Larus

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Sonraí Ainmhí BheoLarus Cuir in eagar ar Wikidata

droimneach mór Cuir in eagar ar Wikidata
Tacsanomaíocht
For-ríochtEukaryota
RíochtAnimalia
FíleamChordata
AicmeAves
OrdCharadriiformes
FineLaridae
GéineasLarus Cuir in eagar ar Wikidata
Linnaeus, 1758

Faoileáin atá faighte go forleathan is ea an géineas Larus[1] (cé go mbíonn an éagsúlacht speicis i bhfad níos mó ar fáil sa Leathsféar Thuaidh). Tagann ainm an ghéinis ón tSean-Ghréigis laros (λάῥος) nó ón laidin Larus, a bhfuil an chuma air gur thagairt an téarma d'fhaoileán nó d'éan mara mór eile.[2]

Go leor dá speiceas flúirseach agus aitheanta go maith ina raonta. Go dtí thart ar 2005-2007, cuireadh formhór na bhfaoilán sa ghéineas seo, ach tá a fhios againn anois go bhfuil an socrú seo polaifíléiteach, as ar tháinig na géinis Ichthyaetus, Chroicocephalus, Leucophaeus, agus Hydrocoloeus (aithníodh an ceann deireanach seo níos minice ná na géinis eile) toisc go raibh roinnt speiceas go traidisiúnta san áireamh i Larus.

Go ginearálta, is éin mheánachais go mhóra iad, go hiondúil bíonn siad liath nó bán, go minic le  marcanna dubha ar an gcinn nó sciatháin. Bíonn goba téagartha fada agus troithe scamallacha acu .

Bíonn tacsanomaíocht na bhfaoileán i gcoimpléasc na  scadán agus na ndroimneach beag an-chasta, na húdaráis éagsúla ag aithint idir dhá agus ocht speiceas.

Tacsanomaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Thug an nádúraí Sualannach Carl von Linné an ghéineas Larus isteach sa bhliain 1758, sa deichiú eagrán dá Systema Naturae. Tagann ainm n ghéinis ón tSean-Ghréigis laros (λάῥος) nó sa Laidin larus, a bhfuil an chuma air gur thagair sé d'fhaoileán nó d'éan mara mór eile. Is é Larus marinus (Gaeilge:an cóbachan droimneach mór .

Speicis[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá 24 speiceas sa ghéineas.[3]

Íomhá Gnáthainm Ainm eolaíoch Dáileadh
Faoileán an Aigéin Chiúin L. pacificus An Astráil
Faoileán Belcher L. belcheri cósta an Aigéin Chiúin Mheiriceá Theas.
Faoileán Olrog L. atlanticus Cósta an Atlantaigh i ndeisceart na Brasaíle, Uragua, agus thuaisceart na hAirgintíne.
Faoileán earrdhubh L. crassirostris cóstaí Mhuir na Síne Thoir, an tSeapáin, an Mhanchúir agus na hOileáin Chúiríl, go Alasca agus Meiriceá Thuaidh
Faoileán Heerman L. heermanni na Stáit Aontaithe, Meicsiceo agus foircneacha iardheisceart na Colóime Briotanaí
Faoileán bán or mew gull L. canus an Pailé-artach, tuaisceart na hEorpa
Faoileán gobghearr L. brachyrhynchus iarthuaisceart Mheiriceá Thuaidh
Faoileán bandghobach L. delawarensis Ceanada agus tuaisceart na Stát Aontaithe
Faoileán Calafoirniach L. californicus iarthar Mheiriceá Thuaidh ó na Críocha Iarthuaiscirt, Ceanada ó dheas go dtí oirthear California agus Colorado.
Droimneach mór L. marinus Cóstaí na hEorpa agus Mheiriceá Thuaidh agus oileáin an Atlantaigh Thuaidh
Faoileán Doiminiceach L. dominicanus Meiriceá Theas, codanna den Astráil, agus an Nua-Shéalainn
Faoilean gormeiteach L. glaucescens cósta thiar Alasca go cósta Washington, cósta California, Oregon, Baja California, Baja California Sur, agus Sonora
Faoileán iartharach L. occidentalis ó, Cholóim Bhriotanach, Ceanada go Baja California, Meicsiceo.
Faoileán buíchosach L. livens Murascaill California i Meicsiceo
Faoileán glas L. hyperboreus An tAtlantach Thuaidh agus an Aigéin Chiúin Thuaidh chomh fada ó dheas le hÉire agus an Bhreatain Mhór agus na stáit is faide ó thuaidh de na Stáit Aontaithe, ar na Lochanna Móra freisin.
Faoileán Íoslannach L. glaucoides Ceanada agus an Ghraonlainn
Faoileán scadán nó Faoileán an airgid L. argentatus cladaí Iarthar na hEorpa
Faoileán scadán Meiriceánach L. smithsonianus Meiriceá Thuaidh ó Alasca láir agus theas go dtí na Lochanna Móra agus cósta thoir thuaidh na Stát Aontaithe ó Mhaine ó dheas go Carolina Thuaidh.
Faoileán scadán cosbhuíl L. michahellis An Mheánmhuir.
Faoileán gáiriteach L. cachinnans An Mhuir Dhubh agus an Mhuir Chaisp, ag síneadh soir trasna na hÁise Láir go dtí iarthuaisceart na Síne.
Faoileán Vega L. vegae oirthuaisceart na Sibéire agus an gheimhridh sa tSeapáin, sa Chóiré, i ndeisceart agus in oirthear na Síne, agus sa Téaváin.
Faoileán Airméanach L. armenicus réigiún Chugais agus an Meánoirthear
Droimneach slinndhubh L. schistisagus cósta thoir thuaidh an Phailé-artaigh
Droimneach beag L. fuscus Cóstaí Atlantacha na hEorpa


Iontaisí[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá iontaisí faoileáin Larus ar eolas ón Méicéineach Meánach, timpeall 20-15 milliún bliain ó shin; is gnách go ndiúltaítear leithdháileadh iontaisí níos luaithe don ghéineas seo. Tugann bithgheografaíocht an taifid iontaise le fios gur tháinig an ghéineas chun cinn san Atlantach thuaidh agus gur leathnaigh sé ar fud an domhain le linn an Phléicéinigh, nuair is cosúil go raibh éagsúlacht speiceas ar an leibhéal is airde, mar a bhí i bhformhór na n-éan mara.

  • Larus sp. (Méicéineach Meánach de Grund, An Austráil)
  • Larus sp. (Méicéineach Meánach na Romáine) [4]
  • Larus sp. Méicéineach Déanach?/Luath-Phléicéineach de Lee Creek Mine, SAM.) -roinnt speiceas
  • Larus elmorei (Early/Middle Pliocene of Bone Valley, southeastern U.S.)
  • Larus lacus (Late Pliocene of Pinecrest, southeastern U.S.)
  • Larus perpetuus (Late Pliocene of Pinecrest, southeastern U.S.)
  • Larus sp. (San Diego Late Pliocene of the southwestern U.S.)
  • Larus oregonus (Late Pliocene - Late Pleistocene of the west-central U.S.)
  • Larus robustus (Late Pliocene - Late Pleistocene of the west-central U.S.)
  • Larus sp. (Late Pleistocene of Lake Manix western U.S.)

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. “Larus” | téarma.ie”. Téarma.ie: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge. An Coiste Téarmaíochta. Dáta rochtana: 2023-06-26.
  2. Jobling, James A (2010). "The Helm Dictionary of Scientific Bird Names". London: Christopher Helm. 
  3. Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". IOC World Bird List Version 11.2.
  4. Olson, Storrs L. (1985): Section X.D.2.j. Laridae. In: Farner, D.S.; King, J.R. & Parkes, Kenneth C. (eds.): Avian Biology 8: 181-182. Academic Press, New York.