblacht Weimar

Tagairtí

↑ Stiftung Deutsches Historisches Museum. "Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Kapitel: Weimarer Republik" (de). www.dhm.de. Dáta rochtana: 2020-12-08.
↑ DEREK SCALLY. "Marking a date ringing in history not once but four times" (en). The Irish Times. Dáta rochtana: 2020-12-08.
↑ centenaries.ucd.ie. "Decade of Centenaries".

[1] Stiftung Deutsches Historisches Museum. "Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Kapitel: Weimarer Republik" (de). www.dhm.de. Dáta rochtana: 2020-12-08.

[2] DEREK SCALLY. "Marking a date ringing in history not once but four times" (en). The Irish Times. Dáta rochtana: 2020-12-08.

[3] tenaries.ucd.ie. "Decade of Centenaries".

[1]

[2]

[3]