Anraí Foghlaera
  | |
| Ainm sa teanga dhúchais | (la) Henricus I Auceps |
|---|---|
| Beathaisnéis | |
| Breith | c. 876 An tSacsain-Anhalt |
| Bás | 2 Iúil 936 59/60 bliana d'aois Memleben (Francia Thoir) |
| Siocair bháis | Stróc |
| Áit adhlactha | Mainistir Quedlinburg |
7 King of East Francia (en)  | |
| 919 – 936 ← Conrad I na Gearmáine – Otto I, Impire Naofa Rómhánach → | |
| Faisnéis phearsanta | |
| Reiligiún | An Chríostaíocht |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | rí |
| Teangacha | An Ghearmáinis |
| Teaghlach | |
| Teaghlach | Ríshliocht Ottonach |
| Céile | Hatheburg Merseburg Matilda Ringelheim (911 (Féilire Ghréagóra)–) |
| Páiste | Hedwig na Sacsaine (  Matilda Ringelheim)Anraí I ( Matilda Ringelheim)Bruno Mór ( Matilda Ringelheim)Gerberga na Sacsaine ( Matilda Ringelheim)Otto I, Impire Naofa Rómhánach ( Matilda Ringelheim)Thankmar ( Hatheburg Merseburg) |
| Athair | Otto I agus Hedwiga |
| Siblín | Oda na Sacsaine |
 | |
Diúc na Sacsaine ab ea Anraí I nó Anraí I (Gearmáinis: Heinrich der Vogler nó Heinrich der Finkler; Laidin: Henricus Auceps) ó 912 agus Rí na bhFranc Thoir ó 919 go dtí a bhás sa bhliain 936.
Mar an chéad rí neamh-Fhrancach ar an Fhranc Thoir, bhunaigh sé an ríshliocht Ottonach, agus meastar go ginearálta gurb é bunaitheoir an stát meánaoiseach Gearmánach (Latin: regnum Teutonicorum), ar a dtugtar an Fhrainc Thoir go dtí sin. Sealgóir díograiseach é, fuair sé an buafhocal "An Foghlaeir", toisc go líomhnaítear go raibh sé ag feistiú a chomhla-éan nuair a tháinig teachtairí a chur in iúl dó go raibh sé le bheith ina rí. Saolaíodh é mar bhall de líne uasal Ludolfinger, diúc na Sacsaine. Fuair a athair Otto I na Sacsaine bás sa bhliain 912 agus tháinig Anraí I i gcomharbacht air.
Sheol an diúc nua éirí amach i gcoinne rí na Sacsaine den Fhrainc Thoir, Conrad I na Gearmáine, faoi chearta tailte i nDiúcacht Thúraingeach. Tháinig siad le chéile i 915 agus ar leaba a bháis sa bhliain 918, mhol Conrad Anraí mar an chéad rí eile, ag cur san áireamh gurb é an diúc an t-aon duine a d’fhéadfadh an ríocht a choinneáil le chéile in aghaidh ceannaircí inmheánacha agus ruathair seachtracha mhuintir na Maigiarach.
Toghadh Anraí agus rinneadh rí de sa bhliain 919. Chuaigh sé ar aghaidh chun na ndiúc ceannairceach na Baváire agus na Suáibe a shárú, ag daingniú a riail. Trí chogaíocht rathúil agus pósadh ríoraíoch, fuair Anraí Lotharingia mar vasáilleach i 925. Murab ionann agus a réamhtheachtaithe Cairilínseacha, níor fhéach Anraí le monarcacht láraithe a chruthú, ag rialú trí comhdhiúcachtaí cónaidhmithe féinrialaitheacha ina ionad sin. Thóg Anraí córas fairsing daingniúcháin agus marcshluaite troma soghluaiste ar fud na Gearmáine chun bagairt na Maigiarach a neodrú agus sa bhliain 933 chloígh sé iad ag Cath Riade, cath a fearadh cois na habhann Unstrut, ag cur deireadh le hionsaithe na Maigiarach ar feadh an chéad 21 bliain eile agus as a dtáinig braistint náisiúntacht de chuid na Gearmáine. Leathnaigh Anraí mórcheannas na Gearmáine go mór san Eoraip nuair a fuair sé an ceann is fearr ar a gcéilí comhraicbhain na Slavaigh sa bhliain 929 ag Cath Lenzen feadh abhainn na hElbe, trí iallach a chur ar Diúc Wenceslaus I na Boihéime (Gearmáinis:Wenzel von Böhmen), trí ionradh ar Dhiúcacht na Boihéime sa bhliain chéanna, agus trí ríochtaí na Danmhairge i Schleswig a chur faoi smacht sa bhliain 934. D'admhaigh na ríthe Rudolph na Fraince Thiar agus Rudolph II na Burgúine Uachtaraí stádas ceannasach Anraí ó thuaidh de na hAlpa, a ghlac le háit tánaisteacht mar chomhghuaillithe sa bhliain 935. Phleanáil Anraí turas chun na Róimhe lena chorónú ina impire ag an Pápa, ach chuir a bhás cosc air. Chuir Anraí cosc ar thobchliseadh na cumhachta ríoga, mar a tharla san Fhranc Thiar, agus d’fhág sé ríocht i bhfad níos láidre dá chomharba Otto I. Cuireadh é i Mainistir Quedlinburg, a bhunaigh a bhean chéile Matilda ina onóir.
Cogaí i gcoinne na Slavach
[cuir in eagar | athraigh foinse]Le linn an tsosa leis na Maigiaraigh, chuir Anraí na Slavaigh Iartharacha (Polainnis: Słowianie połabscy) faoi smacht, a bhí ina gcónaí ar a theorainneacha thoir. I ngeimhreadh na bliana 928 mháirseáil sé i gcoinne na treibheacha Slavacha Hawelanacha (Polainnis: Hawelanie) agus ghabh sé a bpríomhchathair, Brandenburg. Ansin rinne sé ionradh ar thailte na nGlomicineach (Polainnis: Glomici) ar lár na hElbe, agus seilbh a ghabháil ar an phríomhchathair Gana (Jahna) tar éis léigear, agus bhí daingean (an Albrechtsburg níos déanaí) tógtha aige ag Meissen. Sa bhliain 929, le cabhair ó hArnulf na Baváire, chuaigh Anraí isteach i nDiúcacht na Boihéime agus chuir sé iallach ar an Diúc Wenceslaus I cíos bliantúil a íoc don rí.[1]
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Krofta 1957, p. 426.