Hymenoptera

Hymenoptera
	;
Taifead
Tacsanomaíocht
For-ríocht	Holozoa
Ríocht	Animalia
Foríocht	Bilateria
Fíleam	Arthropoda
Aicme	Insecta
Forord	Endopterygota
Ord	Hymenoptera ; Linnaeus, 1758

Ord ilghnéitheach feithidí is ea na Hymnoptera, nó na himéiniptearaigh.^[1] Tá timpeall 150,000 speiceas ann chomh maith le roinnt mhaith nach bhfuil cur síos orthu go fóill, ina measc na sábhchuileanna, na hadharcearraigh, na foichí, na beacha, agus na seangáin. Dhá phéire sciathán scannánach a bhíonn ag na feithidí fásta de ghnáth. Na codanna den bhéal oiriúnaithe i gcomhair coganta nó sú neachtair. Tá eagrú sóisialta ag cuid mhaith gnéithe. An feadán lena mbeireann siad uibheacha athraithe i gcomhair cealgtha uaireanta.

Tháinig na chéad Hymenoptera ar an saol sa tréimhse Triasach. Sábhchuileanna ab iad agus ina mbaill den fhine ar a dtugtar na Xyelidae. Tháinig na chéad Hymenoptera sóisialta sa tréimhse Cailceach.^[2]

Éabhlóid

Léiríonn anailís mhóilíneach gurb é Hymenoptera an grúpa brainseach is luaithe de na hHolometabola.^[3]

Holometabola

Hymenoptera (sábhchuileanna, foichí)

Aparaglossata

Neuropteroidea

Coleopterida

	Coleoptera (ciaróga)

	Strepsiptera

Neuropterida

Raphidioptera

	Megaloptera (cuileanna fearnóige agus comhghuaillithe)

	Neuroptera (lásóga agus comhghuaillithe)

Panorpida

Amphiesmenoptera

	Lepidoptera (éileacán agus leamhan)

	Trichoptera (cuileanna cadáin)

Antliophora

Diptera

	Mecoptera (cuileanna scairpe)

	Siphonaptera (dreancaidí)

Is sa Triasic a tháinig Hymenoptera, agus bhain na hiontaisí is sine leis an bhfine Xyelidae. Tháinig na Hymenopteras sóisialta le linn na Tréimhse Cailcí^[4] . Tá dianstaidéar déanta ar éabhlóid an ghrúpa seo ag Alex Rasnitsyn, Michael S. Engel, agus daoine eile.^[5]

Rinneadh dianstaidéar ar chaidrimh fhíligineacha laistigh den Hymenoptera, bunaithe ar mhoirfeolaíocht agus ar shonraí móilíneacha araon, ó 2000 i leith.^[6] In 2023, dheimhnigh staidéar móilíneach, bunaithe ar an anailís ar ghnéithe ultrachaomhnaithe, go leor torthaí roimhe seo agus tháirg sé fíligineacht réasúnta láidir den Ord iomlán. Taispeántar sárfhinte bunúsacha sa chladagram thíos.

Teimpléad:Cladogram

Naisc sheachtracha

Seangáin, beacha agus foichí Curtha i gcartlann 2011-10-07 ar an Wayback Machine

Tagairtí

↑ Pádraig Ó Mianáin, eag.: “hymenoptera — Aistriúchán Gaeilge ar hymenoptera (An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge)” (ga). An Gúm (2020). Dáta rochtana: 2024-06-27.
↑ Hussey, Matt (2011). "Hymenoptera". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 356.
↑ "Progress, pitfalls and parallel universes: a history of insect phylogenetics" (2016). Journal of the Royal Society Interface 13 (121). doi:10.1098/rsif.2016.0363. PMID 27558853.
↑ Howell, H.V. (1998). "Introduction to Insect Biology and Diversity". Oxford University Press.
↑ "Evolutionary History of the Hymenoptera" (April 2017). Current Biology 27 (7): 1013–1018. doi:10.1016/j.cub.2017.01.027. PMID 28343967. Bibcode: 2017CBio...27.1013P.
↑ "Key innovations and the diversification of Hymenoptera" (as en) . Nature Communications 14. doi:10.1038/S41467-023-36868-4. ISSN 2041-1723. PMID 36869077. Bibcode: 2023NatCo..14.1212B. Wikidata Q117865968.

[NEID-1] Pádraig Ó Mianáin, eag.: “hymenoptera — Aistriúchán Gaeilge ar hymenoptera (An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge)” (ga). An Gúm (2020). Dáta rochtana: 2024-06-27.

[FreamhanEolais-2] Hussey, Matt (2011). "Hymenoptera". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 356.

[Kjer-3] "Progress, pitfalls and parallel universes: a history of insect phylogenetics" (2016). Journal of the Royal Society Interface 13 (121). doi:10.1098/rsif.2016.0363. PMID 27558853.

[IIBD-4] Howell, H.V. (1998). "Introduction to Insect Biology and Diversity". Oxford University Press.

[5] "Evolutionary History of the Hymenoptera" (April 2017). Current Biology 27 (7): 1013–1018. doi:10.1016/j.cub.2017.01.027. PMID 28343967. Bibcode: 2017CBio...27.1013P.

[Blaimer2023-6] "Key innovations and the diversification of Hymenoptera" (as en) . Nature Communications 14. doi:10.1038/S41467-023-36868-4. ISSN 2041-1723. PMID 36869077. Bibcode: 2023NatCo..14.1212B. Wikidata Q117865968.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]