Bretha Crólige
Téacs dlí i seanchas ársa na hÉireann is ea Breitheanna Cróluí (Sean-Ghaeilge Bretha Crólige[1]), a bhaineann le cúiteamh le haghaidh doirteadh fola. Creidtear gur scríobhadh an cneasaí Dían Cécht na Túatha Dé Danann é, caomhnaithe sa saothar, an Seanchas Mór.
Achoimre[cuir in eagar | athraigh foinse]
Leagann an Bretha Crólige amach na cúitimh ba ghá a íoc, de réir aicme shóisialta, i gcomhair doirteadh fola, ag díriú airde ar an difríocht idir uaisle (grád[2] flatha), shaoir (grád féne) agus dhaoir (sen-chléithe[3]) unterschieden.[4]
Ba í an cumhal an t-aonad airgeadra a d'úsáidtí, bonn ríofa coiteann i ré na gCeilteach – le haghaidh cánacha, pionóis agus eile. Má doirteadh mar sin fuil an duine, ba gha a íoc do;
- rí nó rí cúige (rí ruireach[5]), níos deireanaí fosta easpag: ceathrar cumhal déag
- dhaoine de shliocht uasal de réir céim (aire[6] désa,[7] forgill,[8] túise,[9] fer fothlai[10]): duine déag go leith(!) go dtí seachtar
- feirmeoir bó (bóaire[11]) nó saor: triúr
- daor: beirt.
Cuireadh draoithe, filí agus aos dána san áireamh scaití leis na huaisle, uaireanta éinne leis na saoir.[4]
Dá ndoirtfeadh fuil mhná, thugtaí cúiteamh di de réir aicme a fir chéile, seachas mar shampla gialla, coirpigh, striapacha, fuaidirí, gealta, conriochta(!) agus „scharfzüngige Jungfrauen“.[12]
Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]
Foinsí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Helmut Birkhan: Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur. 2., korrigierte und erweiterte Auflage. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
- Barry Cunliffe: Die Kelten und ihre Geschichte. 7. Auflage, Gustav Lübbe Verlag, Bergisch Gladbach 2000.
- Myles Dillon, Nora Kershaw Chadwick: Die Kelten. Von der Vorgeschichte bis zum Normanneneinfall. Parkland-Verlag, Köln 2004 (zuerst 1966), ISBN 3-89340-058-3 (Kindlers Kulturgeschichte).
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ crólige ar eDIL, cró/fuil-luí
- ↑ 1 grád ar eDIL
- ↑ senchléithe ar eDIL
- ↑ 4.0 4.1 Helmut Birkhan: Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur, lch. 990.
- ↑ ruire ar teanglann.ie FGB, rí cúige
- ↑ [dil.ie/1885 3 aire] ar eDIL
- ↑ déis ar eDIL
- ↑ forgell, forgal(l) ar eDIL
- ↑ tús
- ↑ fothla(e) ar eDIL
- ↑ bóaire ar eDIL
- ↑ Jonathan Williams: The Field day anthology of Irish writing. Band 4, NYU Press, 2002, ISBN 9780814799062, ll. 31 ff.