Lughaidh mac Laoghaire
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 5 haois |
| Bás | 507 (Féilire Ghréagóra) |
| Siocair bháis | Bás tionóisceach (Buille tintrí) |
| Ardrí na hÉireann | |
| 483 – 507 ← Ailill Molt – Muircheartach mac Muireadaigh →  | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | monarc |
| Teaghlach | |
| Athair | Lóegaire mac Néill |
Ard-Rí na hÉireann agus gar mhac Níall Noígíallach ab ea Lugaid mac Lóegairi (bás c. 507).
Ar dhuine den bheirt mhac déag a bhí ag Laoghaire mac Néill agus a bhean chéile, Angias, iníon Ailill Tassach de chlann Uí Liatháin.[1] i gcomparáid lena athair, a fhiectear go suntasach i naomhscéalta to his father, who features prominently in hagiographies of Naoimh Phádraig, is mionphearsa é Lughaidh.
Insítear sa saothar déanach Vita tripartita Sancti Patricii, gur chuir Pádraig mallacht ar shleachta Laoghaire, nára ceapa iad ina n Ard-Ríthe. D'impigh a mháthair an Naomh um an mallacht a bhaint dá mac sa bhroinn. Rinne sé he did, supposedly saying: "Go gcuirfidh sé i mo choinne he opposes me, ní cuirfidh mé mallacht air."[2]
De réir an liosta is luaite, 'sé sin Buile Choinn Chéadchathaigh, tiomsaithe le linn réimse in the reign of Fínsneachta Fleadaigh (bás c. 695), bhí Lughaidh ina rí i ndiaidh Ailealla Mhoilt.[3][4] I roinnt annála níos deireanaí, insítear graibh sé ina bhall de chomhaontacht a chloígh agus a mharaigh Ailill, ach ní fhaightear nsa hannála is údarásaí, Annála Uladh, ach tuairisc a bháis sa bhliain 507, b'fhéidir ag Cath Aird Chorainn.[5] Ní dóigh fur féidir fáth easpa a eachtraí sna hannála a mhiniú, agus a chomhrádaí Cairbre mac Néill agus Muircheartach mac Earca go minic ann.[4]
De réir Vita tripartita, maraíodh Lughaidh de splanc thoirní ó neamh, tar éis dó magadh a dhéanamh faoi Phádraig, ag áit ar a glaodh níos deireanaí Achad Forchai (machaire tintrí). Cé nach fíor é an nasc seo leis an naomh, ceaptear go gcaomhnaíonn an scéal seo cuimhne éigin ar bhás Lughaí, ina chreidtear gur maraíodh é, maraon lena athair agus roinnt luath-ríthe eile, ar slí osnádúrtha.[6] Sna Annála na gCeithre Máistrí faightear an rann seo a leanas faoi:
| Meán-Ghaeilge | NuaGhaeilge |
|---|---|
|
A n-Achadh Farcha ughrach, |
Ag Achadh Farcha trodach, |
De réir liostaí na ríthe, tháinig Muircheartach mac Earca i gcomharbacht ar Lughaidh.[3]
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Byrne, Francis John (1973). "Irish Kings and High-Kings". Londain: Batsford.
- Charles-Edwards, T. M. (2000). "Early Christian Ireland". Cambridge: Cambridge University Press.
- Hughes, Kathleen (1972). "Early Christian Ireland: Introduction to the Sources". Londain: Hodder & Stoughton.
- "Oxford Dictionary of National Biography" (2004).
- MacKillop, James (1998). "Oxford Dictionary of Celtic Mythology". Oxford: Oxford University Press.
- "The Tripartite life of Patrick" (1887).
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Stokes I, lch. 47; II, lch. 557
- ↑ Irwin; Stokes, I, lch. 61 & II, lch. 465.
- ↑ 3.0 3.1 Byrne, ll. 276–277; Charles-Edwards, lch. 484, table 12.1; Irwin.
- ↑ 4.0 4.1 Irwin; Charles-Edwards, caibidil 11.
- ↑ Irwin; Annála Uladh, AU 507.1; tá taifead ar dara cath Ard Corainn sa bhliain 626, ach ní aithnítear an áit.
- ↑ Byrne, lch. 103; Irwin; Stokes, I, lch. 61.
- ↑ forcha (b), caor tine, saighneán, splanc thintrí, ar eDIL
- ↑ Annála na gCeithre Máistrí, AFM 503.1
- ↑ teinn, Lit., gearr, cnag, ar teanglann.ie
| Réamhtheachtaí Ailill Molt |
Ard-Rí na hÉireann 479-503 |
Comharba Muirchertach mac Ecrae |