Jump to content

An Eoraip Ársa (seandálaíocht)

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Léiríonn an léarscáil shimplithe seo na cultúir is déanaí san Eoraip Ársa 4000 RCh. Glas Cultúr Bíocarchuasach (CBC). Is é Gorm an Cultúr Criadóireacht Líneach (CCL). Buí an Cultúr Lengyel, corcra an Cultúr Vincha Culture, dearg an Cultúr Cucuteni agus buí an chuid thiar de Chultúr Yamna (Kurgan).

Is téarma é an Eoraip Ársa a chum an seandálaí Marija Gimbutas le cur síos a dhéanamh ar an gcultúr Neoiliteach réamh-Ind-Eorpach réasúnta aonchineálach in oirdheisceart na hEorpa atá suite i ngleann Abhainn na Danóibe,[1][2][3] ar a dtugtar cultúr na Danóibe freisin.

I mórshaothar, The Goddesses and Gods of Old Europe: Myths and Cult Images (1974), tagraíonn sí do na cultúir Neoiliteacha seo mar Eoraip Ársa (tá an Eoraip Neoiliteach agus Réamh-Ind-Eorpach comhchiallach). Creideann seandálaithe agus eitneagrafaithe atá ag obair laistigh dá chreat go gcuireann an fhianaise faoi imirce agus ionradh níos déanaí ag daoine a labhair teangacha Ind-Eorpacha ag tús na Cré-umhaoise (an hipitéis Kurgan).

An Eoraip Ársa

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagraíonn an Eoraip Ársa, nó an Eoraip Neoiliteach, don am idir na tréimhsí Méisiliteacha agus an Chré-umhaois san Eoraip, thart ar 7000 R.Ch. (neas-am na gcéad sochaithe feirmeoireachta sa Ghréig) go c. 1700 R.Ch. (tús na Cré-umhaoise i gCríoch Lochlann). Athraíonn fad na Neoiliteach ó áit go háit: in oirdheisceart na hEorpa tá sé thart ar 4000 bliain (ie, 7000−3000 R.Ch.); i gcodanna d’ Iarthuaisceart na hEorpa tá sé díreach faoi bhun 3000 bliain (c. 4500−1700 R.Ch.).

Beag beann ar chroineolaíocht shonrach, tá tréithe bunúsacha ag go leor grúpaí Neoiliteacha Eorpacha, mar shampla maireachtáil i bpobail ar mhionscála, níos cothromaí ná na cathairstáit agus na taoiseachtaí na Cré-umhaoise, a mhair ar phlandaí agus ar ainmhithe tí arna bhforlíonadh le bailiú bia ó phlandaí fiáine. agus dul ag fiach, agus potaireacht lámhdhéanta a tháirgeadh, gan cúnamh ó roth potaireachta. Tá go leor difríochtaí ann freisin, le roinnt pobail Neoiliteacha in oirdheisceart na hEorpa ina gcónaí i lonnaíochtaí an-daingne de 3,000–4,000 duine (e.g. Sesklo sa Ghréig) ach bhí grúpaí beaga Neoiliteacha sa Bhreatain (50–100 duine b’fhéidir). 

  1. Jacques Leslie, The Goddess Theory: Controversial UCLA Archeologist Marija Gimbutas Argues That the World Was at Peace When God Was a Woman, Los Angeles Times, June 11, 1989.
  2. Katherine Sharpe, Europe's First Farmers, Archaeology, a publication of the Archaeological Institute of America, April 30, 2013.
  3. Theresa Thompson, The Lost World of Old Europe: the Danube Valley, 5000-3500BC, The Ashmolean Museum, The Oxford Times, June 8, 2010.